НЕОПЕДАГОГИКА И НЕОПСИХОЛОГИЯ

НЕОПЕДАГОГИКА И НЕОПСИХОЛОГИЯ

To bring up harmonionsly developed personality, who brinys benefit to the society and who makes a contribution for the prosper3ty of the motherland, who vespects the history, culture of people and state national traditions, state symbols and attributes, the President of the Republic of Kazakhstan, the Republic of Kazakhstan Constitution and daws and other common to all manking values. To form the feeliny of Kazakhstan patriotist through upbrinying possibilities with the help of the ethno-pedagogics and ethno-psychology. To define the main methodological directions of complex upbrinying work with the use of modern cognitive-educologic technologies.

Ancient and modern folk traditions and customs. The Nomad’s every day and ceremonial ethnics. Family and society traditions. Cvadle-song. Folk rites. Kazakh Aksakals’ blessing. Ethno-ethics of treatment. Tradition of a Zuneral. Matchmaking and its ethno-cultural pesuliarities. Ethnic grops’ traditions.

SHAKHAR – ANCIENT CITIES

Ancient cities of the Central Asia and East. Architecture, distinctive culture and social-politic history of the ancient cities. Ethno-geography of the population. Toponimic map of chakhar-sities. World states’ capitals. Cognitive game “Astana”.

ZHIBEK ZHOLY – THE GREAT SILK WAY

A historiography of the great Silk Way is as the symbol of the Eastern and western ethnic groups ethno-genesis and world culture interaction. Ancient trade and caravan ways. Ethno-toponimic map-making of history and holly places’ ancient names. Ethno-expedition by the great ancestors’ holly places. Pupils and youth’ international caravan, which is called “Atazhurt”. Ethno-route by the roads of the great Silk Way.

SONBES ZHULDUZDAR – NON-FADING STARS

The ethno-chronology of great philosophers, sages, kagans, bakhadurs, the braves and bards dive and creation of the remarkable men, distinguished figures of culture, art science and education, outstanding state and public figures. The representatives of Kazakhstan. The measure “Sonbes zhulduzdar”.

TOLGAU – LEGENDS

Verbal folk creation of the Nomad’s and their successors. The great Steppe’s ethnic groups’ historical and cultural heritage. The Kazakh Question-Answer Song. Sages and zhiraus’ ethno-folklore property and creation. Folk facts Regional geography. Vocabulary and logical techniques of the ethno-languayes hiterary janre. The measure “Korkyt nama ”.

ASYL MURA – INVALUABLE LEGASY

Ancient historical and cultural monuments, camps, cave and stone graves. Stone inscriptions and statues. Ancient anthropoliic and mythologic monuments century and secret interaction. The ethno-expedition “Kozy -Bayan”.

DOMBRA-DASTAN – LEGEND ABOUT DOMBRA

The ethno-musical historiography of folk instruments as dombra, kobyz and others. The ethno-musical instruments and works’ discovered musterious potential sound connections. Folk song art’s solo and synchronous sounds. Connection and areal of spreading. One of the ethno-cognitive nature of ethno-music comprosition is kui. World peoples and ethnic groups’ ethno-music hritage. The measure “Tanir kubiri – Appeal of God”

NAURUZ – THE NEW DAY

Ceremony of celebration of the New Years and the great Day – Nauruz on the day of world people annual vernal equinox. Nauruz holiday’s geographical reculiarity and ethno-phylosophic definiteness. Ethnogeographic and religious-cultural nature of the holiday. Sacrifise and ethnic norms, astrologic tokens and astrologic factors. World and Kazakhstan nations tass holidays. The date “Nauruz-nama”.

ZERGER – JEWELRY ART

Ancient Nomad’s and their successors ethno-applied and jewelry art. Scythian animal and poly-boxcalf style’s cosmic and ethno-phylosophic nature. The Iurta buildiny’s ethno-cultural pesuliarity as the symbol of the Earth and the Cosmos buildiny’s cognition. The kazakh (turkic) Iurta and its decorations. The measure “Altyn adam – The Golden Chief”.

TORT TULIK – DOMESTIC ANIMALS

Domestic animals mythological names e.g. horse’s is Kambar Ata, camel’s is Oisyl Kara, cow’s Zengi Baba, sheep’s is Shopan Ata. Animal’s totem. The Nomads ancient tradition of domestic animals maintenance. Problems of Aul and agrarian sector. The measure “Tort Tulik”

KOKPAR – NATIONAL GAMES

The Kazakh and Kazakhstan’s ethnic groups national game’s ethography. Folk game’s social and rural, moving, cognitive, military-sport and other forms. Such national games as: kokpar, asiik, baige, Alaman-baige, altii-bakan, rucheek-brooklet, karavai-round Loat, Wresting. World nation’s games. International infant-youthful game “Altyn Sakka”

DULYGA – THE BRAVES’ ARMOUR

The ethno-historiography of military uniform and weapons. Soldier-braves and bakhadurs’ armour. Warrior armour’s ethno-complex. Horse and armed equipment. National costumes and their forms. The game “Forty Batyrs and - Manas”

KASIET – INTELLECT

Non-traditional methods of healing, cure and programming of the illness form and sheir treatment. Ancient traditions and methods of folk medicine. Astral and parallel universe and their influence on the men’s consciousness. Clair voyance, medical techniques of spoiling and hexing removal. Man’s bioenergetic protential and chances. The Kazakh baksii, tauip, mulla, and their activity in medical practice. Illness forms and methods of their treatment. The measure “Avitsenna”.

ASS – ETHNO-MEAL

The Kazakh table and etiquette. The Kazakh and other nation’s ethno-cultural peculiarities of the meal. Ethno-process during the ritual “Ass”. The Great Steppe Nations’ hospitality. Forms of national dish and juice. Traditions of meat delicacy and its dressing. The older and Ritual of quests’ reception. Ethno-process of dish serve and other ethno-ethnic norms. Quests’ solemn words and an ovder of giving somebody the Sloor. The measure “Ass”.

BABALAR OSYETI – ANCESTORS’ TESTAMENT

Testaments’ ethno-cognitive peculiarity. Ethnic nature and Aksakals blessings’ testament influence. Ethno-genetic fund of the vocabulary. Folk tokens and prohibited words. Proverds and sayings. Ethnical norms of idea composing and speech culture. Ethnolinguistics’ logical techniques. Questions’ of ethno-episystem.

