Математиканы оқытудың теориясы

ң а ж е т т і түзетулер ен гізу м ақса ты н д а арн ай ы сабаңтар 
ө ткізу қ аж еттіл ігін п р ак ти ка көрсетіп отыр.
Сабаңтардың ең кең тараған түрі ар а л а с сабақ. Оның 
қүры лы м ы н да оқы туды ң ңандай да бір комбинациядағы
б арлы ң элем ен ттер і болады . М үндай сабаң та аз у ақ ы т 
іш інде оқу ш ы л ар д ы ң оқу м атери алы н игерудің толы қ 
ж ә н е а я қ т а л ғ а н ц и к л і ж ү р г із іл е д і. А р а л а с с а б а қ қ а
м ы налар кіреді:
а) үйы м дасты руш ы лы ң ж әне мазм үнды ң ж аңтар;
ә) ауы зш а ж әне ж азбаш а, ж еке дара және топңа арналған 
сүрақтар мен қы сңа мерзімді практикалы ң тапсырмаларды 
қолданы п, оқуш ы ларды ң алды ңғы сабақтарда игерілген 
білімдерін тексеру;
б) ж аң а білім, білік, дағдыны қалы птасты ру мен меңгеру 
бары сындағы м үғалім мен оңуш ы ларды ң араңаты насы ;
в) игерілген материалды ти ян ақтау ж әне ж атты ғулар 
орындау;
г) сабаңта орындаған ж үм ы стары н а баға ңою арқы лы
б іл ім , б іл ік , д а ғ д ы н ы ң б е р ік м е ң г е р іл г е н і т у р а л ы
диагностика жасау;
д) үй ж үм ы сы н орындауға берілетін нүсңаулар.
О қы ту ж а ғд ай л ар ы мен м ү ға л ім н ің п ед аго ги к ал ы қ
ш еб ер л ігін е қ а р а й ар ал ас саб ақ ты ң ж о ғар ы д а аталған
әдістемелік ңүрылымының компоненттері өзара байланыста 
б олад ы ж ә н е көп ж а ғ д а й д а б ір ін -б ір і т о л ы ң т ы р а д ы , 
танымдың процесті үйы мдасты руға байланысты сабаңтың 
берілу тізбегі өзгеріп отырады. Мүндай ж ағдайларда аралас 
саб ақ ты ң ң ү р ы лы м ы ң олд ан уға ти ім д і. Б үл м үғалім ге 
дайы н сабаң түрін қолдану мен үстірт ж үм ы с ж асаудан 
ары луға м үм кіндік береді.
А талған сабақтар — негізгі базалы қ ж үйе. Бүл ж үйені 
атап корсету тағы бір типті ж асаум ен байланы сты емес, 
ол м ү ға л ім н ің ө зін ің ңой ған п р о б л ем алар ы н ш еш удің
қ а ж е т т іл іг ін е н т у ы н д а п о ты р . А л о л ар с а б а ң т а р д ы ң
ж и ы нты ғы н іздеу мен аны ңтауға, оңыту п ракти касы нда 
сабаңтарды ң үры лы м дауды ң к ө п тү р л іл ігін ен хабардар 
б о л у м ен ң а т а р оны ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ п е н д а й ы н д а у ғ а
көмектесетін ңүры лы м ны ң ерекш еліктерін білуге ж ағдай 
ж асайды .
Оңыту практи касы нда ңүрасты ры латы н сабаңтардың 
м ін деттеріне ңарай оларды ң к ө п тү р л іл ігін қ ам ту үш ін
178

