ПӘННІҢ МАҚСАТЫ МЕН МІНДЕТІ, ОНЫҢ ОҚУ

Жұмыс бағдарламасында (силлабус) сағаттар оқу жұмыстары түрлеріне қарай бөлінген: лекция, семинар, ОБСӨЖ (оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы), СӨЖ (студенттің өзіндік жұмысы), ЛБС-лабораториялық сабақтар.

Лекция – студентке тақырыпты игеруде неге назар аударуына бағыт береді.

Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет

Семинар сабақтарында – студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой әрекет талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек

ОБСӨЖ – оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы.

Материалды сабақ үстінде оқытушының көмегімен оқып меңгеру.

Оқытушы тақырыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды.

СӨЖ-студенттің өзіндік жұмысы. Студент СӨЖ тапсырмаларын кестеге сәйкес белгіленген мерзімде оқытушыға тапсыруға міндетті.

Лабораториялық сабақтарда студент теориялық қорытындыларын, яғни, теория мен тәжірибе бірлігін анықтап, құрал-жабдықтарды құрастыруға, пайдалануға дағдыланады, тәжірибе кезінде алынған нәтижелерді талдауды, теориямен сәйкестеліп дәлелдеуді үйренеді.

Сабаққа кешікпеу керек.

Сабақ кезінде әңгімелеспеу, газет оқымау, сағыз шайнамау, ұялы телефонды өшіріп қою керек.

Сабаққа іскер киіммен келу керек.

Сабақтан қалмау, науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелу керек.

Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтелінеді.

9. 
   ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫ
   

ХЭ- экономикалық қатнастар теориясы экономикалық теорияның ұлттық экономикалар арасындағы экономикалық қатнастардың ерекшеліктерін зерттейтін арнайы бөлім болып табылады.

Осы мәселені зерттеуден кездесетін алзғашқы қиындық терминдердің көптігі болып табылады: «Әлемдік экономика», «Глобалды экономика», «Халықаралық экономика», «Дүние жүзілік шаруашылық», «Әлемдік шаруашылық» және т.б. Негізінде осы түсініктердің бәрінде әлемдегі ұлттық экономикалық жүйелердің өзара байланыстылы мен тәуекелділігі көрсетеді.

Әлемдік экономикалылық дегенімізде оның ұлттық шекарадан тысқары, адам өмірін қамтамасыз ету үшін қажетті ресурстар мемлекетаралық айырбасты қажет ететін экономикалық жүйе ретінде түсінеміз.

Осы мәселені толық күрделілігін көрсету үшін Француз профессоры М.Боның пікірін келтіруге болады:,,Экономист ғалымдарының жұмыстарының , саяси қайраткерлердің, журналистердің кәсіпкерлердің сөздерінде кең пайдаланылатын,,. әлемдік әкономика ұғымына әртүрлі мағына беріледі. әлемдік экономика деп мынаны түсінуге болады:

1. 
   Азаматтың өндіріс іс-әрекетінің жиынтығы. Оны әлемдік жалпы өнім, әлемдік астық өндірісі және т.б. көрсеткіштері арқылы сипаттауға болады.
   
2. 
   Әлемдік экономика өзіндік орны бар ұлттық экономикалар жиынтығы
   
3. 
   ХЭҚ-тың жиынтығы алғаш классикалық мектептер мен меркенталистерден бастап ХЭҚэкономикалық ғылымының б\ір бағыты бөлінген болатын.
   
4. 
   Трансұлттықкомпаниялар(ТҰК) мен банктердің (ТҰБ) планеталақ іс -әрекеті.
   
5. 
   Ірісолтүстік-оңтүстік, шығыс-батыс блоктарына құрылымданған ансамбл
   
6. 
   Бәрін анықтайтын, ұйымдастыратын және құрылым жасайтын, бірақ шығу тегі ешкімге белгісіз әлемдік капиталистік жүйе.
   

7. 
   К.Маркс пен В.И.Ленин ізбасарлары мен неомарксистердің әлемдік экономиканы қарастырғандай, өндірістің капиталисттік төсілінің даму нәтижесінде үйымдасқан әлемдік жуйе.
   
8. 
   Қоршаган орта жағдайын және қолда бар ресурстарды есепке ала отырып қарастырылатын, адамзаттың экономикалық іс-әрекетінің нәтижесі.
   

ХЭ алдыңғы қатарындағы түрлі халықаралық сауда болып табылады.

Әрбір сауда қатынастары нәтижесінде ақшаны тудырады. Ақшасыз халықаралық сауданың дамуы мүмкін емес. Саудадан келесі ХЭҚ-дың маңызды түрі-халықаралық қаржы (акша) қатынастары болып табылады.Халықаралық деңгейде ақша валюта түрінде ие болғандықтан, бүл түрін валюта-қаржы қатынастары деп атау қабылданған. Ақша әртүрлі функцияны атқаратындығы белгілі, оның ішінде ең бастылары айналым құралы, құн өлшемі мен қор жинау болып табылады.

Дүниежүзілік шаруашылықтың.пайда болуы өндірістің халықаралық мамандануымен кооперациясы сияқты түрлерін өмірге келтірді. Олардың шаруашылық өмірінің интернациянализациясына ғана емес, белгілі бір даму деңгейінде ұлттық экономикалардың интеграциясын тударады.

ХЭ-ның тағы бір маңызды түрі ХЭҚ субъектілерінің орны мен маңызының өзгеруімен байланысты. ХЭ теориясы ХЭҚ-ды ұлттық мемлекеттер арсындағы шаруашылық қатынастар ретінде талдаудан дәстүрлі түрде туындап отыр. Бірақ бұл мемлекетгер экономика жағынан даму деңгейімен ғана емес, экономикалық жүйенің типтері мен модельдері бойынша да әр түрлі. Өздерінің мүдделерін қорғау үшін олар топтарға (блоктарға) бірігеді.Бұл жерде мұндай топтарды ұйымдастырудың формалды негіздерінің ешқандай маңызы жоқ. Бірақ бұл мәселенің нақты жағы Солтүстік- Өңтүстік, Шығыс-Батыс, Еуропа-Солтүстік, Америка-Жапония т.б. арасында ХЭ пайда болуында.

Сонымен қазіргі ХЭ-ның негізгі түрлеріне: халықаралық сауда,халықаралық валюта-қаржы және несие қатынастары,халықаралық мамандану мен кооперация,халықаралық интеграция,елдер топтары арасындағы және олардың ішкі экономикалық қатынастарыдрансүлттық компаниіялардың экономикалық қатыңастары. ХЭ ұйымдық формалары (халықаралық экономикалық ұйымдар) мен халықаралық өндіріс факторларының қозғалысы жатады.

Әлемдік экономика шығу тегі мен мәніне қарай нарықтық экономика болып табылады.Әлемдік экономикалық пда болуының шартты әлемдік нарық болған. Нарықтық экономика өндіріс факторларына жеке меншіктің болуын жоспарлайдъі, осыған сәйкес I оның қатысушылары белгілі бір функциялары бар, тең құқылы меншік иелері болып табылады Нарықтық экономика субьектілердің өзара байланыстылығының жалпы схемасын былай көрсетуге болады : "үй шаруашылықтары (ресурс иелері)-кәсіпорындар (кәсіпкерлер)-мемлекет (шаруашылық процестерінің реттелуі)". Әлемдік экономика нарықтық болғандықтан,мүнда да сол субектілер іс-әрекет етеді: жекелеген индивидтер (жеке түлғалар); кәсіпорын, фирмалар (заңды тұлғалар); мемлекеттер мен оған қосымша ретінде халықаралық экономикалық ұйымдар.

Халықаралық экономикалық ұйымдар көп болуымен қатар,әр түрлі деңгейде бейнелей айтсақ: "әр түрлі салмақ категорияларында" әрекет етеді. Олардың кейбіреулері ХЭҚ ғана емес үлттық экономикаға да қатты әсер етеді. Қазіргі таңда ХЭҚ экономикалық, әсіресе сыртқы экономикалық саясатты дайындау мен жүргізуді ХЭҚ субъектілерімен жекелеген мемлекеттердің үкіметтеріне белгілі болып отыр. Мұнда осы қатынастардың басқа да күштірек субъектісі бар екенін есепке алу қажет.

Мұндай ұйымдардың пайда болуы мен маңызының арта түсуі халықаралық экономикалық ынтымақтастықа пайда үшін ұлттық мемлекеттердің экономикалық егемендігінің бір белігінен бас тартуына тура акелетіндігі көрінеді.

Бірақ нарықтық экономикада өндірумен сауданы мемлекетіпен халықаралық үйымдар емес,кәсіпорындар (фирмалар) мен кәсіпкерлер (жеке түлғалар) жүзегеіа асырады. Экономиканың дамуы барысында ХЭҚ-дағы деддел субъеқтшің түрі өзгереді.

Халықаралық арнада өнеркәсіптің шығырлануына байланысты өнеркөсіптік

Осылайша, қазіргі таңда ХЭ әр түрлі салмақтары мен мүмкіндіктері бар үйымдық формалардың,әр түрлі деңгейдегі субъектілер қатынастарының күрдеді шиеленісуінен көрінеді. Бірақ бүл қатынастарда мсмлекеттердің ХЭ субъектілері ретінде ғана емес, дербес әлеуметгік -саяси қүрылым ретіндегіде рекше орын сақталып қалып отыр.