ZERDE – THE ORIENTAL RENAISSANCE

Genesis of middle-centuries Maslem and Turan’s Renaissance. Great scientific discoveries of the Arabic, and Turkic scientists in the medicine, arithmetics, phylosophy in the eposh of late middle-century. A catalogue of scientific achierments of the Eastern ontstandiny thinkers. The measure “Zerde”.

KUSBEGI – EAGLE HUNTERS

The ethno-tradition of hunting on the wild animals and the Nomads’ ethno-regular peculiarity. Forms of hunting and methods of adaptation. Anthropologic factors of a man’s interaction with the surrounding world. Harmonic consistency of actions and the Nomads influence on the Nature. Nunting traditions and the Nomads treatment of wild birds. An Eagle’s everyday and hunting outfit and the ways of training. Types of wild birds. Nature-harmonic complex of hunting. The complex of a triangle is a Last horse, a hound-tazi and a predatory eagle. The measure “Berkutshi”.

KIIZ BEN DZHIGIT – LASS & LAD

Young people’s ethno-sexual and peculiarities. The Kazakh and other nations ethno-social peculiarity to the question of sex upbringing. Youny pairs ethnographical qualities and their social and genetic prerequisite. Ethno-natural intellect and phychological peculiarity of character, pride and dignity becominy. Questions of love and emotional experience of the youthful period. Hugienic and other factors of family and society in the process of young people’s becoming and development. Problems of ethno-genes. The measure “Kiiz siiny & Dzhigit sultanii”.

ZAMAN-AI – ECOLOGY

Global interplanetary ecologic catastrophy. Historography of human civilization’s anthropo-genic influence. Problems of atmospheris shell and noo-sphere. Endogenic, exogenic, techgenic, tectonic factors. Intercontinental ecology and world ocean’s echo-system. Problems of zoo-ecology, phyto-ecology, agro-ecology, bio-ecology, auto-ecology, anthepro-ecology. A man’s ecologic culture and psychology. The basis of general ecology. Ethno-ecologic and scientific-technical education and upbringing. The measure “Aral & Balkhash”.

ALIISTAGII BAURLAR – THE KAZAKH DIASPORATION

Problems of the Kazakh Diasporation abroad, a public diplomasy. The main questions of a migration, emigration, demography, genocide and deportation. World nations’ population. The Kazakhs’ world “Kuriiltai”.The settlrs’ social problems. The measure “Aliistagii baurlar”.

DOSTIIK - FREINDSHIP

Life and activity of outstandiny scholars and scientists of Arabic-Moslem World, Russia, China and Europian countries. ICC (Independent Countries’ Commonwealth) and Kazakhstan nations’ consolidation of Sriendship and solidarity. The Kazakhstan nations’ Assembly. The measure “Druzhba”.

ARDAGER – VETERAN

Material collections about the paticipants of Craeco-Roman, Scythian-Persian, Turcis stragyles; about the war with the Arabs, the Dzhungars and the Mongols. Event Veterans in 1845, 1912, 1916, 1921, 1932, 1941, 1979 years and about the events of Desember rebellition and Almaty (1986 year). Museum creation of bellicose and laabour glory. The measure “Ardager”.

OIU-ORNECK – ETHNO-DESIGN

National design’s ethno-cognitive, cosmogonic, geometrical, zoo-morphine, orthio-morphine, ichthyo-morphine peculiarities. Design’s mysterious sketch and precise arrangement. Design’s view on the ruds and tekemets and their variety. The measure “Oiu-orneck – Ethno-design”.

BEINELER SIIRY – WORLD OF ETHNO-PICTURES

The ancestors’ ancient and mysterious cave pictures. Runic, totemic, geraldic, petro-clayey stone sketches. Ancient encampment and caves such as: Tamgalii, Taskesken, Besshatiir, Arpa-uzen. The ethno-expedition “Eskininn kozi – Vital spring”.

The parents’ home is a hearth and the basis of the folk pedagogics. Many-centuries experience of world nations upbringing and education. Common to all manking and sacred-ethnical values of a family upbringing. Ethno-social habitat of a family-relation attitude and its age-old connections. The measure “Ata-Ana – The parents’ home”

SHARYGAT-KORAN – THE MOSLEM WORLD

Genesis of Islamic religion and culture. Religions-phylosophic meaning of the holy book “Koran” .Musterious paralleles and cognitive meaning. The Most Nigt God’s study and ideas’ conversion; Islamic one of the greates relioins confessions of the world. Islam,s ethno-phylosophic, theological and cultural values. The Moslem Renaissance and human factor. I made of the Most High God is as the synthesis of interplanetary religious-phylosophic and spiritual-mythological conversion. The holy boo “Koran” is as a way to world congnition. Moslem ethics and social-right norms of the Sharyat. The world of Saint Souls religions traditions and rites. The measure “Moslem world”.

KAIIRYMDLIIYK & SABBY – INFANT WORLD & MEROU

Rendering of spiritual and moral assistance to the orphans, disabled persons, solitary, sick and aged men. Visit to the children’s homes, colonies, old age homes and hospitals. A realization of whole Kazakhstan’s merciful operation “Kaiirymdliik” and “Aul”. Organization of pupils’ group movinus. Participation in the merciful action of the sund “Bobek”

SAUDA – ECONOMICS

International economic relation and its influence of the region. A strateyic program of the lobal economicdevelopment. The basis of economic sciense and reforms. A man’s modem economis psychology. The basis of the economic education such as: macro-economics, management, financial and bank system etc. The Eurasian social-economic integration. An Introduction of personal contribution for an economic Slourishing of the independent Kazakhstan. Creatoin of centres for young businessmen. The measure “Sauda - Economics”.

GYMIR & GALAM – A MAN AND THE UNIVERSE

A conception of modern world-understanding and natural sciences. The new theories about complex.systems of the airospase and world-outlook chavaeter. The theory of global thinking and conceptional approach. NTR and modern world. Man’s intellectual potential and new possibilities. Hypothesis and Reality. Spase and Time. The basis of humanity-knowing. Dianetical, cybernetical, scientological and synergetic body, points and other terrestrial and non-terrestrical systems and objects synthesizing. Scientific-investigating work.

ANA TILII – A NATIVE LANGUAUE

Ethno-linguistics’ world historiography. Ancient Turkis stone runic written monuments. The Ariitss, the Scythian and the, gunn tribes’ ethno-language culture. Peoples’ great transmigration and their ethno-linguistic areal. Stone and other written encampments such as: Toniikock, Moynshor, Kiul-Tein, Kurgan-Issiik and Paziiryk. The measure “Umai-Ana”.

TURAN KUNTIZBEGI – THE TURAN ASTROLOGY

Eurasian subcontinent’s Steppe zone great Walley’s area of water’s ancient – Turkis ethno-astrological calendar. Ancient astrologers and clairvoyant persons. The Turan physician’s ethnogenis. An ancient ethno-astrologic map. The Sarii-arka’s “Murttii oba – Astrologic stone moustache” is as the Great Steppe’s ethnic groups’ star observatory. Seasons of the year months, wecks. Time zone and orientation on the plase. Map-making. Modern astrologic knowledge. The measure “The Turan ethno-astrology”.

DZHAKSIILYK AND DZHAMANDIIK – GOODNESS & EVIL

Man’s psychology and natural-scientific and antropogenic factors. Man’s psychological and mind state. Definition of religious-mythological, astral-biological, spase-genetic influence on the man’s good and evil qualities Humanity-knowing’s analytic and anatomic methods of investigation. Man’s non-terrestrial connection.

ZHAS KIIRAN – A YOUNY WARRIOR

Ancient Nomads and their antedecents’ military art. Cavalery of Kanyui and Scythian horse manoeuvre stragyle conduct strategy. Military education and upbringing. National military doctrine. Military formation and order. Manual of Kazakhstan Republic’s Armed Powers. Types of Kazakhstan Republic’s Armed Powers. The military and sprot game “Miin bala”.

ALEM DINDERY TARIKHNAMASII – WORLD RELIGION

A global historiography of world religions such as: Islam, Christianity, Buddhism, and other religions confessions, which had pluyed a great role in the human civilization’s anthropologic periods of becoming and development. World religion’s ethno-cultural and all manking values, morality and the great educative role. Holy religions books, life of Prophets, Priests and ecclesiastical clerics. Religions traditions and holydays. Compiling of books and conceptional programms on the theme: “The world religion”.

ATAMEKEN KOGAMII AND MEDRESESI – SOCIETY & MEDRESE ATAMEKEN

Creation of children and pupils’ republic organization “Atameken”. Primagy groups and their age peculiarities. A centre of of educative work “Atameken Ordasii”. Ways of “Atameken” programm realization in the youthful and other organizations’ educative works.Definition and classification of the talented pupils and formation of a special school “Medrese Atameken”. Working out of new generation’s text-books and complex programms. Kazakhstan schoolchildren pupils’ Assembly (KSPA).

TANYR-NAMA – TENGRIANSTVO

The great Steppe Turkic nation’s before-Islamic belief’s mythological-cognitive inheritage. Tengrianstvo is a spiritual-cultural, phylosophic-moral learning. The Islam and Tengrianstvo’s common to all manking valuable parallels. Archaic traditions of Tengrianstvo in the Kazakh every day life and their tokens such as: a sacrifice, a lire cult and beliet to Aruakhs (Souls of Ancestors). The ethno-expedition to the peak of “Khan-Tengri”.

KAZAKH ELI – THE INDEPENDENT KAZAKHSTAN

Modern Kazakhstan geo-politics, mentality, national outside politics. Society’s consolidation. President of the Republic of Kazakhstan’s N.A.Nazarbayev’s strategic idea “Kazakhstan - 2030”. Constitution Republic’s daws. The President of the Republic of Kazakhstan’s decrees. The goverhment of the Republic of Kazakhstan’s resolutions and other legislative acts. The Republic of Kazakhstan and UNO (United Nations Organization). Diplomasy and jurisprudence. Kazakhstan in the system of macro-economic space. The Republic of Kazakhstan’s national minority. Questions of slavonic knowledge. Selections in the Republic of Kazakhstan. The Republic of Kazakhstan’s air-cosmic agency. Problems of youth and unemployment. A man’s Rights in the Republic Kazakhstan.

TURAN AND TURKISTAN – THE TURKIC ELL

World Turkic nations’ ethno-historiography. Development and global investigation of the history, culture, language, the Turkic religious and mythological traditions. The history of the great Turan’s Empire. The Turkic world’s great scholars and thinkers. A calendar of momentous events srom the Turkic nations’ history and culture. Working out of the scientific books on medicine, language, art, ethno-pedagogics, ethno-psychology and the other disciplines. Monuments of ancient Turkic runic inscriptions. Organization of the Turkic. The measure “The Turkic World”.

NEO-PEDAGOGICS & NEO-PSYCHOLOGY

Problems of education and upbringing in the conditions of technogenesis and universal globalization. Neo-pedagogical and neo-psychologicalparadigms of cognitological ability learning. Technogenesis epoch’s phenomena are homoinformatikus, post-homo, homo-intelligens and homo-techniks.

Оқушыларға қазақтың табиғатты қорғау дәстүрлері негізінде кешенді тұрғыда этноэкологиялық тәлім-тәрбие беру;

Қазақ билерінің жер дауына қатысты этноқұқықтық дәстүрлерін жаңғырту барысында Қазақстандағы экологиялық қасіреттер аймағы һақында, оқушылармен бірлесе отырып экотанымдық іс-шаралар ұйымдастыру;

Жас ұрпақтың бойында экологиялық сана һәм мәдениет құндылықтарын қалыптастыру;

(Сахна төрі тақырыпқа сай безендірілген. Құлаққа күңіренген домбыра үні естіледі.)

Сахна сыртындағы дауыс:

Уа халайық , билер келе жатыр. Ежелден келе жатқан ата салты бойынша орнымыздан тұрып, қошеметпен қарсы алайық!

Төбе бидің сөзі:

Қадірлі халайық! Біздің атымызға жіберген шағымдарың мен тілектеріңді қабыл алып, орталарыңа келіп отырмыз. Бізді қошеметтеп, елеп-ескергендеріңе ризашылығымызды білдіреміз. Дегенмен «тура биде – туған жоқ» дегендей, енді бірден іске көшейік, құлақтарымыз сізде – Жәмиғат !

Даттаушы жақтың өкілі:

Қадірлі би ағалары!

Ұлы даланың кең байтақ жазирасын мекендеген қасиетті халқымыз сан ғасырлар бойы - тұрмыс-тіршілікті реттеп отыру мақсатында өзіндік далалық заңдық-ғұрыптық дәстүрлерін сақтап келгені тарихтан белгілі.

Қазақ даласында көнеден қалыптасқан жер дауы мен жесір дауына қатысты құқықтық этнозаңнамалық дәстүрлер қалыптасқаны белгілі. Оған әйгілі үш бидің: Төле би, Қазыбек би және Әйтеке бидің қатысуымен жазылған Тәуке ханның «Жеті жарғысы» куә бола алады.

Уа, қара халықтың қамын ойлаған әділ билер !

Өткен замандарда, сіздер билік құрған қилы кезеңдерде, қара басына күн туып әділдік іздеген қарапайым жұрт сіздерге жүгінуші еді. Шіркін сол заман-ай десеңізші ! Келмеске кетті ғой...!

Аты аңызға айналған сол әділ билер болмағанда - бүгінгі қазақ жұрты ұлан байтақ киелі жерге, қойнауы толған мол пайдалы қазбаларға және ырыс пен молшылықтың берекесі болған – мына жайылып жүрген төрт түлік малға ие болмас еді-ау !

Уа билер ! Біз бүгін кеудемізге сыймай отырған отырған ащы шындықтың бетін ашуға тәуекел етіп отырмыз. Аты аңызға айналған сұлу Көкшенің, әсем Алатаудың, айдынды Бұқтарманың, батырлар мен абыздар жері - Маңғыстаудың бүгінгі келбеті бұлыңғыр тартып, күн өткен сайын жанымызды жаралай түсуде.

Кешегі бір ауыз сөзге тоқтайтын сайыпқырандар қатары бүгінде азайған. Көк тиынның арқасында көп пайдаға кенелген - бүгінгі жаңа қазақтың ұрпағы қызыққан емес, құныққан көкжалға ұқсап кеткендей. Бәрінің ойлайтыны тек қара басының қамы сияқты.

Ата-бабалар аманатының бірі болып ғасырлардан ғасырларға жалғасқан тыйым сөздердегі «көкті жұлма», «малды теппе», «айға қарап қолыңды шошайтпа» деген аталы һәм баталы сөздерді - олардың ұмытқаны қашан ! Олар жер түгіл әке-шешелерін сатудан да тайынар емес.

Уа, әділетсіздіктен азап шеккен қара халықтың соңғы жұбаныштарына айналған би ағалары !

Соқыр байлықтың соңына еріп адасқан қайран ұрпақтың тағдыры не болмақ!

Олардың табиғатқа аяусыз жасап жатқан қиянаттарында шек жоқ. Аш қалатындай кешегі мыңғырған мал жайылған, шалғынды, көк майсалы кең даладағы қалың малға қарық болып, алаңсыз кезген ит-құсы есепсіз - киелі жердің құнарын кетіріп егін салды. Сауатсыздық әрекеттің салдарынан орман-тоғайлар жойылып тынысымызды тарылтты.

Көк түтін мен улы газдарға тұншыққан ұрпақтар - айықпас ауру-сырқауларға ұшырады. Қорадағы қойымыз бен судағы балығымыз да соның кебін киді. Ол қасіреттерді тізе берсең – түпсіз қайран секілді шегі көрінер емес. Ол кесепаттардың болашақ ұрпаққа орасан зияны мен залалы тиетіні жөнінде аз айтылып, аз жазылып жүрген жоқ.

Үкімет заң да шығарды, қатаң шара да қолданды - бірақ амал бар ма, бәрі сол өзгерусіз күйінде. Орасан құмды алқапты ылғалдандырып тұрған Арал айдыны күн сайын өшкен шамдай сөніп барады.

Шоқанның тербеліп өскен киелі бесігі болған – қасиетті Айыртау етегіндегі «уран өнеркәсібінің» дамуы - халықтың денсаулығына зиянын тигізуде. Каспий теңізіне толассыз төгіліп жатқан әртүрлі қоқыстар мен улы сұйық заттар – мұхит экосистемасының бұзылуына себеп болуда. Экологиялық қасіреттерге ұшырап жатқан аймақтардың саны күн санап арта түсуде.

Бүгінде экологиялық проблема - аймақ шеңберінен асып ғарыштық-планетарлық ауқымды масштабты қамтып отыр.

Сонымен би ағалары !

Басымызға төнген мына алпауыт қауіптің бұлтын қалай ыдыратамыз, билік айтсаңыздар екен.

Би ағасы:

Е, қарақтарым-ай ! Мына қазақтың киелі даласы мен берекесі һәм дәулеті ажырамаған жұртты не істеп жібергенсіңдер түге !

Даттаушы жақ келістіріп тұрып қоғамда қалыптасқан барлық экологиялық қасіреттерді тізіп баяндады. Енді жақтаушы жақтан сөйлейтіндер бар ма ?

Жақтаушы жақтың өкілдері !

Уа, әділетті би ағалары !

Қасиетті қазақ даласының – бүгінде орасан зор экологиялық апат аймағына айналып отырғаны шындық. Қандай адам өзі өмір сүріп отырған табиғи ортасының жаман болғанын қалайды.

Тірі адам тіршілігін жасайды демекші – осы отырған барлығымыздың бақытты өмір сүргіміз келеді. Бақытты ғұмыр кешудің айнасы - адам денсаулығы екені рас. Егер осы бастан - біздер өзіміздің деніміздің саулығын күтудің алдын алмасақ, онда болашағымыз да бұлыңғыр болары сөзсіз.

Даттаушы жақтың өкілдері елімізде келеңсіз көрініс тапқан экологиялық зардаптарды дәлелді түрде, бірінен-кейін бірін айта отырып – оны шешудің тиімді жолдары туралы ұсыныс айтпады. Осыншама күйікті жинап, енді оны келесі ұрпақтың мойнына жүктеп отырған мына күйімізге жол болсын!

Осы жайттардың белең алуына және асқынып кетуіне жол беріп отырған - өзіміз емес пе!

Енді міне, болар іс болды, бояуы сіңді дегендей - талай ғасыр қолымызбен саналы түрде жасаған қиянатымызды, мойынымызбен көтеретін күн туды, халайық!

Бүгінде кімнің не істеп, не қойғаны баршаға аян. Енді бұдан былай ащы шындықты ішімізге бүгіп жүре берсек, болашақта бұл індеттен асып түсетін сойқанның сорақысын көретініміз ғажап емес...!

Би ағасы:

Екі жақтың да айтып отырған ащы зары – шындық. Ендігі арада біздер «түймедей нәрсені түйедей ғып» көсіле бермей, нақты дәлелдер келтіре отырып, айтар мұңымыз бен шағымымызды ортаға салайық. Сондықтан, мына еліміздің түпкір-түпкірлерінен жиналған дүйім халықтың өкілдеріне сөз беріп, шағымдарына құлақ асайық.

Әр өкіл өзінің қайғы-шерін тарқатып, арыз-мұңы мен басқа уәжін тауысқан соң өз ретімен даттау, яки болмаса жақтау пікірлеріңді айтуға рұқсат !

Халық өкілдері:

Уа, игі жақсылар! Ата-бабаларымыздан қалған халық соты дәстүрін жалғастырып жатқан аталмыш жиындарыңды естіп қуанып, бір жасап қалдық. Мен Каспий теңізі бойында тұратын халықтардың бір өкілі ретінде алдарыңызға келіп тұрмын.

Каспий теңізінің суы - құрып бара жатқан Арал теңізінің су емес, әрине. Аллаһ тағаланың үлкен рахымына мың да бір шүкіршілік етеміз.

Біздің ауыл - теңіздің жағасына таяу орналасқан. Ауылда қайсыбір жұмыс бар дейсің. Әйтеу күн көрістің қамы - бар үмітіміз де, бар байлығымыз да балық.

Осыдан бірнеше жылдар бұрын теңіз қайраңында тіршілік ететін бекірелер бізді мазақ еткендей жағалауда шоршып жүруші еді, шіркін !

Қазір жағалаудан бекіре тұрмақ итбалық та тереңге қарай үркіп, үдере көшті ме қайдам, әйтеу біржолата қараларын батырды.

Оның себебін біз көпке дейін біле алмай жүрдік. Бір күні ауылымызды аяқ астынан қара түнек басты. Қалың тұман түскен екен ғой, енді біраздан кейін сейілер деп далаға шығуымыз мұң екен, тынысымыз тарылып, көзіміз қарауытып кетті. Сол қара тұманнан кейін, онсыз да жүдеп тұрған ауылымыздың жағдайы нашарлай бастады.

Бұрын күннің көзін жауып кететін қаптаған шағалалар тұрмақ, өлімтікті жеуге жаны құмар қарғалар да ауылымызды маңайламай қойды. Жығылған үстіне жұдырық дегендей, ақ көпіршіктерін жағаға соққан асау толқындар қарақошқыл түске ене бастады. Теңіз жағалауына барудың өзі қорқынышты. Мұнай араласқан толқындармен бірге жағалауға тау-тау болып жиналған шалажансар алып бекірелер мен теңіз мысықтарын көргеніңде жаның түршігеді.

Міне менің айтарым осы еді. Енді қайда барып паналаймыз. Ата-бабамыздың жерінде тұрып кімнің есігінің алдына барып телміреміз. Артымызда қалған мына шиеттей бала-шағамызды қалай асыраймыз, қалай оқытып, қалай жеткіземіз. Ата-бабаларымыздың қаны тамған қасиетті туған жұртымызды тастап, қайда көшеміз. Осыдан артық бұл өмірде қандай қорлық бар!

Бізді осылай зарлатып қойған үкімет пен олигархтардан не үміт, не қайыр...!

Би ағасы:

Е, бауырым. Халқыңның жағдайы тым ауыр екен. Осыншама қайғы-шерді сонша уақыт бойларыңда қалай сақтап жүргенсіңдер, жарылып кетпей... Халықты осыншама мүшкіл халге жеткізген жауапты адамдар бар ма екен араларыңызда !

Жауапқа тартылушы:

Біздің кәсіпорын ҚР Заңдары мен ҚР Үкіметі қаулысы негізінде өзара келісім-шарт негізінде әрекет жасайды. Біздің мақсатымыз Қазақстан мемлекетінің экономикасын одан ары дамыту болып табылады. Мұнай қоры табылған жерге - біздер аса қымбат бағадағы арнайы қондырғыларды орнаттық. Оны орнату және мұнай қоры табылған жердің инфраструктурасын қалпына келтіруде біз орасан шығынға баттық.

Шығынның орнын толтыру мақсатында біз қосымша бұрғылау әдісін қолдандық. Ол әдістер көптеген өнеркәсіп орындарында жиі қолданылады. Бірақ жергілікті жердің табиғатының қолайсыздығы біздің жұмысымызды қиындатты. Жұмыс барысында күтпеген жерден теңіздің түбіне тартылған мұнай құбырларының бірі судың қысымына шыдамай жарылып, мұнай өнімдерінің гидросфера жүйесіне таралуына себепкер болды.

Даттаушы жақтың өкілі:

Теңіз суына араласқан мұнай қоспаларын енді кімдер тазалайды?

Жауапқа тартылушы:

Теңіз суына араласқан зиянды химиялық затты тазартатын арнайы қондырғының жобасын жасауды жоспарлап отырмыз. Аталмыш жобаны қаржыландыруды өз мойнымызға алып отырмыз.

Даттаушы жақтың өкілі:

Мұнай қоры табылған аймақтағы елді-мекендердегі халықтың жайы не болмақ?

Жауапқа тартылушы:

Аталған аймақта тек қана сіздерге шағымданған ауылдан басқа, қатты зардап шегіп жатқан бірнеше ауылдар орналасқан. Ол жерлерде қоныстанған халықтарға қаржылай-әлеуметтік көмек көрсетуге біздің шамамыз келмейді.Бірақ тұйықтан шығудың жолы біреу. Ол - өнеркәсіп орны аймағында орналасқан ауылдарды жаппай көшіру. Оларды көшіру үшін үлкен қаржы керек.

Даттаушы жақ:

Сонда қалай, ата-баба қонысын тастап, ол жердегі жергілікті халық көшуге келісімін бере ме, ол жағын сұрап-білдіңдер ме?

Жауапқа тартылушы:

Ол жөнінде біз мемлекетпен келісім-шарт жасау барысында – жергілікті халықтың әлеуметтік жағдайларына көмек көрсету жөнінде өз келісімімізді бергенбіз. Кәсіпорын салмастан бұрын біздер ол аймақтағы қоршаған ортаның табиғаты едәуір ауытқушылыққа ұшырап, адам денсаулығына зиянын тигізетіні туралы ақпарат тараттық. Бірақ бізге келіп кеңес, я болмаса көмек сұраған бір жан болмады.