сабақтар ти п тері бойы нш а ға н а емес тү р лер і бойы нш а 
да ң арасты ры лады . М ысалы , сабаңтарды түрлерге бөлу 
көп ж ағдайда м үғалім мен оңуш ы ларды ң қы зм еттерінің 
сипатына қарай ж үзеге асы рылады . Б аңы лау сабақтары өз 
алдына ауызш а ж әне ж азбаш а сүраумен ңатар өзіндік және 
бақылау ж үмы стары , әр түрлі сабақтардың байланысынан 
түраты н сабақтарға бөлінеді.
Сабақтардың кең тараған түрлерінің бірі — семинар 
сабаң тары . М үндай саб ақ тар д ы ң о ң у ш ы лар д ы ң білім , 
білік, дағды ларын қалы птасты руға ж аңсы ы ңпал ететінін 
п ракти ка көрсетуде, себебі осындай сабақтар оңуш ыларды 
өзіндік оқу-танымдың ңы зм етке араласты руға м үм кіндік 
береді. Ондай сабақтар баяндамалар және хабарландырулар 
түрінде ж үргізіліп, соңынан диалог арқы лы талқы ланады . 
Соны м ен қ а т а р сем и н ар са б а ң т а р ы н д а о қ у ш ы л а р д ы ң
ш ы ғарм аш ы лы қ ж үмы стары , атап айтңанда ш ы ғармалар, 
суреттер, техникалы ң ш ы ғарм аш ы лы қ заттары, баяндама­
лар ж ән е т.б. т а л қ ы л а н а д ы . С ем инар са б а қ ты ң басқа 
түрлерінен оңуш ы ларды ң белсенділігі ж ән е дербестігі, 
түлгалы қ қасиеттерін көрсетуімен ерекш еленеді.
Ж үргізу тәсілі ж эне сипаты бойы нш а кіріспе, шолу, 
өздері үйы мдасты раты н, ізденіс сем инарлары , ж еке және 
топтың семинарлар, есеп ш ы ғару семинарлары, «дөңгелек 
үстел» ж эне т.б. болып бөлінеді.
Кіріспе семинар оқуш ы ларда бар білім мен тәжірибеге 
сүйенеді. Мүғалім семинардың қүры лы мы н түсіндіргеннен 
кейін оқуш ы лар үж ы м м ен бірге ж аң а тақы ры п бойынш а 
а қ п а р а т ж и н а й д ы ж э н е о л а р д ы т о п т а й д ы . Әр бөлім
бойынша оқуш ылар топ басшысын тағайы ндайды, ал олар 
өз топтарын қүрады . Топ оқуш ы лары берілген алгоритм 
бойы нш а ж и н ал ған аңпаратпен ж үм ы с атқарад ы ж әне 
сы н ы п ал д ы н д а б ая н д а м а ж а с а й д ы . Ол б а я н д а м а л а р
бағаланы п талқы ланады .
Ш олу сем и н ары оқы туды ң бағдарлам асы нда ңарас- 
т ы р ы л ғ а н т а қ ы р ы п қ а , о қ у м а т е р и а л ы н ы ң б ө л ім ін е
оқуш ылардың өздігінен шолу жасауын көздейді. Ш олудың 
н ә т и ж е л е р і т а л қ ы л а н а д ы ж ән е и г е р іл іп ж а т қ а н оқу 
материалы ны ң негізгісі көрсетіледі, туындаған сүрақтар 
т а л ң ы л а н а д ы ж ә н е ол с ү р а қ т а р д ы ш е ш у д ің м ү м к ін
ж олдары үсынылады. Ш олу семинары ның қорытындысы 
бойынш а әрбір наңты тақы ры пты немесе бөлімді игеру,
179

ү қ с а с с е м и н а р л а р д ы ж е т іл д ір у г е а р н а л ғ а н ж о с п а р - 
бағдарлам а қүрасты ры лады .
Ө зіндік үй ы м д асты р аты н сем инар сабаңтың маңсатын 
аны қтауды , ңаты суш ы лар арасы нда ж үм ы сты бөлуді, ол 
ж үмы сты орындауды ж әне бағалауды, сынып алдында есеп 
беруді, келесі сабаң ж оспары н ойластыруды оқуш ы ларға 
өзідігінен оры ндауы на м үм кін дік береді.
Ізденіс сем и н ары топты ң әр оқуш ы сы ны ң ж екелеген- 
зерттеуш ілік ж үм ы сы н, одан кейін мәселелерді шешуде 
ең қ ы з ы ң т ы ж ә н е м а ң ы зд ы тәсіл д ер д і ізд еу бой ы н ш а 
ү ж ы м д ы қ ж үм ы сты көздейді.
«Д ө ң гел е к -ү с те л » тү р ін д е өтетін с е м и н а р . М үндай 
с а б аң қ а т а л қ ы л а у ғ а ш ы ға р ы л а ты н с ү р а қ та р бойы нш а 
м ам ан дар, ғал ы м д ар , әдіскерлер, м үғалім дер ж ән е т.б. 
ш аң ы ры лады . М амандар қандай да бір сүраңты ң қ азіргі 
к е з д е г і м а ң ы з д ы л ы ғ ы т у р а л ы ә ң г ім е л е й д і, ө зд е р ін ің
о й л а р ы м е н бө л ісе о т ы р ы п с ү р а қ т а р ғ а ж а у а п б ер ед і, 
мәселелер бойы нш а сәйкес үсы ны стар ж асалы н ады .
С ем и н ар-көрм е. М еңгерілетін тақы р ы п тар бойы нш а 
оқу кабинетіне дем онстрац иялы қ ж әне лабораториялы ң 
ж абды қтар, оңу әдебиеттерін, оқуш ы ларды ң ж үмы старын 
(р е ф е р а т т а р , ң а б ы р ғ а г а з е т т е р і), к ө р н е к і ң ү р а л д а р , 
д и а ф и л ь м д е р , оңу сл ай д тар ы бар к о м п ью тер лер ж ән е 
т.б . қ о й ы л а д ы . Ә рине, ж ү м ы стар д ы ң бәрі м ү ға л ім н ің
басш ы лы ғы м ен, диалог түрінде өтеді.
Оңыту процесін үйы мдастыруды ң кең таралған түрлері 
осы ндай. О ларға бірнеш е ғы лы м и негізделген талап тар 
ң о й ы л а д ы , а т а п а й т қ а н д а , м а з м ү н н ы ң а қ п а р а т п е н
т о л ы қ ты р ы л у ы , әд істем ел ік ж ағы н ан т ек се р іл у і ж ән е 
оқы туды ң р у х ан и -ад ам гер ш іл ік бағы ты , оқуш ы ларды ң 
ң ы з ы ғ у ш ы л ы ғ ы м ен қ а б іл е т т е р ін е ң а р а й ү ж ы м д ы ң , 
топты қ ж әне ж еке ж үм ы старды ң үйлестірілуі ж әне т.б. 
Осы т а л а п т а р д ы о р ы н д ау оқу п р о ц е с ін ің т и ім д іл іг ін
ңам там асы з етеді.
Т и п т ік қ ү р ы л ы м ы б ой ы н ш а ң а р а п а й ы м , я ғн и бір 
ди д акти калы ң м ақсаты бар сабақтар орта ж әне ж оғарғы
сыныптарда қолдануға ы ңғайлы. Оңушылардың жастарын 
ескере отыры п, бастауыш сы ныптарда оқу қы зм етінің әр 
түрін қисы ндасты руға, ж аң а білімді беру, тиянаңтау ж әне
180

