“Математика-Экономика” факультеті
Аударылған амортизациялар: түзу сызықты эдіс, мың тенге
жүктеу/скачать 4.19 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 13. Амортизацияларды есептеу: өндірістік эдіс, мың теңге
- 14. Аударылған амортизация: сандар сомасы әдісі, мың теңге
- 15. Амортизацияны есептеу: қалдықты азайту әдісі, мық теңге
12. Аударылған амортизациялар: түзу сызықты эдіс, мың тенге
Кестеден үш жағдайды көруге болады:
Орындалған жұмыстардың үйлесімді көлеміне амортизациялқ аударымдар әдісі. Бүл әдіс амортизация пайдаланудың нәтижесі болып табылады және оларды аудару үрдісінде уақытты алу орын алмайды деген үғымға негізделген. Мысалға, ксерокс операциялардын, анықталған көлемін жүзеге асыра алады делік, ал оның қуаттылығы 900 мьвд бет көшіруге есептелген. Бетке амортизациялық шығындар келесідей жолмен анықталады: Бастапқы қүн - өтелу құны бір жұмыс бірлігінің болжанатын саны 100 000 теңге - 10 000 теңге 900 000 бет = 0,10 мың бет (П) Егер ксероксты бірінші жылы пайдалану кезінде - 200 мың бетті, екінші жылы - 300 мың, үшінші жылы -100 мың, төртінші - 200 мың және бесінші - 100 мын, бет шығаратын қуаттылығы болды десек, онда амортизациялық аударымдар 13-кестеде былай сипатталатын болады. 13. Амортизацияларды есептеу: өндірістік эдіс, мың теңге
Амортизацияның жылдық сомасымен жұмыс бірлігінің немесе пайдалану арасында тікелей байланыс бар екенін байқаймыз. Жинақталған тозу, жұмыс бірлігінен немесе пайдаланудан тікелей туындап жыл сайын көбейтіледі. Сандар сомасы, яғни шоғырланымдық әдіс (кумулятивтік әдіс) бойынша қүнды есептен шыгару. Бұл әдіс есеп айырысу коэф-фициентінде маңызды болып табылатын қандай да бір объектінің қызмет ету мерзімімен анықталынады. Бұл коэффициентінін салымында объектінің аяғына дейін қыз-мет етуге қалған жылдардың саны да болады. Мысалы: жүк машинасының пайдалы қызмет ету мерзімі 5 жыл деп алайық. Пайдаланудағы жылдар санының сомасы 15 (Шоғырланымдық сан). 1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15 Содан соң әрбір жақшаны амортизациялық құнға көбейту жолымен 90 мың теңге (100 мың теңге - 10 мың тенге) амортизациялардың жыл сайынғы сомасын анықтайды.5/15, 4/15, 3/15, 2/15, 1/15 14. Аударылған амортизация: сандар сомасы әдісі, мың теңге
14-кестеден амортизацияның ең үлкен сомасы бірінші жылы есептелетінін көруге болады. Ал одан кейін жылдан жылға азаяды, жинақталған тозу білінбей өседі, ал қалдық құны жыл сайын жою құнына жеткенге дейін амортизация сомасына қысқарып отырады. Қалдықты азайту әдісі сол сандар сомасы әдісінің принципіне негізделген. Осы әдіс кезінде кез келген түрақты мөлшерлеме қолдануы мүмкін, түзу сызықты әдісте пайдаланып жүрген қалыппен салыстырғанда бәрінен бүрын амортизация мөлшерін екі еселеу алынады. Бұл үрдіс әдетте амортизация мөлшерін ескеруге қалдықты азайту әдісі деп аталады. Алдағы мысалда ксерокстің пайдалану мерзімі 5 жыл болды. Түзу сызықты әдіске сәйкес әрбір жылға амортизация мөлшері 20% (100% / 5 жыл) күрайды. Есептен шығарудың екі еселенген мөлшерімен қалдықты азайту әдісі кезінде амортизация мөлшері 40% (2 / 20%) тең болады. Бұл 40% тұрақты мөлшерлеме әрбір жылдың аяғында қалдық құнына жатады. Заттың қалдық құнын өтімділікке дейін азайтуға қажет амортизация сомасының көлемі бойынша шектеулі, соңғы жылдарды қоса алғанда амортизация есебінде болжанған өтімділік құн есептеуге қабылданбайды. 15. Амортизацияны есептеу: қалдықты азайту әдісі, мық теңге
15-кестеден амортизацияның тұрлаулы мөлшері әрқашанда бұрынғы жылдың қалдық құнын қолданып отырғанын көруге болады. Амортизация сомасы жылдан жылға азаяды және амортизация сомасы қалдық құнның өтімділігіне дейін азайту сомасына шектелген.^ Негізгі құралдардың әр түрлілігіне байланысты әр түрлі әдіс-терді қолдануға рұқсат етіледі. Банк таңдап алған амортизация есептеу әдісі есеп саясатымен анықталуы керек және бір есепті кезеңнен екіншісіне кезекпен қолданылуы тиіс. Амортизацияны аудару негізгі құралдардың әрбір тобы бойынша айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірілмей ай сайын жүргізілуі керек. Анықталған күні бағаға сәйкес негізгі құралдардың бастапқы қүнын келтіру мақсатында объектілердің қайта бағалануы жүргі-зіледі, нәтижесінде есеп және есеп беруде ағымдағы қүн бойынша негізгі қүралдар керсетіледі. Негізгі қүралдарды қайта бағалау жылына кем дегенде бір рет жүргізілуі керек. Активтерді пайдалану шаралары бойынша қайта бағалау сомасы жыл ішінде немесе жылына бір рет калыпты түрде қолданылатын есептеу әдісіне сәйкес аныкталатын көлемде бөлінбеген табысқа аударылады. Қайта бағалаудың барлық сомасы активтердің шығуы кезінде ғана бөлінбеген табыска аударылады. Негізгі құралдарға кайта бағалау жүргізу күніндегі тозудың аударылған сомасы негізгі күралдар кұнының үйлесімді өзгеруімен түзетіледі. Егер қайта бағалау кезінде негізгі құралдардың құны өссе, овда өсу бухгалтерлік баланстың 3540 «Негізгі құралдарды қайта бағалау қорың бабында көрсетіледі, онда меншікті капиталдың өсуі қалай болмақ, бірақ қаржылық-шаруашылық қызмет нәтижесінің есебінде табыс ретінде саналмайды. Тозуды түзетудің сомасы банктің шығындары ретінде ескеріледі. Егер негізгі құралдар құны азайтылатын болса, онда бұл банктің қайта бағалау қоры есебінен жүргізіледі. Осы қордың құралдары жетіспеген жағдайында негізгі кұралдардың құнын төмендету банктің шығындары есебінен жүргізіледі. Негізгі құрал-дарды қайта бағалау жүргізу күндегі тозудың есептелген сомасы негізгі құралдардың құнын түзетумен үйлесімді жүргізіледі. Негізгі қүралдардың құнын қайта бағалау мен амортизациялық аударымдарды есептеу бойынша операциялар әрбір объект бойынша жүзеге асырылады. Орындалған жүмыс нәтижесі бойынша банк бэк-офисі орталық-тандырылған есеп кезінде әрбір түгендеу объектісі бойынша амортизацияларды есептеу немесе қайта бағалау бойынша жүргізілген операция туралы өкім көшірмесімен бірге дербес шоттардың үзінді көшірмесін банк бөлімшесінің бэк-офисіне жіберіледі. Есеп беру айының соңғы жұмыс күнінен кешіктірілмей банк бөлімшесінің бэк-офисіне әрбір түгендеу объектісі бойынша айна-лым сомасьщ ажыратып, амортизацияларды есептеу немесе қайта бағалау бойынша жүргізілген операциялар туралы мемориалдық ордер көшірмесімен бірге дербес шоттар алу негізінде келесілер жүргізіледі:
жүргізу үшін банк бэк-офисіне растау қағазы жіберіледі. Амортизацияларды есептеу тандаған әдіске қарамастан, ай сайын жасалынады: Дт 5781 «Үйлер және ғимараттар бойынша амортизациялық аударымдар»
Кт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация» 1693 «Компьютерлік жабдықтар бойынша есептелген амортизация» 1694 «Өзге негізгі құрал-жабдықтар бойынша есептелген амортизация» Негізгі құралдарды қайта бағалау: • оң қайта бағалау кезінде: Дт 1652 «Жер, үйлер және ғимараттар»
Кт 3540 «Негізгі құрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері» және бір уақытта негізгі құралдардың тозуына түзетулер жасалынады: Дт 3540 «Негізгі құрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері» Кт 1652 «Жер, үйлер және ғимараттар»
• теріс қайта бағалау кезінде: Дт 3540 «Негізгі қүрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері» Кт 1652 «Жер, үйлер және ғимараттар»
және бір уақытта негізгі құралдардың тозуына түзетулер жасалынады: Дт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация» 1693 «Компьютерлік жабдықтар бойынша есептелген
1694 «Өзге негізгі құрал-жабдықтар бойынша есептелген амортизация» - амортизациялық аударымдарды қайта бағалау сомасына; Кт 3540 «Негізгі құрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері». Негізгі құралдардьщ есептен шыгуы және істен шыгуы Банк негізгі құралдарды қалпына келтіру мүмкін емес немесе экономикалық мақсатсыз болған жағдайда ғана есептен шығаруға жататын объектілерді аныктайды. Негізгі құралдарды жою кезінде негізгі құралдарды жою актісі толтырылады (3-қосымша). Филиалдар мен сәйкес бөлімшелер филиалдардың құрылысын жүргізу, кеңейту, қайта кұру немесе техникалық қайта жабдықта-уына байланысты босатылған негізгі кұралдар объектісін өткізуді жүзеге асырады. Негізгі құралдарды өткізу үшін филиал негізгі құралдарды өткізу кезінде сомалар мөлшерін анықтауы кажет:
бағаны ескеріп өз бетінше банктің есептен шығаруы бойынша комиссиямен анықталады. Негізгі құралдарды өткізу туралы банктің жоғары басшысының шешімі келесі мәліметтерді қамтуы керек:
Негізгі құралдарды өткізу арнайы қабылданған заң бойынша сату-сатып алу келісімнің қорытындысымен және екі жақтың да басшыларының қолы қойылып, расталған мөрімен жүзеге асыры-лады. Жасалған келісімшарт алдын ала бас бухгалтермен және банк филиалының заңды қызмет басшысымен бекітіледі. Банктің негізгі құралдарын заңды тұлғаның балансына беру, атауын түгендеу және зауыттық нөмірін, алу күнін бастапқы және баланстық құнын, есептелген амортизациялардың сомасын, берілген негізгі құралдың қайта бағалануын көрсететін қабылдап-алу акті-сінің негізінде банктің жоғары басшысының қолма-қол шешімімен жасалынады. Актіге екі жақтың өкілдерінің қолы қойылады және бас банкте банк әкімшілік қызметінің басшысымен бекітіледі және банктің баланстық шоты бойынша сәйкес жазуларды жүзеге асыру үшін актінің бірінші данасы банктің бэк-офисіне жіберіледі. Сонымен қатар, берілген негізгі қүралға филиалымен немесе сәйкес келетін бөлімше мен екі данада үлгілік тізімдемесі құрылады, біреуі банктің бэк-офисіне жіберіледі. Жеке тұлғаларға негізгі құралды қайтарымсыз берген кезде филиал немесе сәйкес бөлімше сыйға беру туралы келісімшартты толтырады. Келісім- шарттың бірінші данасы үлгілік тізімдемесімен бірге банк бэк-офисіне жіберіледі. Банк бэк-офисі филиалдан немесе сәйкес бөлімшеден алынған үлгілік тізімдемесі мен қабылдап-өткізу актісі негізінде банктің баланстық шоты бойынша сәйкес келетін жазулар толтырады. Амортизацияланған негізгі құралдарды толығымен есептен шы-ғарғанда мынадай өткізбелер жасалынады: • баланстық құн сомасына: Дт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация» 1693 «Компьютерлік жабдықтар бойынша есептелген аморти зация» 1694 «Өзге негізгі құрал-жабдықтар бойынша есептелген амортизация» Кт 1652 «Жер, үйлер және ғимараттар»
• жасалған қайта бағалаудың қалған барлық сомасына: Дт 3540 «Негізгі құрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері» Кт 3599 «Бөлінбеген таза кіріс (өтелмеген шыгындар)». Қалдық қүнымен негізгі құралдарды есептен шығару кезінде баланстық құн мен есептелген тозу сомасы және жасалған қайта багалау арасында мынадай өткізбелер жасалады: • амортизацияны аударганға дейін: Дт 5781 «Үйлер және ғимараттар бойынша амортизациялық аударымдар» 5782 «Компьютерлік жабдық бойынша амортизациялық
5783 «Басқа да негізгі кұрал-жабдықтар бойынша аморти- зациялық аударымдар» Кт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация»
• баланстық құн сомасын есептен шыгару: Дт 3540 «Негізгі құрал-жабдыктарды қайта багалау резервтері» Дт 1692 «Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация» 1693 «Компьютерлік жабдықтар бойынша есептелген амортизация» 1694 «Өзге негізгі құрал-жабдыктар бойынша есептелген амортизация» Кт 1652 «Жер, үйлер және ғимараттар»
• қайта бағалау сомасының қалган барлық сомасына: Дт 3540 «Негізгі құрал-жабдықтарды қайта бағалау резервтері» Кт 3599 «Бөлінбеген таза кіріс (өтелмеген шығындар)». Егер келешекте негізгі құралдарды есептен шығару өткізілетін болса, онда банк өткізу сомасына келесі өткізбелерді жүргізеді: Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» Кт 4852 «Негізгі құрал-жабдықтарды және материалдық емес активтерді өткізуден түскен табыс». Бұзу және қайта жөндеу нәтижесінде алынган бөлшектер, байлаулар мен басқа да материалдық құндылықтар комиссияның бекіткен құнымен кірістеледі: Дт 1602 «Басқа тауар-материалдық қорлар» Кт 4920 «Басқа да кірістер». Негізгі құралдарды түгендеу Негізгі құралдардың нақты қолда болуын анықтау және олар-дың сақталуына бақылау жасау мақсатында нормативтік, құқықтық және басқа да актілерге сәйкес негізгі құралдарға түгендеу жасалынады. Түгендеу жүргізу кезінде негізгі құралдардың есеп мәліметтері мен қолда болуы арасындағы сәйкестікті орнатады, олардың жиын-тықтылығын, техникалық жағдайын, бағыты бойынша пайдалану деңгейін анықтайды. Бұл жұмысты жүзеге асыру үшін банк бұйрығы бойынша түгендеу комиссиясы құрылады. Түгендеуді бастамас бұрын түгендеу карточкаларының, техникалық паспорт-тың, жолға өткізілген және қабылданган объектінің жагдайын тексереді, қажет қүжаттарды дайындайды және негізгі құралдардың тұрған жері бойынша тізімін анықтайды. Комиссия мүшелері лауазымды немесе материалды жауапты тұлғалар қатысуымен негізгі қүралдарды қарастырады және атауы, белгісі, түгендеу нөмірі бойынша қолда бар болу сәйкестігін тіркейді. Түгендеу кезінде анықталған есепке алынбай қалған объектілер, сондай-ақ пайдалану мен қайта орнатуға жарамсыз негізге құралдар белек жазылады. Есепке тіркелмеген объектілер қайта қалпына келтіру құны бойынша тізімдемесінде көрсетіледі. Сол уақытта есепке алынбай қалған объектілер қашан және кімнің үкімі бойынша пайда болғаны, сәйкес шығындар кайда жазылғаны анықталады. Берілген түгендеулер негізгі құралдардың Түгендеу тізімдемесінде көрсетіледі (4-қосымша). Бухгалтерлік есепте материалдық емес активтердің анықтамасы негізгі құралдардың анықтамасына сәйкес келеді, яғни жай қьізметтер үрдісінде сатуға арналмаған және ұзақ мерзімге пайдалану мақсатымен сатып алынады. Егер оларды пайдаланудан болашақта табыс алынады деген ықтималдылық болса және егер оларды сенімді бағалауға болатын болса ғана олар танылады. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандартына сәйкес (№38 ҚЕХС) материалдьщ емес активтер басқа тараптарға жалға еткізу немесе әкімшілік мақсаттар үшін өндірісте немесе тауарлар мен қызмет көрсетуде физикалық мәні жоқ сәйкестендірілетін ақшалай емес активтер болып табылады. Және іскерлік пікірден айкьш ажыратылады. Сонымен қатар материалдық емес активтер ретінде ішкі пікірді қалыптастыруға, жарияланатын атауларды, клиенттердің тізімі және сәйкес сипаттың ұқсас баптарын қабылдаудың қажеті жоқ. Патенттер, авторлық құкықтар, франшизалар, тауар таңбалары, үйымдық және жедел шығындар айтарлықтай кең тараған материалдьщ емес активтер болып табылады. Материалдьщ емес активтерді екі үлкен топқа бөлуге болады: айырбастауға жататын және жатпайтын. Айырбастауға жататын материалдьщ емес активтер фирманың басқа активтерінен бөлек сәйкестендіріліп және бөлек сатылуы мүмкін. Кейбір айырбастауға жататын және субъектінің қызметінде айтарлықтай жиі кездесетін материалдьщ емес активтер төменде корсетілген. жүктеу/скачать 4.19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|