Ауылдағы жастар қауымын жұмысқа тарту жөнінде өз көмегімізді ұсындық. Жастар арасында газ бен мұнай өндірісі саласына байланысты оқу орын бітіргені жөнінде арнайы дипломдары бар мамандар болмай шықты. Ал, қара жұмысқа алынған жастардың көпшілігі еңбек тәртібін дұрыс орындамады.

Олардың көбісі жұмыстан кешігіп келеді, жұмыс уақыты кезінде маскүнемдікке бой ұрды, кейде себепті-себепсіз дөрекі қылықтар жасап, ар-намысқа тиетін жаман сөздер айтады және ұрлық жасады. Сондықтан, олардың көпшілігін жұмыстарынан босатуға мәжбүр болдық. Кейбір жанұяларға қоныс аударуларына көмегімізді де ұсындық.

Ал, уақыт болса өте берді. Біз - аталмыш кәсіпорынды салуға орасан қаржы бөлдік. Мақсатымыз - сіздердің ауылдарыңызды және табиғи орталарыңызды дағдарыстарға ұшырату емес – ел экономикасының әлемдік талапқа сай дамуына көмек беру.

Сіздерде – енді мұндай мүмкіндіктер бола бермейді. Қазір әлемде кез келген мемлекетке осыншама сомадағы орасан қаржы беріле де, бөліне де бермейді. Ол мүмкіндікті жіберуге болмайды.

Тәуелсіз мемлекеттеріңіз Қазақстанның – болашағы мұнай мен газ өнеркәсібі болып табылады. Киелі қазақ топырағының астында - жәмиғатқа әлі белгісіз орасан газ бен мұнай қорлары бар. Оларды игеру және халық игілігіне айналдыру үшін – заман талаптарына сай ірі қондырғылар орнату керек. Оны орнату және шыққан өнімді әлемдік стандартқа сай өндіру үшін техникалық білімі жоғары білікті мамандар мен мол қаражат керек.

Осы айтылған талаптарға – бүгінгі Қазақстан мемлекеті және халқы жетіп отыр.

Осы жетістіктерге жету - сіздер үшін қымбатқа түсіп отырғанын түсініп отырмыз. Аталмыш өнеркәсіп орындарын салу және іске қосу барысында – сіздер үлкен қасіретерге тап болдыңыздар.

Ауқымды экономикалық реформалар – табиғи баланстың ауытқуына, жер ландшафтысының өзгеруіне, өсімдік-топырақ жамылғысы мен жан-жануарлар дүниесінің жасанды тұрғыда жасалған апаттарға ұшырауына және ең өкініштісі – адамдардың денсаулықтарының күрт нашарлауына зиянын тигізді.

Жақтаушы жақ:

Біздің ойымызша - жауапқа тартылушы жаққа асыра кінә тағу тым асығыстық болар деп санаймыз. Еліміздің экономикасын өркендетуге көмек беруді басты мақсат еткен оларға қайта, біздер қол ұшымызды бермейміз бе?

Даттаушы жақ:

Біз оған келіспейміз. Ол кәсіпорын үкіметпен келісім-шарт жасасу барысында айналадағы барлық елді-мекендерге нақты көмек беруі жөніндегі келісімін шешіп алмайынша – кәсіпорын ашуға арнайы лицензия бермеуі керек еді деп санаймыз.

Би ағасы:

Сіздер өздеріңізді ел басына төнген аталмыш экологиялық қасіреттердің пайда болуына кінәлі емеспін деп санасаңыздар, онда мына зардап шеккен халыққа не деп ақталмақшысыңдар !

Жауапқа тартылушы:

Біз өзімізді кінәлі емеспіз деп айта алмаймыз. Өнеркәсіп орынының қоршаған ортаны ластап жатқан және оның қаншалықты зияндық залалдары жөніндегі көрсеткіштерді - біздің экологтар жіті бақылап талдау жасап отыр. Болашақта өндіріс аймағында атмосфера қабатына таралған зиянды химиялық тотықтар мен қалдықтарды сорып алатын арнайы қондырғыны орнатамыз.

Қондырғыны іске қосу – мол қаражатты қажет етеді. Қондырғының нәтижелі және нақтылы жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін – біздің эксперттік комиссия мүшелері - жергілікті жердің және республиканың табиғат ерекшеліктері мен климаттық құбылыстарын толық зерттеп, арнайы құжаттар дайындауы қажет. Қоршаған ортаны ластап жатқан шаруашылық әрекеттерімізді мойындаймыз. Болашақта ол қателіктерді болдырмау үшін барлық мүмкіншіліктерімізді пайдаланамыз. Әзірше біздің қолымыздан келетін шаруа - осы.

Даттаушы жақ:

Экологиялық зардапқа ұшыраған халықтың жағдайы осы шешілмеген күйінде қала бермек пе?

Жауапқа тартылушы:

Қиын жағдайға тап болған халыққа біз көмек беруден қашып отырған жоқпыз. Өзімізге арыз беріп көмек сұраған жандарға қолымыздан келген көмекті аямаймыз. Дегенмен, ол күрделі мәселелерді әділетті тұрғыда заң жолымен шешуге болады. Оның мынадай механизмдері бар:

Адамдар денсаулығына және табиғи ортаға шектен тыс зияны тиіп жатқан грифонды жерді – ҚР Үкіметі қаулысымен экологиялық апат аймағы деп жариялау;

Аймақтағы адамдарға әлеуметтік-экономикалық кешенді көмек көрсету мақсатында ҚР Заңын қабылдау;

Басқа да мәселелер

Билер Алқасының шешімі:

Қадірлі жәмиғат !

Билер Алқасының қарарына жолдаған көп шағымдардың бірі – Каспий теңізі бойында орналасқан шағын ауыл халқының ауыр экологиялық қасіреттерге ұшыраған халін қарау болды.

Байқап отырсақ, киелі қазақтың даласында экологиялық қасіреттерге ұшырамаған жұрттар қалмаған сияқты. Ата-бабаларымызға «рушылдық дәстүрлерді» жалғастырушы деп кінә таққан бүгінгі ұрпақ – ырыс пен татулықтың, береке мен бірліктің һәм данышпандық пен қаһармандықтың символы болған кең байтақ дархан жердің табиғатына не істегенін білер ме екен?

Жер дауы мен жесір дауын әділ шеше білген Билер шешімін екі етпей, бір ауыз сөзге тоқтаған – кешегі қазақ салтын бүгінгі ұрпақ қалай қабылдар екен деп, біз қарақтарым көк аспанда қалықтап жүрсек те, сендердің тағдырларыңды ойлап жүреміз.

Мына отырған жауапқа тартылушы жақтың өкілдері – айыбын мойындап отыр. Олар айыбының құнын да өтер.

«Төртіншіден не жаман -

Төресін әділ айтпаған

Парақор болған – би жаман»,- демекші, адамгершілік қасиеттерге жат масыл дәстүрлерді ту еткен «парақор билердің көмегімен» бәлкім, өздерін ақтап шығуға мүмкіндіктері бар олардың...!

Ал, бұрын қандай еді... ! Ең ауыр қылмыстың құны – мың жылқы еді ғой. Мәселе – жылқы жануарында емес. Мың жылқы айыбы кесілген – кінәлі адамның жазасы - үрім-бұтағы мен рулық тегіне мың ғасырға жетерлік айып таңбасымен бірдей еді ғой – ол... Қазақ ғұрпында бұдан асқан масқара болып көрмеген. Кінәсын мойындаған рулас бауырын қол аяғын тас қып байлап, асау аттың құйрығына байлап жіберген. Бұл ұлттық дүниетанымымызда қатыгездік белгісі емес - ұлтық менталитетіміздің феномені болған.

Қазір, мың жылқы тұрмақ – жүз мың жылқы көлемінде айып салсаң да – оған құлақ асатын жан жоқ. Аталы һәм баталы сөзге тоқтамаған бүгінгі қазақтың жаңа ұрпағына не демекпіз. Ата дәстүрінен, баба ғұрпынан ұлттық мәдениеті мен ана тілінен айырылған халықтың болашағы жоқ. Біздер сендерді осылай болсын деп өсірдік пе... Біз енді не дейік. Ғасырлар бойы армандаған асыл ұрпақ - сендерге мына дархан дала мен киелі бабалар жұрттары Аманат...

( Домбыра үні күңіреніп кетеді. Сәлден кейін «Ата-бабалар Аманаты» атты толғау шернамасы төгіледі.)

Сұрасаң халқым – болды ғой заман

Өшті ғой үміт, үзілді арман

Ес кетіп елден, күш кетіп ерден

Бар жиған дүние – қалды ғой қараң

Қадірі ердің кеткен бір заман

Түйедей жерге шөккен бір заман

Бабалар жұртын ауылға тастап

Қалаға қашып көшкен бір заман

Ниеті елдің тарылған заман

Жаманға – жақсы бағынған заман

Ішкені арақ, тартқаны наша

Жастары елдің қағынған заман

Табиғат Ана – уланған заман

Қысында қары буланған заман

Қасірет-қайғы, ауру жайлап

Сүзектей өңі – сұрланған адам

Байлығы жердің тоналған заман

Қыздардың ары қорланған заман

Таршылық қысып, жоқшылық буып

Баға алмай жанын сорланған адам

Теңгемен бәрі өлшенген заман

Шыбындай кісі өлтірген заман

Тарылып өзен, суалып көлдер

Орманы күл боп өртенген заман

Бүркіттен қарға –озған бір заман

Дәстүрі елдің тозған бір заман

Біреуді алдап, біреуді тонап

Долларға арам толды ғой қазан

Береке елден кеткен бір заман

Келеке бізді – еткен бір заман

Жамандық жайлап, сананы улап

Қаһарын бізге сепкен бір заман

Дарынды ұрпақ қаңғырған заман

Парақор билер жаңғырған заман

Әкесі өлсе – тас белгі қоймай

Алтыннан сарай салдырған заман

Халықты байлар жалдаған заман

Табанын кедей жалаған заман

Иттер көп сүйек тастасаң болды

Бас салып бәрін талаған заман

Тағы да нені – сұраймын дейсің

Кеткелі қашан – әкімнен сенім

Не өсіп кетпей, не өшіп кетпей

Қазағым менің – не деген елсің...

“Атамекен” бағдарламасының “Сөнбес жұлдыздар” Бағыты бойынша жүргiзiлген ұлттық тәлiм-тәрбие жұмысының үлгiсi

(Солтүстiк Қазақстан облысы, Шалақын ауданы, Балуан орта мектебi 5-А сынып оқушылар ұжымының iс-тәжiрибесiнен)
Тәрбие жұмысының тақырыбы:

Көрнектi балалар жазушысы, араб-парсы тiлiнiң бiлгiрi, әлiппе оқулығының авторы, ҚР еңбегi сiңген мұғалiм, Сейтен Лейманұлы Сауытбековтың ғұмырнамасы мен жазушылық-ағартушылық қызметi туралы мағлұматтар жинастыру.

• 
  С.Л.Сауытбековтың өмiрi мен ағартушылық қызметi жайлы оқушыларға және ауыл жұртшылығына толық мағлұматтар беру;
  
• 
  С.Л.Сауытбековтың оқушыларға арналған әңгiмелерi мен өлеңдерiн (өлең-тақпақтар, мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, төрттағандар, өсиеттер, анаграммалар т.б) жинастыру, оқып-тану және насихаттау;
  
• 
  С.Сауытбековтың “Тағылым тегi” кiтабы бойынша мектепте тәрбие жұмысын ұйымдастыруға арналған iс-шаралар жобасын жасау, оны оқушылар Кеңесi мен педагогикалық Кеңес жұмысында талқылау;
  
• 
  Оқу жылы аяғында атқарылған шығармашылық жұмыстардың қорытындысы ретiнде “Сейтен-нама” атты бүкiлмектептiк танымдық-этнографиялық ойын-сайысын өткiзу;
  
• 
  Мектепте Сейтен Сауытбековтың мұражайын ашу және оған мұрағаттар жинастыру;
  
• 
  Жыл сайын дәстүрлi “Сейтен апталығы” атты оқу-тәрбие жұмыстарына Сейтен тағылымдарын кешендi ендiруге бағытталған ауқымды iс-шаралар ұйымдастыру;
  
• 
  “Көкше” университетiнде “қазақ этнопедагогикасы және этнопсихологиясы” бойынша жыл сайын өткiзетiн халықаралық “Сейтен тағылымдары” ғылыми-практикалық конференциясын өткізіп мектеп ұстаз-тәлiмгерлерiнiң көмегiмен ғылыми-әдiстемелiк мақалалар жинағын жариялау;
  
• 
  Сейтен мұралары негiзiнде мектептегi тәрбие жұмыстарына арналған әдiстемелiк нұсқаулар шығару, озық педагогикалық тәжiрибелер жинастыру;
  
• 
  Шығармашылық әрекетiмiздi мектеп педагогтар мен ата-аналар қауымдастықтарымен бiрлесе отырып жүргiзу;
  

1. 
   Педагогикалық қауым және оқушылар Кеңесiмен кеңесе отырып мектептегi тәрбие жұмысына Сейтен тағылымдарын енгiзу мәселелерi жөнiнде жұмыс атқару;
   
2. 
   “Сейтен зоопаркi” үлгiсiндегi мектептiң жас натуралистер клубын ашу;
   
3. 
   “Сейтен апталығы” iс-шарасының өтiлу мерзiмiн және жүргiзiлу жоспарын бекiту;
   
4. 
   “Сейтен-нама” бүкiлмектептiк ойын-сайыстың жалпы жүргiзiлу мен ұйымдастырылу жоспарын жасап, оны “Атамекен Ордасында” бекiттiру;
   
5. 
   “Тағылым тегi” кiтабы бойынша:
   

• 
  Бастауыш сыныптарға Сейтен Сауытбековтың өлең-тақпақтарын оқып-жаттауды;
  
• 
  Орта буындағы сынып ұжымдарына Сауытбеков шығармаларындағы тыйым сөздер, бата-тiлектер, анаграммалар, нақыл сөздер және басқа тақырыпты қамтыған шығармаларын оқып-тануды ұйымдастыру;
  
• 
  Жоғарғы сынып ұжымдарына С.Сауытбековтың әңгiмелерi, ертегiлерi, публистикалық шығармалары және ғылыми еңбектерi жөнiнде зерттеу жұмыстарын жүргiзудi ұсыну;
  

Ойын-сайыс оқушылардың жас ерекшелiктерi негiзiнде бiрнеше танымдық Аялдамалар бойынша өткiзiледi. Алдымен ойын-сайысты ұйымдастыру Штабы құрылады. Штаб Аялдамалар тақырыбын және ондағы оқушыларға қойылатын сұрақтарды және жауапты адамдарды (ауыл ақсақалдары, тәжiрибелi мұғалiмдер) белгiлейдi.

Әр сынып ойынға қатысушы топ мүшелерiн анықтайды, олармен алдын-ала дайындық жұмыстарын жүргiзедi. Топ ұжымының атауын, ұранын, елтаңбасын, әнұранын, киiм үлгiсiн, төсбелгiсiн және басқа рәмiздерiн иеленедi.

Ойын штабының талабы бойынша әр топқа арнайы бағдар-карта берiледi. Бағдар-картада топтың әр Аялдамаға баратын жолдары көрсетiлген кестелер болмақ. Топ басшысы схемада көрсетiлген Аялдаманы аралау барысында, жауапты адамдар сауалына жауап берулерi тиiс. Ойын соңында қорытынды жасалып ең жоғары баға алған топтар анықталып, мектеп әкiмшiлiгi тарапынан марапатталады.

1-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың ғұмырнамасы.

2-шi Аялдама. “Тағылым тегi” кiтабының жалпы мазмұны мен ерекшелiктерi

3-шi Аялдама. Сейтен тағылымдарындағы өлең-тақпақтар, төрттағандар, мысалдар.

4-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың ертегiлерi. Бiр ертегi тақырыбы бойынша сахналық қойылым көрсету.

5-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың қазақтың белгiлi қоғам қайраткерлерi мен ақын-жазушыларымен қарым-қатынасы.

6-шы Аялдама. Сейтен шығармаларындағы әңгiмелер мазмұны.

7-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың авторлық Әлiппе оқулығының мазмұны.

8-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың әдеби-педагогикалық шығармаларын зерттеп жүрген ғалымдар.

9-шы Аялдама. Сейтен Сауытбековтың шығармаларындағы имандылық пен адамгершiлiк идеялары.

10-шы Аялдама. Сейтен Сауытбеков ұстаздық еткен және ғылыми қызметпен айналысқан жерлер және оның ғылыми еңбектерi туралы.

11-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың “Сары кiтабы” атты еңбектiң тарихы.

12-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың өсиеттерi мен бата-тiлектерi.

13-шi Аялдама. Сейтен Сауытбеков шығармаларындағы этноэкологиялық бiлiм мен тәрбие мәселелерi.

14-шi Аялдама. Сейтен Сауытбековтың балаларға арналған жұмбақтары.

15-шi Аялдама. Сауытбеков шығармаларындағы еңбек тәрбиесi туралы.

16-шы Аялдама. Сейтен Сауытбековтың авторлық мектебi туралы мағлұматтар
Мектепте тәрбие жұмысын ұйымдастыру ісін оқу үрдісімен байланыстыру мақсатында Сейтен Сауытбековтың ғұмырнамасы жайлы әдебиет пәні бойынша қосымша оқу-әдістемелік және тәлім-тәрбиелік іс-шараларды жүзеге асыруға болады. Айталық 5 сыныпқа арналған әдебиет пәніндегі С.Мұқановтың “Лашын” (170-174 бет) және Ғ.Мүсіреповтың “Қазақ солдаты” (174-188 бет) повестері бойынша сабақ беру барысында, пән мұғалімдерінің Сейтен Сауытбековтың аталмыш жазушылармен тығыз қарым-қатынаста болғаны жайында қысқаша әңгімелеп беруі – оқыту мен тәрбие жұмысының тиімділігін практика жүзінде дәлелдей түсетіні анық. Бұл орайда пән мұғалімдері С.Сауытбековтың жалынды революционер Баймағамбет Ізтөлиннің жанқиярлық ерлігі жайлы жазған “Өртенген өлең” атты повесінің жарыққа шығуына

Сәбит Мұқановтың ақыл-кеңес бергенін сол кезеңдердегі тарихи оқиғалармен байланыстыра отырып баяндауға мүмкіндік алды.

Келесі бөлімде 5-8 сынып оқушыларына этноэкологиялық тәрбие беру мақсатында “Атамекен” бағдарламасына байланысты “Жер-Ана” атты қосымша әдістемелік нұсқау жасап ұсынуды жөн көрдік. Себебі экологиялық тәрбие бүгінде тың және өте көкейтесті мәселе болып отыр.

“Атамекен” бағдарламасының “Жер-Ана” Бағыты бойынша 5-8 сынып оқушыларына қазақ халық педагогикасы материалдары негізінде этноэкологиялық тәрбие берудің ғылыми - әдістемелік нұсқауы