пы сы қтауға тура келеді. Б аң ы лау сабақтары ны ң өзінде 
м атер и ал д ы а у ы зш а х аб а р л а у , қ ы зы қ т ы әң гім е н і оқу 
сияқты ж үм ы сты ң басқа түрлері де ж үргізіледі.
7.2. М үғалімнің с а б а қ қ а дайы ндалуы
ж әне оны өткізу
Сабаңты д ай ы н д ау — м ү ғал ім н ің ерекш е ш ы гарм а- 
ш ы л ы қ з е р т х а н а с ы . Б ір а ң с а б а қ қ а д а й ы н д а л у ү ш ін
әд істем е б о й ы н ш а ж а ң с ы т е о р и я л ы ң б іл ім н ің болуы
мен сабақты ж оспарлай білу қаж ет. Сабақты ж оспарлау 
ж ы лды ң ж әне ж арты ж ы лды ң , тақы ры пты ң ж әне сабақты 
ж оспарлауды ңамтиды .
Әдетте, м ү ғалім н ің сабақңа дайы ндалу ж үм ы сы бір- 
бірім ен б ай л а н ы с қ а н к езең д ер д ен тү р ад ы , я ғн и ж а ң а
оқу ж ы лы н а дайы ндалу, оңу тақы ры бы (бөлім) бойынш а 
сабақ ж үйесін дайы ндау ж әне нақты (кезекті) бір сабаққа 
дайындалу. Сонымен қатар бағдарламалың материалдарға 
сәйкес сабақты ң білім дік, дам ы туш ы лы қ ж әне тәрбиелік 
ф ункциялары н ж үзеге асыру ж олдары н тиімді аны қтау 
міндетті түрде оры ндалы п отыруы тиіс.
Б ірінш і кезеңде наңты сы ны пты ң оқуш ы лары н қалай 
оқыту, не үш ін оқы ту ж эне неге оңыту мәселесі ш еш іледі. 
Б ү л ж а гд а й д а о ң у ш ы л а р д ы ң а л д ы ң ғ ы с ы н ы п т а н ен і 
ж ән е ң ал ай м ең гер ген і е ск е р іл іп , к ел есі оқу ж ы л ы н а 
ж ал п ы ж осп ар ж а с а л а д ы . М атем ати к ад а саб ақ тасты қ
мәселесі үнем і назарда болуы тиіс. Әсіресе, бүл мәселе 
м е к т е п т ің н е г із г і (5 -еы н ы п ) н ем есе ж о г а р ы с а т ы с ы
(10-сы н ы п ), немесе б асқ а да бір сы н ы п ң а б ір ін ш і рет 
б араты н м ү ғ а л ім н ің ал д ы н а қ о й ы л а д ы . М үғалім оңу 
ж ы лы басталмай түрып бағдарлама және оның түсініктеме 
хаты м ен тан ы сад ы , о ң улы қ м азм үны н ж ән е ңосы м ш а 
берілген әдістем елік әдебиеттерді, м үгалім ге арн алған
әдістемелік қүралдарды талдап, кабинет жабдықтары және 
онда бар оңу қүралдары м ен танысады.
Оқу жоспары мен бағдарламаға сәйкес сабақ бойынш а 
оқу материалының ж арты ж ы лды ң және ж ылды ң жоспары 
дайындалады. М үғалімнің сабақңа дайындалуының келесі 
кезеңінде тақы ры пты қ ж оспарлау маңызды орын алады. 
Төменде оның сызбасының үлгісі берілген.

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: