Лекция 51 Семинарлық сабақтар. 34 СӨЖ. 17 ОбсөЖ. 18. Барлық сағат 120. Ағымдағы бақылау саны кредит бойынша

Палеолиттен мұздақтардан шегінуден кейін мезолит орта тас ғасыры одан кейін жаңа тас немесе неолит ғасыры өңделген тас ғасыры келеді. Ерте тас ғасыры өрнегінің ғаламат пафосы біртіндеп тұншыға береді. Өйткені ол жастық пафосы айналадағы дүниені алуан түрлі аңдар патшалығын бейнелеу арқылы игерудің алғашқы талпынысы болды. Бейнелеу өнер ескерткіштері мен сол заманғы иероглифтер жартасқа салынған суреттер өте сан-алуан жерлерге таралған.Олардың топтанған орындары бүкіл Африкада стилъі жөнінен Испанияның шығысында кездеседі. Өзбекістан, Азербайжанда, Ақ теңізде Сибиръде бар.Палеолитке тән нәрсе өнерден біраз ерекшелінеді аңның бейнесін нысанадай арманды мақсаттай дәл беретін реалистік пафос біршама үйлесімді жинақтауға стилъдендіруге сөйтіп ең бастысы қозғалысты бейнелеуге ұмтылады. Испандық африкалық суреттерде садақшылардың қаумалап аң аулаудағы кейбір көріністері барынша шегіне жеткізіліп адуын құйынға айналған қозғалыстың өз бейнесіндей ала жөнелуге дайын тұрған асау жігердей бұл жағынан алғанда кейбір сценалар шын мәнінде өшпес із қалдырады. Мұның үстіне бұл бейнелеу өнерінде жартастағы графикада алғашқы қауым бейнелеу өнерінде тұңғыш рет бұл әсем нәзіктікке деген талпыныс айқын байқалып өз мақсатын көбіне керемет орындап шығады. Неолиттің жартастағы бейнелеу өнерінде адамдар мен аңдардың кескіндері көбіне болжап қана берілетіні соншалық жай ғана белгілерге айналып кетеді,сөйтіп нені бейнелегені әрең ажыратылады. Ырғақтылық пен ішкі динамизм бейнелеу өнеріне әрдайым дерлік шабыт беріп қарапайым өрнекке дейін төмендеуден сақтайды.Ласко үңгіріндегі суреттерде мұнда шапшаңдық дамылсыз қимыл және еркін қиял тамаша жаңа шабыт серпіні.Неолитке тән өнердің алғашқы қауымдық қатынастарды сақтаған африкалық тайпалардың арасында әлі де ұзақ сақталғаны көп нәрсені аңғартады. Мәселен, Оңтүстік Африкада ол бұл жерлерге европалықтар келгенге дейін өмір сүрді. Бушмендердің жартастағы тамаша бейнелеу өнері шабыты мен стилі жөнінен неолитке жатады.

Аса бағалы куәлік 1 Жартастарға сурет салушылардың қалай жұмыс істегендері жөнінде біздің бар білетініміз осы.

Европалық отаршылар келген кезде бушмендердің қоғамдық құрылысы ежелгі рулық қоғам ғана еді. Бушмендерді – Оңтүстік Африканың ежелгі тұрғындарын – бурлар мен ағылшындар қатігездікпен жойып жіберді. «Тас ғасырдың» ақырғы суретшісі –бушмен – атып өлтірілді деген дерек бар. Оның белбеуінде мүйізден жасалған, әрқайсысына ерекше бояулар құйылған он ыдыс болған.

Міне, біздің жерде табылған кейінгі неолит бейнелеу өнерінің ескерткіші. Бұл Онега көлінің шығыс жағындағы Бесов Нос деревнясы маңынан Эрмитажға жеткізілген гранит жартастың бөлігі төрт мың жылдай бұрын оған ондаған кескіндер қашап жасалған. Бұландар мен бұғылар, үйректер мен аққулар және ескекшісі бар үлкен қайықтар. Мұның бәрі айқын бейнеленген. Бірақ бұлардан басқа өскін екені немесе ұзын сырыққа шаншылған екені белгісіз шеңберлер бар... Біз олардың нені бейнелейтінін білмейміз. Күнге табыну ма? Әлде айға ма? Бірақ тұтас алғанда, бұлар адамның аңнан үстем болуына жол ашатын сиқырлы мистерия, яғни адамның табиғаттан тағы да үстем түсуін бейнелейтіндігі айқын. Қола ғасыры мен темір ғасыры адамзат дамуындағы асқаралы жаңа баспалдақтар оның прогрес жолындағы қарышты қадамын енді ешкім тоқтата алмайды. өнер жаңа формаларға ие болады. Лена мен Ангара құздарындағы бұландардың кескіні де Выга өзенінің Ақ теңізге құяр тұсындағы Залавурга деген жердегі жартастарда шынайы реалистік кұшпен бейнеленген жақында мүк астынан табылған бұғылардың декоративті тізбегі тамаша. Біздің эрамыздан бұрын шамамен елу мың жыл шамасында аяқталған ерте палеолит дәуірінде қаһарлы мұзь кезеңінде адам жағдайы осындай болды.

8.Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

9.Дмитриева. Искуство Древного мира.207стр.

10.Авдиев. История Древного Востока.1970-561стр.

11.Абрамова.Изображение.

12.Яворская.Н.В.Заподноевропейская искусство 19века .1962-46стр.

13.Матъе. Древнеегипетские мифы.1982-192стр.

Лекция 6.

6.Тақырыбы.Ежелгі Египет өнері.

Жоспар .

1. 
   Оның дүниетанымдық түсінікпен байланысы.
   
2. 
   Ежелгі патшалықөнер.
   
3. 
   мүсін өнері.
   

Рулық құрылыс ыдырағаннан кейін үлкен өзендер бойында пайда болған құл иеленуші мемлекеттердің арасында Египет бірінші болып шын мәніндегі қуатқа жетті, төңірегіндегілерге өктемдік жүргізген ұлы державаға айналды жердің ежелгі египеттіктерге ғана белгілі шағын көлемінде болса да дүние жүзілік талап еткен бірінші империяға айналды. Ауыз бірлікті мықты ұйымшылдығы берік халық билік жүргізуші топқа толық бағынған мемлекет. Өз күшіне деген сенім оны сақтап еселей беруге деген билеуші топтың бүкіл дүниетанымын айқындап египеттіктер дінінің негізінде алынды. Жаңа пайда болған Египет ұлы державалығы және көршілердің онан қорқу жаңа пайда болған Египет мектебі египет халқының өзінің жоғары өкімет сіңіруге тиісті қорқыныш біржолата

Бірақ бұл жеткілңксіз. Перғауын билігінің Египет халқына, египет мемлекетінің көрші тайпалармен патшалықтарға билігі барған сайын берік орныға түсті. Ал, енді мұны адамды күтіп тұрған

Ең қорқынышты нәрсемен- ажалмен қалай үйлестіруге болады.

Осындай көз көріп құлақ естімеген құдірет соншама билік, кенет мұның бәрін өлім өшіреді. Бұл мүмкін емес бұл болмайды да.

Бірде бір басқа цивилизация ажалға қарсылық египеттегі сияқты

Осыншалықты айқын, нақты және мүлтіксіз бейнесін тапқан емес.

Бұл- бірнеше жылдар бойы Египнтке шабыт берген батыл да табанды қарсылық.

Өнер деп атайтын творчество көз аясындағы дүниені өзінше бейнелейтін адамдар түсінігінде үлкен сиқырлы күшке ие болады. Египеттіктерге оғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.

Мазардағының оның архитектурасындағының онда салынған суреттер мен мүсіндер қаза болған адамды риза ету үшін оған толтырылатын барлық сән салтанат өмір сұлулығын Ежелгі Египеттіктер өз қиялымен елестеткен сабырлы асқақ сұлулықты білдіруге тиіс. Египет патшалары мен шонжарларының суреттегі музейлерге қойылған . Мазарларда өмірдің сұлулығын бейнелеген ұлы Египеттік өнер бүгінде тірі.Египеттік аңыз уақыт өзені пирамидалардың мызғымас сұлулығының алдында дәрменсіз. Перғауындардың өздері жөнінде олардыңкүш қуатымен істері жөніндегі түсінік баяғыда-ақ «ұмытылу құрдымына» кеткен, кәзіргі кезде де осы алып мазарларға қарап, біз « жер бетіндегінің бәрі уақытан сескенеді, ал уақыт пирамидалардан сескенеді», - деген қанаты сөздерді еріксіз қайталймыз. Тас алыптар жерден көтеріліп жаңа орындарға тасылды жартаста ойып жасалған ғимараттар осылай мұқият бөлшектеліп содан кейін бұрынғы күінде қалпына келтірілді бірнеше мынң жылдар бұрын жасалған алып ескерткіштер құм арқылы басқа жақтарға қарай бет алды. Кзінде тек адам қолымен орнатылған алып ескеткіштер енді осы заманғы ең қуатты техниканың көмегімен көшірілді. Нілдің суы тамаша ескеткіштері мәнгі қазыналарға , зор сеніммен тарихта теңдесі жоқ міндетті шешу ісіне үлес қосуға әрбір ізгі нейетті адамды шақырды. Тұңғыш рет тұтас аймақтар өте мұқият және кең көлемде өнер ескеткіштері мыңдаған жылдар бойы жатқан жерінен қазылып алындаы. Египет сәулет өнерінің атақты ескерткіштері зор мүсіндер қайтадан жинауға көшірілді осы соңғы нәрсе сәулет ескерткіштерін жаңа жерде Орнату өте маңызды үш мың жылдан бұрын Амадта салынған храм жаңа орынға көшірілді. Храмның жаңа жеті залы ерекше көркем суреттермен безендірілген мұнда көптеген жазулар бар. Мұның теңдесі жоқ аңғартатын жайлар.

Пайдаланатын әдебиеттер.

2.Заподноевропейская художественная кулътура 18века.М.Наука.1980г.

3.Золотов.Ю.Французская живописъ 18 века. и вопросы стилистики искусства 1988-№4 с.58-62.

4.Немилова.И.Французская живописъ.1985-492стр.

5.Тортаев.Орта ғасыр тарихы.

6.Қазақстан тарихы. Очерктер.

Лекция 7.

7.Тақырыбы.Ежелгі Греция өнері.

Жоспар .

2.5-4 ғ. сәулет өнері.

Өнердің тәрбиелік мәніне келетін болсақ мұндайда өлшеусіз өсе бастайды. Өнер тудыратын шынайы сұлулық адамның бойында ,сұлу адамдар арқылы сұлу мүсіндер пайда болады, соңғысы өз кезегінде

Біріншілерге әсер еткен сөйтіп мемлекет сұлу мүсіндерге сұлу адамдар бергендіктен қарыздар болды.Грек колоннасы құрылысы жағынан өз міндетіне тамаша сай келді. Сөйтіп қазір сәулет әбден танылған міндет атқару принципіне толық сай келеді, сондықтан да грек ордерлері уақыт сынына төтеп берді. Өз міндетіне толық сай грек колоннасы әсемдігі жағынан да мүлтіксіз болды.

Сәулет өнері мен мүсін өнері Грецияда біте қайнасқан

VІ ғасырдың тамаша ескеткіші сифностықтар

( Сифнос аралдарының тұрғындары ) Аполлнға арналған тарту- таралғы сақталатын Дельфы қаласындағы жиһазынасында адам бейнесі ионийлік колонаның орнында тұр, демек оның қола мүсіндері капитель – тірек міндетін атқарыарады мүсін өнері сәулет өнерн туғызды, ал сәулет өнері мүсін өнерін жасады. Құдай мүсіні сақталатын гимарат соның алқасы ретінде ойластырылған грек храсмының өзі мүсіндермен безендіріледі, оларға құжыраның немесе тұғырдың қажеті жоқ өйткені олар осы храмның өз перзенті, олардың тамыры бір, оның келбетімен астасып кеткендей, сонымен бірге өзгеріп жетіледі архайкалық архитектура тастан жасалған зор қалдықтары аспан фонында ерекше көзге түседі. Осы қирандылардың бір құдіреттілігіне қайран қалған біздің қиалымыз бүкіл храмның мынау гүл жазйрады бір кезде асқақ тұрған храмның тұтас қалпын елестеткісі келді бірақ қайта жасалған храм көрінісі Грецияның атақты ескерткіштері біздің санамызда бейнесі жансақ. Храмның архетектуралық бөлшектері мүсіндік әшекейгелері жарқырата боялатын да, мұның өзі бүкіл ғимаратқа мерекелі көрік береді. Әр алуан бояу бейненің реализмі мен көріктілігі арттыра түсіп көздің жауын алады, бейнені неғұрлым айқын түсінікті, ал осындай әсер етуге кһөмектесетін болмыспен дәл іріктелмейді Грек өнерінің өте маңызды іс әрекеті дінді уағыздаушылардың көз қараушылығы сұмдық бүлінуде ғана емес өйткені жартылай күйреген храмды немесе бүлінген мүсінді ғылыми жолмен барынша біргірлікпен қалпына келтірудің өзі антикалық өнер ескеткішінің алғашқы бейнесі туралы шын түсінік бере алмайды . Архайкалық дәуірдегі Грек суретшісі өнерде жаңа жол салып келе жатқан адам кескінін өзі қалай көрсе сол қалпында бейнелегісі келеді. Сондықтанда дәстүрлі қарсы алдынан бейнелеуден бейнелеу өнерінде немесе бедерде қырынан көрсеткенмен денені қарсы алдынын көрсетуден бастартуды олтаңдаған жолдағы прогресс, өнердіңжаңа мазмұнына жаңа бейнелеу әдісін игерудегі прогрес деп тануымыз керек. Келесі ғасырда сәулет өнері ешкім жете алмаған мүлтіксіз шыңға шыққан кезде жаңа мұратты бейнелеу жолындағы шабытты күрестесуреткер барлық қиыншылықты архаикалық өнердің әдісінде жеңді.

Пайдаланатын әдебиеттер.
1.Герман.М.Антуан Ватто.-Искусство1984-208.

2.Заподноевропейская художественная кулътура 18века.М.Наука.1980г.

3.Золотов.Ю.Французская живописъ 18 века. и вопросы стилистики искусства 1988-№4 с.58-62.

4.Немилова.И.Французская живописъ.1985-492стр.

5.Тортаев.Орта ғасыр тарихы.

6.Қазақстан тарихы. Очерктер.

7.Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

8.Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

Лекция 8.

8.Тақырыбы.Ежелгі Рим өнері.

Жоспар.

1.Республикалық кезең.

Римдіктер толып жатқан грек мүсіндерін әкеліп қана қойған жоқ (бұданм басқа олар египеттік обелискілерді де тасып әкелді) , сонымен қатар, біздің жоғарыда көргеніміздей, барынша кең көлемде грек түпнұсқаларының көшірмесін де жасады. Сөйтіп , біз бір ғана осы үшін де оларғаа алғыс айтуға тиістіміз. Алайда, мүсіндеу өнеррріне қосылған Римнің өз үлллесі неде? Трааян форумында осы императордың өз мүрдесінің үстінде, б.э. бұрынғы 2 ғвсырдың басында тұрғызылған Траян колоннасы деңгегінің айналасында ақыр аяғында патшалығын (қазіргі Румыния) римдіктер жаулап алған дактарды императордың жеңгендігін мадақтайтынбедер кең жолақ жасап бұйраланып жатады. Бұл бедерді орындаған суретшілер, сөз жоқ, талантты ғана емес, сонымен бірге эллинистік шеберлердің тәсілдерімен жақсы таныста еді. Дегенмен бұл-кәдімгі римдік туынды

Біздің көз алдымызда егжей-тегжейлі әрі жақсы айтылған хикая. Жинақталған бейнелеу емес, нақ хикаяның өзі. Грек бедерінде болған оқиғалар жайындағы әңгіме аллегориямен беріліп, әдетте мифологиямен ұштасып жататын. Римдік бедерде, республика заманынан бастап –ақ оқиғалардың барысын олардың логикалық бір іэділігін сақтап, оларға қатысқан адамдардың өзіндік белгілерімен қоса, мүмкін болғанша дәлірек , нақтырақ беруге тырысушылық айқын көрінеді. Трааян колоннасының бедерімен біз римдік және тағылар қостарын, жорық әзірліктерін, қамалдарды қоршауға алуды, аяусыз ұрыстарды көреміз. Бәрі: рим жауынгерлері мен дактардың типтері, олардың қару жарағы мен киімі, бекіністерінің көрінісі, шынында да, өте дәл сияқты: бұл бедер сол кездегі әскери тұрмыстың бейне бір мүсіндік энциклопедиясы міндетін атқарып тұрғандай.Өзінің жалпы ой- ниеті жағынан үбкіл коимпозиция бәрінен гөрі бізге мәлім Ассирия патшаларының қан майдандағы ерліктерінің бедерліхикаяларын еске түсіреді. Алайда анатомияны өте жақсы біліп , гректерден келе жатқан кескіндерді кеңістікте еркінірек орналастыру шеберлілімен жасалғанына қарамай , бұл бедердің бейнелеу қуаты кем.Кескіндері пластикалық жағынан айқындалмаған бұл аласа бедер сақталмаған сурет өнері үлгілері әсері мен жасалу да мүмкін. Траянның өзінің бейнесі тоқсанға жуық қайталанады, жауынгерлердің жүзі төтенше әсерлі.

Міне, осы бір нақтылықпен әсерлік бүкіл римдік портреттік мүсіннің ерекшелік белгісі болып табылады, осы портреттік мүсіннен , тегінде, римдік көркемдік данышпандықтың өзіндік ерекшелігі бәрінен гөрі басымрақ байқалады.

Римнің дүние жүзілік мәдениеттегі маңызына қайта оралайық. Дүние жүзілік мәдениет қазынасына қосылған таза римдік үлесі (нақ сол римдік портретпен байланысты) антика өнерінің аса ірі соыеттік білімпазы О. Ф. Вальдгуэр тамаша анықтаған: «..Рим жеке-дара тұлға ретінде бар; Рим оның белгілерімен ежелгі бейнелер қайта туған қатаң формаларда бар, Рим антика мәдениетінің ұрығын жан-жаққа тараты, жаңа, әлі де болса тағы халықтарды ұрықтандыруға мүмкіндік берген ұлы организмде бар., ең ақырында, Рим эллиндік мәдени элементтердің негізінде жәнет жаңа міндеттерге сай ол элементтердің түірн өзгерте тоырып, цивилизацияланған әлемді жасуда бар, тек Рим ғана портреттік мүсіннің... ұлы дәуірін жасай алды...»

Енді әңгіме болатын дәуірді жасай алады.

Римдік портреттің күрделі алғы тарихы бар. Оның этрускілік портретпен де, эллинистіки портретпен де, байланысы бары анық. Римдік тамыр да әбден айқын: мәрмердегі не қоладағы алғашқы римдік портреттік бейнелер бар болғаны өлген адамның жүзінен алынған балауыз масканың дәл қайталануы ғана еді. Бұл әлі өнер емес-тін.Кеиінгі замандарға римдік көркем портрет негізінде дәл сақталды. Творчестволық шабытпен, тамаша шеберлікпен қанатталған дәлдік ол. Бұл арада грек өнерінің мұрасы әрине өз рөлін атқарады

.

Пайдаланған әдебиеттер.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер.

3 Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

4 Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

Лекция 9.

9.Тақырыбы.Орта ғасыр Батыс Еуропа өнері.

Жоспар .

Батыс Еуропалық мәдениет өзінің ұлттық болмысын нақ сол көне цивилизацияның жұртында бірақ негізінен өзіндік римдік нақышта паш еткен жаңа халықтардың туындысы.Орта ғасырдан туып Қайта дәуірлеу кезеңінде шырқау шыңға көтерілген бұл мәдениет үлес қосқан. Қайта дәуірлеу өнері туындайтын ұзақ уақыт бойы европалық көркем өнер творчествосы үшін ереже үлгіге айналған. Батыс Еуропаның орта ғасыр өнері бұл ежелгі өнердің жалғасы да сонымен бірге өзінің ерекшелік қуатымен бізді қуантатын баурап алатын адамзаттың көркем творчествосы. Әуелде берекесіздік етек алған әлеуметтік құрылыстағы дүниетанымдағы мәдениеттегі мемлекеттік машинасында құл иеленушілік системаның іргетасы болудан қалып бірақ жаңа кезге тән құбылыс.

Элладаның нұрына ұшып табиғат сұрапылдарынан үрейлену көне цивилизацияның дәурені өтерде тағы да адам санасында оянып күйзелістен күдіктер туғызған кезге тән құбылыс болғанын көрсетеді. Скифтер заманында біздің жыл санауымызға дейін 7, 6 ғасырда грек мекен жайларымен көршілес өңірде хайуан деп аталған өнер ғажайыптары жасалған болатын.Бұлар қару жарақ пен жабдықтарды әшекейлейтін сол кездегі түсінік бойынша адамды табиғаттың сиқырлы күштерінен қорғайтын небір киелі қасиеттерді бар деген заттар еді. Мың жылдан соң хайуанат стилъі дала тайпаларының өнерінде олардың бас киімдерінде түймеліктерінде ұдайы көрініс тауып отырады. Бірақ бұл өнер бейнелеу қуатын бірте бірте жойды онда өзінің сәнділігімен орынды қозғалысты бейнелеген басқа негіз үстем болды. Біздің даламызда скифтердің орнын басқан сарматтар хайуанат стилъін түр жағынан өзгертіп жөн-жосықсыз бейне кескіндеуге ден қойған. Хайуанат стилъ өнері басқа ешбір өнер ауқымдас алмайтындай байтақ өлке.Қара теңізден Ұлы Қытай қорғанынан орталық еуропаға дейін варварлардың Римге шабулынан кейін атлант мұхитының жағалауына тарады.Бұл әсер август заманында, көбіне ітпті шындыққа нұқсан келтіре отырып, пайда болды. Императорлық билікпен жауынгерлік даңқтың барлық сән-салтанатымен көрсетілген Августың өн бойымен бейнеленген әйелі стстуясы (Прима-Порттан әкелінген статуя, Рим,Ватикан), оның Юпитердің дәл өзіотырған бейнесі сияқты (Эрмитаж) әрине, жердегі әмәршіні аспан тәңірісіне теңестірген шерулік портреттер. Дегенмен, одан Августың жеке басының белгілері, біршамабайсалдығы мен оның тұлғасының күдік тудырмайтын елеулігібілініп тұрады.

Оның мұрагері-Тиберидің толып жатқан порттреттері де дәріптелген .

Тиберидің жас кезінде мүсіндік портретін қарап көрелік (Копенгаген, Глиптотека) .Әдейі жақсартып жасалған бейне. Соныменге бірге , сөз жоқ даралық белгісі бар портрет. Оның кейпінен тартымсыздықпен тыржиған томаға тұйықтық сияқты бірдеме білініп тұрады. Мүмкін бұл адамбасқа жағдайда өмір сүргенде әбден ақ қалыпты тірішлік кешер ме еді, қайтер еді барынша атақұмарларда болды, шексіз өкімет және ойыма да келгенінің бәрін ісетй алаымн деген ұғым ақылынан алжастырған , қан етңізін көлкіткен қан ішерлер, деспоттар болды, өзінің ізашарын өлтіру арқылы жоғары мансапқа жеткен, сондықтан да сәл де болса күдік келтірген адамның көзін құртып отырған қаныпезер тирандар да болды Шығычстан ескен жаңа леп, жаңа мұраттар, жаңа ақиқаттыіздеу жаңа діни сенімдерді туғызды. Римнің күні, идеологиясымен және әлеуметтік құрылысымен қоса алғанда антака дүниесінің күні батуға айналды. Өзінің барлық «азап шегіп, тауқымет тартқандарға» арналған туысқандық және теңдік уағызы мен «жаппай экономикаылқ, саяси, инетлектік және моральдік ыдырау кезінде христиандық келіп шықты (Ф. Э н г е л с).

Сонымен бірге, империя күшінің әлсірей бастағанын сезіп, тағылар оған барған сайын табанды түрде және өршелене шабуылдай бастады.Иә, мұның бәрі римдік портреттік мүсіннен өз бейнесін тапты Ғұрыптар қатаң да қарапайым болған республика заманыада «веризм» (Veris –ақиқат сөзінен шыққан) деп аталған бейнелеудің документтік дәлдігіәлі де болса гректің ізгі әсеккрмен теңгеріле алмай жатты.Эрмитаждың римдік залдарын зейін қойып қарап шығудағы оқырманға кнңес еткен болар сіз болып отырған соғысатр, өзара қырқысулар, провинциялардың көткрілістері, құлдардың ьосып қашуы, өсе түскен правосыздықсезімі ғасырдан ғасырға «рим дүниесінің» іргетасын барған сайын жұқарта берді. Бағындырылған провенциялар барған сайын өзінің еркін батыл білдіріп отырды. Ақыр аяғында олар біріктіруші өкіметінің іргетасын шайқалт де басқалар қан сөлін соруға ғана арналған күрделі алып машинаға айналды»

.

Пайдаланған әдебиеттер.

2.Қазақстан тарихы. Очерктер.

3.Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

4 Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

5.Каталог-2 Батыс Еуропа живописъі

6.Малая история искусств.В.Н.Тяжелов.

Лекция 10.

10.Тақырыбы.Ерте христиандық кезең.

Жоспар .

3. 
   Дүниені жаңаша қабылдау.
   

Христиан-адамзат тарихындағы ең құбылыстардың

бірі екеніне дау жоқ. Христиан шіркеуінің тарихын зерттегенде бізді таңдандыру сезімі билеп алады. Оның тарихы екі мың жылдық деп есептелсе бәрібір біздің алдымызда оның толық өмірін ,ал кейбір елдерде мемлекеттік өкіметтен де күштірек екенін байқаймыз, деп жазады хритиан жайлы атақты неміс социал- демократтарының белгілі теоритігі Карл Каутскии.Жүз жыл бұрын айтылған бұл сөздер қазір де бүгінгі заманға сай естіледі. Христиан өркениеті адамзаттың көп бөлігіне сақтандырады.

Христиан қоғамға, жеке адамдарға әсер етуде пайда болуының күшінің себептерін дұрыс түсіндіру үшін, бұл қозғалыстың рухани алғы шарттарын, қоғамдағы кейбір топтардың мүддесіне

сай келеді. Христиан біздің дәуірімізде 1ғ.Рим империясының шығыс бөлігінде пайда болған.

Бұл уақытта терең әлеуметтік катаклизм алып империяның далын шығарып, жатыр еді. Күйзеліс дәстүрлі өндіріс мемлекет идея, сенім түрлерін ыдыратып жіберді. Рим империясы Жерорта теңіз бассейні бойындағы барлық елдердің бағындырып нағыз құлиеленушілік қоғамның классикалық үлгісіне қол жеткізді. Жаулап алған елдерін Рим қатты езгіге салды. Олардың еркектерін басқа елдерге айдады және аяусыз жазалады, немесе әйелдер құлдар колониясына апарып қосты.

Жаулап алушылар бағынған елдердің жергілікті қоғамдық тәртіптерін быт-шытын шығарды, қасиетін орындарын талқандап дәстүр ,әдер –ғұрып сенімдерін қорлады. Рим жаулап алушылар дәуірінде бағынған Шығыс халықтарының арасындағы ескі тайпалық діндері кері кетті. Христиан да басқа діндер сияқты түксіз жерде пайда бола салған жоқ. Оған діндарлар ғана емес сонымен бірге Шығыс халықтарының көптеген философ өкілдері із ашары шығыстың діндері және ежелгі дүниедегі кейбір философиялық түсініктер болды.Христиан еврей ортасында туды. Христиан діні көне өсиетке кіретін болса кітаптар жинағы түгелдей иудизмнен алған.Ол көне өсиеттерді әлемді өсімдіктер мен жануарларды адамды жарату құдай туралы түсініктерді өзгеріссіз күйінде сақтаған.Иудейлік көп жерін христианның алған 1947 ж Өлі теңіз жағалауын табылған. Кумран қолжазбалары куә бола алады.

Христиан пайда болған алғашқы ғасырларлда күрделі эволюцияға ұшырады. Ионан Богословтың сыр ашуына біздің дәуіріміздегі 68 ж келтірілген деректе христиан иуадизмнен әлі толық бөлінбеген еді. Онда бәрін кешіру және көнгіштік этикалары

жоқ. Олар кейін Евангелияда пайда болды. Бұл кітапта зомбылықтың көзі ретінде Римге деген жек көрушілік басым. Бұл уақытта христиан догматикасы қалыптасқан , көптеген оқудың маңызды элементтері жоқ. Жаңа өсиеттің кейінгі кітаптары одан анағұрлым өзгеше. Еваленглияның момындық көнгіштік және өктемдікке бас ию идеясы ,христиан ілімінің құдай алдында барлық адамдардың теңдігі байлықты сән-салтанатты айыптау байларға деген жеккөрушілік идеялары

оның алғашқы әлеуметтік бағытына үлкен өзгерістер енгізді. Христиан шіркеуі жеткілікті байлық жираған идеологияға ғана емес өз мемелекетінің саясатына әсер ететіндей дін ретінде қалыптасты. Шіркеу өзінің позициясын бекіте түсу үшін нақты діни қағидалар жүйесін

қажет етті. Дегенмен бірде бір христиан догматы бірден жетілген күйінде пайда болған жоқ. Қағидалардың біржола қалыптасуы үшін жүздеген

жылдар өтті. Тіпті басты қағидалар тұжырымдалып

бітсе олардың мазмұндары жөнінде күрес тоқтамады. Никей соборына дейін, одан кейін әр түрлі топтар арасында қатал христологиялық даулар жүріп жатты. Күрес басты үш қағида құдайдың үш бірлігі құдайға айналу және арылу төңірегінде өтті..Христиан діні 988 ж.Княз Владимиръдің басшылығымен қабылданды.Славян халықтарының тарихындағы жаңа тарихи кезең Киев Русі дәуіріндегі жүзеге асырылған бұл шараның нәтижесінде орыс мәдениеті жаңа сатыға көтерілді. Шіркеулер Русъте таңғажайып ғимараттардың көптеп салынуына атап айтқанда өнердің барлық салаларының жан-жақты өркендеуіне алғашқы мектептердің ашылуына тарихи шежірелердің жазыла бастауына айрықша ықпал етеді.Дін қай мәдеиеттің қай түрі болмасын басты элементі, құдіретке толы табыну немесе діни салтқа адамның өзін қоршаған орта жөніндегі адамзат баласының алатын орны жайында қалыптасқан діни наным сенімдердің белгілі бір жүйесі адамның тіршілік бейнесі. Сондықтан Русътің Византиядан христиан дінін қабылдауы орыс мәдениетінің тарихында бет бұрыс кезең болды. Христиан діні орыс мемлекетінің қоғамдық саяси мәдени өмірінің барлық саласының ықпал етеді.

Пайдаланатын әдебиеттер.

2.Заподноевропейская художественная кулътура 18века.М.Наука.1980г.

3.Золотов.Ю.Французская живописъ 18 века. и вопросы стилистики искусства 1988-№4 с.58-62.

4.Немилова.И.Французская живописъ.1985-492стр.

5.Тортаев.Орта ғасыр тарихы.

6.Л.Любимов.История искусств древни Руси.

11.Тақырыбы.Роман өнері.

Жоспар.

1.Роман архитектурасы.

Бірақ бұл сенімділік бос нәрсе болып шықты.Адамдар тасқыны жүздеген мыңдаған километр жерді қаптап бір тайпа екіншісін ығыстырып отырды. Мұндай дүрбелеңде өмірі қысқа мемелекеттер құрып басқалары пайда болып жатты. Тайпалардың тоғысуынан жаңа мәдениеттер туындайды. Гүлдер сорматтар тайпалары батысқа қарай тықсырып қара теңіз жағалауындағы далаларға леп қойды. Сол сәтте ғұндардың алдына шыққан немесе оларға қосылған бүкіл көшпелілер атаулы шетсіз шексіз далалардың өршеленген жұрты қашаннан рим тәртібі дәуірлеген жерге тарпа бас салды.Бірақ былай десек өсіріп айтқандық болмайды: белгілі адамның ішкі әлемін толығынан ашып көрсететін жарқын дараланған мінсіз кемелдікке дейін жеткізген портрет өнері-бұл, шын мәнісінде, римдік жетістікбероі салғанда, творчесмтво ауқымы, психологиялық енудің күші мен тереңдігі жағынан алғанда осылай еді.

Римдік портретте біздің алдымыздан ежелгі Римнің рухы өзінің барлық қырларымен және барлық қайшылықтарымен ашылады. Римдік портрет – бұл бейне бір бет –жүз арқылы әңгімеленген Рим тарихының өзі., оның болып көрмеген шарықтауы мен қайғылы ажалының тарихы іспеттес: « Римнің бүкіл құлау тарихы бұл арада қас-қабақтармен, маңдайлармен, еріндермен бейнеленген»(Г е р ц е н). Римдік портреттік мүсіннің аса бағалы туындылары жинақталған өзіміздің Арха, күмбез бұл сәулет өнері формалары алдымен римдіктер шебер пайдаланған еді содан кейін ол еуропаның орта ғасырлық құрылыс негізіне айналды. өзінің ерекшелігі мен мәнділігі жағынан нағыз ұлы туындылар санатына жататын арменияның сәулет өнері де сондай бастаулардан тараған бұл елдің географиялық жағынан орналасу жағдайы сол мұрагерлікке мүмкіндік туғызды. Өнер деп атайтын творчество көз аясындағы дүниені өзінше бейнелейтін адамдар түсінігінде үлкен сиқырлы күшке ие болады. Египеттіктерге оғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.

Пайдаланатын әдебиеттер.

2.Заподноевропейская художественная кулътура 18века.М.Наука.1980г.

3.Золотов.Ю.Французская живописъ 18 века. и вопросы стилистики искусства 1988-№4 с.58-62.

4.Немилова.И.Французская живописъ.1985-492стр.

5.Тортаев.Орта ғасыр тарихы.

6.Қазақстан тарихы. Очерктер.

7.Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

8.Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

Лекция 12.

12.Тақырыбы.Готикалық өнер.

Жоспар.

1.Готикалық түзілімнің ерекшелігі.

3.Сәулет, мүсін өнері

Италиядағы тарихи процес көркем творчество готикалық сәулетшілікке соқпай ренесанс немесе қайта дәуірлеу өнерінде көрініс табатын идеалға бағытталды. Орта ғасырлық мәдени дәстүр бар. Прогрессивті құбылыстар өзінің тез өрнек жоюының арқасында романдық стилъдің жоюылуының арқасында жүйеге көшуге жағдай жасады. Францияда готикалық өнер үш жүз жылдан астам уақыт бойына салтанат құрды. 18 ғ. соңғы үшінші бөлігі мен 18 ғ. бастапқы ширегінде алғашқы 20 ғ. соңына дейін кемелденген немесе жоғары дамыған готика 14-15ғ.Әуелгі кезде өзінің әсемдігімен көз қуанта құлпырғанда оған байланысты «нұрлы готика » кейінен « жалындаған готика» готика өнері өркен жайды. Атақты Париж

Құдай ана соборы батыс еуропа елдері сәулет өнері тарапынан жаңа заманнан бастаған алғашқы готикалық ең айбынды тамаша ескерткіш болды.оның салынып біткеніне алты ғасырдай уақыт өтті. Қала үстіне асқақ көтерілген әсем де зәулім осы ғимараттың арқасында Париж қайта түледі. Францияның астанасы бұл ғасырлар ішінде өсіп дүние жүзіне атағы жойылған басқа ескерткіш сәнге айналды. Француз көркем өнері кемеңгерлік аса үздік туындысы болды. Египеттегі пирамидалар афиндағы немесе софия соборы сияқты париждік ғасырлар бойы өзінің өмірге әкелген халықтың идеялары мен ғасырдағы қалыптасқан мәдениеттің куәсі болатын құнды. Готикалық мүсін өнері жайында ерекше айтарлықтай әңгіме бар. Готикалық ғимараттар салуда үлкен ролъ атқарған архитектуралық формалар мен тастан өрілген гүлдер сияқты мүсіндердің немесе бедерлердің үйлесім табуынан туындайды.

Рим соборы осында Жанна дАрк өзінің жеңіс туын осында әкеліп қойған атақты шартр соборымен бірге кемелденген француз готикасының готикалық сәулет өнерінің шыңы болды. Оның бас фасады париждегі собор сияқты торлы терезелері бар екі биік мұнарасы аспанмен таласқан үш қабаттан тұрады. Үйдің биіктігі көлденең көрінісіне қарағанда ерекше тұлғаланып жеп-жеңіл ңәзіктігімен салтанат құрып тұр. Сәулет өнері мен мүсіндері үндесуінен туған.Сүйір аркалықтардың бейне бір мерекелік симфония сияқты көрінісі ғажайып мүсіндер сән-салтанат зәңгір.Үйдің биіктігі көлденең көрінісіне қарағанда ерекше тұлғаланып жеп-жеңіл нәзіктігімен салтанат құрып тұр. Сәулет өнері мен мүсіндеудің үндесуімен туған сүиір арқалықтардың бейне бір мерекесін симфония сиақты көрінісі ғажайып мүсіндер сән салтанат зәңгір құрылысты жеп-жеңіл етіп көрсетіп тұр.германияда готикалық стиль Франциядағыданкеиінрек дамыды.Герман өнері зерттеушілері француздың жолашар ролін жоққа шығармағаны менготикалық әсемдік идеясын толық және жарқын бейнелеуші герман сәулет өнері гүлденген кезеңі болды. Германдықтар Ренесанс идеялын жете түсінбей оны шала –шарпын қабылдады. Готика кезеңінде жасалған герман көркем өнері ұлылығымен туындылары әлемдік мәдениет қазынасына бағалы үлес қосты. Готикада бірінші болып орынды Германия мен Францияның қайғысы жеңіп алғанын кесіп айтпай ақ қоялық. Немістер өздерінің сәулетшілік өнерінде готикалық стилъдің бар болмысын ашып мүмкіндіктерін пайдаланды.Сыртқы бейнесі мен күмбездегі оның астындағы көріністер мүмкін емес нәрсені шындыққа айналғанын паш ететіндей сезім туғызды.

Көкке қарай бой түзеп өскен каркастың жүгін жеңілдетуге ерекше көңіл бөлінетін болды. Бұл бүкіл готикалық архитектуралық негіз еді. Мұндай архитектуралық революцияның көркемдік маңызын оның тікелей нәтижелерін готикалық архитектураның ең алғашқы кезінде салынған Париж соборында бұл биіктік күннен күнге көтерілді. Сөйтіп құрылысты биікке қарай өсіре жүргізетін готикалық архитектура романдық көлбеу архитектурадан озып шықты. Табиғи готикалық каркасты жүйе романдық құрылыстың құрылымынан түлеп ұштыма болмаса батыс еуропалық сәулетшілер басқа елдердің көне үлгілерін пайдалануы деген .түп тамыры ғасырлар мен мыңдаған жылдардың тұңғиығында жатқан өнердің көптеген ғажап жетістіктерін бастауы бұлағы .Бұл архитектуралық формаларды алдымен римдіктер шебер пайдаланған еді. Содан кейін ол еуропаның орта ғасырлық құрылыс өнерімен негізіне айналды. Бірақ ол иранда пайда болды. Мұны олар мәдениеттен мұра етіп алғанды өзінің ерекшелігі мен мәнділігі жағынан нағыз ұлы туындылар санатына жататын арменияның сәулет өнері сондай бастаудан тараған жоқпа. Бұл елдің географиялық жағынан орналасу жағдайы сол мұрагерлікке мүмкіндік туғызды. өнердегі ізденіс өрісі онымен шектелген жоқ армян сәулетшілері арналарды бір-біріне көсе-көлденең салу арқылы әлемде тұңғыш рет негізін қалады.

Пайдаланған әдебиеттер.

1.Л. Любимов. Батыс Еуропа живописъі.

2. Боголюбов. Изобразителъное искусство.

3.Немилова.И.Французская живописъ.1985-492стр.

4 Тортаев.Орта ғасыр тарихы.

5 .Қазақстан тарихы. Очерктер.

6 Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

7 Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері

Лекция 13.

13.Тақырыбы.Ежелгі және орта ғасырдағы Үнді мәдениеті.

Жоспар.

1.Үнді өнерінің ерекшелігі.

3.Үнді мифологиясы.

Б.Э.Б.бір мыңжылдықтың ортасына қарай мәдениеттің даму қарқыны жоғарылады,бірақ Үндістанның барлық жерінде де бұл қарқын бірдей болды деп айтуға болмайды.

Үнді мәдениеті мен өнері әсіресе Мауръя дәуірінде табысқа жетті. Бұл кезеңде мәдениеттің гүлденуіне үнді тарихында алғаш рет орталықтанған мемлекет құрылуы зор ықпалын тигізді.Қушан дәуірінде үнді мәдениеті өз дамуына жаңа арнаға түсіп өзіндік сипат алды.

Өнер ескерткіштеріне жазба деректеріне және қарағанда мәдениет саласында үнділік элементтердің ирандық, эллиндік,буддизмнің,индуизмнің,бойын сіңіргендігін байқаймыз.Ведалъдық тайпалар негізінен егіншілікпен және мал өсірумен шұғылданды.Қол-өнер мен сауда-саттық етек ала бастады.

Заман ағымына байланысты ведалдық дінді –брахманизм алмастырды. Брахманизм құлиеленушілік қарым-*қатынастар әлі де тереңдей қоймаған кезінде үстемдік етуші таптың идеологиясы еді.Үнді қоғамында болып жатқан өзгерістер дүниежүзілік мәдениеттің аса құнды туындысы «Махабхаратта »және «Рамаяна » поэмалары аса құнды болды.

Үндістан тарихының көне дәуірінде қай-қайсысы болса да бұл елдің тарихи мәдени дамуының өзіндік бағыты мен ерекшелігін айқындап үнді өркениетінің өзіндік сипатының қалыптасуына үлкен ықпал жасады.

Осы орайда Үндістанның көне дәуірінің Шығыстың басқа елдерімен салыстырғанда өте ұзаққа созылғандығын атап өтуіміз қажет.Көне үнді мәдениетінің материалдық негізін қалыптастырушы оның табиғи жағдайлары басты рөл атқарған.

Сонау көне заманның өзінде ақ Ганг аңғары өте құнарлы, жер болған.Ганг алқабын игеру көмегімен мәдени дамудың әр саласы бір-бірімен тығыз қарым—қатынаста болды. Олардың қоғамдық құрылысы тілдері ортақ мәдени өмір арнасында өмір сүрді.

Үнді жері табиғи кендерге өте бай болып келді. Толып жатқан айбынды мәдени ескерткіштер бар. Солардың бірі Дели қаласында орнатылған ұзындығы 7,2м,салмағы 6,25 тонна болып келетін темір бағана 415-416ж.

Үнді шеберлері түсті металдан ұқұйылған талай мәдени ескерткіштерді одан кейін де болашақ ұрпаққа тарихи мұра етіп қалдырды.Мысалы,б.э.5ғ,Будданың мыстан құйылған мүсінінің салмағы 2тонна ал ұзындығы 2,5 метрден астам болып келеді.

Қалаларда ғибадатханалар,астық сақтайтын қоймалар,үкімет мәжіліс залы, қоғамдық ғимараттар.болды.Үнді халқының негізінен құдай-аналарға табынған,от пен суға құлшылық еткен.

Буддизмнің мемлекеттік дінге айналуы сәулет өнері мен мүсін өнерінің дамуына жол ашып берді. Буддизмді насихаттауда бейнелеу өнеріне ерекше беріліп елді Буддаға арналған мемориалдық құылыстар салыну ісі қолға алынды, сансыз ғибадатханалар салына бастады.

Ежелгі Үндістанның аса құнды мұрасы «Махабхарата»және «Рамаяна»поэмалары.

Бұл поэмалардың нақты тарихи оқиғаларға арналғандығы оның негізгі өзегі Каурав пен Пандов патшалықтарының арасындағы бақталастық пен соның нәтижесінде туған қақтығыстар.

Эпикалық «Рамаяна »поэмасы Раманың ерліктеріне арналған

Ғасырлар бойында ауыздан-ауызға тараған бұл эпос сол дәуірдің тарихи тынысы арман қиялы бар сондықтан тарих-мифологиямен терең ұштасып жатады. Үнді сәулетшілері 11 ғасырда тас пен кірпіштен зәулім Танджур храмын салды. Оның биіктігі 100метрдей.

Ерте орта ғасырларда үнді шеберлері тастан қашап әсем храмдар салған. Эллурдегі үңгір храмдары да сәулет өнерінің жетіле түскендігінің куәсі. Солардың ішінде әсіресе Қайлас храмы ерекше көз тартарлық орта ғасырлық үнді мүсіні діни нанымдарды уағыздауға бағытталды.

Көп қол аяғы бар құдайлардың әсерлі мүсіндері көптеп жасалды. Діни бағыттағы қасиетті жануарларды мүсіндер бейнеледі.

Пілдің, жылқының тамаша бейнелері 12-13 ғасырларда Ориссадағы храмдарда жасалған.

Үнді мәдениеті мен өнері әсіресе Мауръя дәуірінде табысқа жетті. Бұл кезеңде мәдениеттің гүлденуіне үнді тарихында алғаш рет орталықтанған мемлекет құрылуы зор ықпалын тигізді.

Қушан дәуірінде үнді мәдениеті өз дамуына жаңа арнаға түсіп өзіндік сипат алды.

2 Қазақстан тарихы. Очерктер.

3 Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

4 Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

5 Дмитриева. Искуство Древного мира.207стр.

6 .Авдиев. История Древного Востока.1970-561стр.

7 .Абрамова.Изображение.

Лекция 14.

14.Тақырыбы. Ежелгі және орта ғасырдағы Қытай мәдениеті.

Жоспар

2.Боялған керамика.

3.Ұлы Қытай дуалы.
Қытайдың көркемдік мәдениетінде кескіндеме өнері мен әдебиеттің арасында үзілмес сабақтастық байқалады. Өйткені қытай поэзиясы кескіндемелік сипатта болса кескіндеме өнері поэтикалық сарывнда болып келеді. Қытайдың көркемдік мәдениеті элиталық сипатта болады. Ал бұл қасиет көне Шығыс елдерінің көпшілігіне тән екендігін ешкім жоққа шығара алмайды.Қытайдың сәулет өнері де өзіңнің әсерлігімен , әсемдігімен өзіндік ерекшелігімен таң қалдырған.Солардың ішінде шоқтығы биік Пекинде 1420ж салынған «Аспан ғибадатханасы » деп аталатын сонау көне заман сәулет өнері саласындағы үлгілерді сақтаған «ғибадатханалар ансамблі ».3ғ.Қытайда 700ден астам императорлар сарайы салынған екен. Қытайдың бір орталықтың мемлекетке біріге бастаған кезеңінде қытай қорғанының негізгі бөлігінің салынуы да –сәулет өнерінің айтарлықтай табыстарының бірі болды.ҰлыҚытай қорғаны –Қытай императорларының адам айтқысыз байлығы мен шексіз билігін паш ететін ең бастысы дүние жүзіндегі ең үлкен керемет болып саналатын осы бір таңғажайып алып құрылысты салған қытай шеберлерінің еңбекқорлығы мен шыдамын әйгілейтін талай адамдардың өмірін өксіткен қанды да қасіретті ескерткіш болып табылады. Ал осы бір тарихи мәдени ескерткіш толық күйінде болмаса да біраз бөлігі осы кезеңге дейін сақталып қалған.Жоғарыда атвап өтілген он мың адам сияқты император сарайында төменгі қабатының биіктігі соншалық мұндағы ілінген сырықтың биіктігі елу қар болған бірақ өкінішке орай бұл тамаша әсем ғимарат император сарайы бүгінгі күнге келіп жетпеген.Оны салдырған Қытайдағы дербес князъдіктер өзіне бағындырып және өзінің жас мемлекет Қытайдың күш-қуатын арттырған.Ол ЦинШихуанди болатын.Ол көзінің тірісінде биіктігі бес жүз қар, айналасы бес мың қар келетін кесене салдырған.Оның төбесіне жұлдыздар әлемі бейнеленіп еденімен аққан сынап өзені сынап теңізіне құйылып жатқан.Кесене құрылысына 700мың адам қатысқан.Ежелгі заманда салынған Ұлы Қытай қорғаны сияқты алып құрылыстардың барлығы шындап келгенде осындай адамдардың күшімен тұрғызылған.Сәулет өнерінің дәл осындай қарқынды дамуына математика ғылымының дамуы өз әсерін тигізді. Жер бетіндегі алғашқы мемлекеттердің бірі – ежелгі Қытай елінің тұрғындары – ерекше материялдық және рухани мәдениетті жасаушылар болды. Олар өмірді – құдайдың табиғаттан тыс күштерінің сыйы екендігіне кәміл сеніп, дүниедегінің бәрі де ұдайы қозғалыста болады және жарық пен қараңғылық атты бір-біріне қарама-қарсы екі космостық күштердің өзара қақтығысының нәтижесінде әлем ұдайы өзгерістерге ұшырап отырады деп санады. Көне заманда қытайлықтар жер жүзіндегі басқа да халықтар сияқты табиғат күштеріне, яғни жердің, күннің, айдың, таулардың, өзендердің, желдің, жаңбырдың және т.б. рухына табынды және олардың құрметіне құрбандықтар шала отырып, халықтың қажеттілігіне байланысты игі өтініштер жасады. Солардың ішінде барлық рухтар мен о дүниедегі адамдардың жандарын өз ырқында ұстайтын «жоғарғы құдай» ерекше бағаланды.

Кейіннен қоғамдық өмірде болған өзгерістерге байланысты патша билігін дәріптеушілік пайда болды. Патша «аспанның ұлы» деп танылып, ол – құдайдың жер бетіндегі өкілі ретінде мойындалды. Б.з.б. XIII ғ. бастап-ақ бұрын тек қана «жоғарғы құдайды» белгілеуге арналған иероглифтермен жаңа патшаларды да белгілей бастады. Ерекше атап өтетін бір жәйт, Қытайда ата-баба рухына табынуға үлкен мән берген. Бұл дәстүрлі наным-сенімнің негізінде адам өлгеннен кейін де оның жаны өмір сүруін жалғастыра береді, тіпті ол тірілердің істеріне араласа береді деген ұғым жатыр. Қытайлықтардың бұл қағидаларға кәміл сенгендігі соншалық, олар өлген уақытта адамдар мен құлиеленушілердің қызметшілерін, құлдарын, тіршілікте пайдаланған заттарын (қару-жарақтарын, әсемдік бұйымдарын және т.б.) қоса көмдірген.

Б.з.б. бір мыңжылдықтың ортасында Қытай елінде кейіннен философиялық жүйеге айналған үш басты идеологиялық бағыт қалыптасты. Олар: даосизм, Конфуций ілімі және Үндістанда пайда болып, кейіннен Қытайға кеңінен тараған – буддизм. Бұл ілімдердің Қытай мәдениетінде алатын орны өте зор және осы заманға дейін қытайлықтардың қоғамдық өмірінің барлық жақтарына өз ықпалын сақтауда.

Пайдаланған әдебиеттер.

2 Қазақстан тарихы. Очерктер.

3 Л.Любимов. \Ежелгі дүние тарихы.

4 Л.Любимов.Батыс Еуропа өнері.

5 Дмитриева. Искуство Древного мира.207стр.

6 .Авдиев. История Древного Востока.1970-561стр.

7 .Абрамова.Изображение.
Лекция 15.

15.Тақырыбы. Орта ғасырлық Жапон мәдениеті.

Жоспар .

1.Ұлы классикалық өнердің пайда болуы.

2.12-19ғ.ұлттық гравюра.