Тақырыптық ж осп арлау ү лгісі

Тақырыптық ж осп арлау ү лгісі
1-сызба
Сабаңтың реті
1
2
3
1
2
3
4
5
I. Таңырыптың атауы
1 . Т а ң ы р ы п б о й ы н ш а с а б а ң т ы ң ж а л п ы  
дидактикалы қ маңсаты.
2. Сабаңтың типі.
3. Оқытудың ж алпы әд ісі.
4. Оқытудың негізгі к өздері мен қүралдары .
II. Б ілім н ің өзек тілігі
1. Тірек білім дер мен әрекет тәсілдері.
2. Алған білім ді меңгеру деңгейін ңайталау.
3. Д е ң г е й бой ы н ш а ө з д іг ін е н ор ы ндал аты н  
ж үм ы с.
III. Ж аң а білім ді ж ән е іс-өрекет төсілдерін 
ңалыптастыру
1. Ж аңа үғымдар мен әрекет тәсілі.
2. Н е г із г і п р о б л ем а л а р м ен ө з д іг ін е н ор ы н ­
далатын ж үм ы с типі.
IV. Қ олдану (білік пен дағдыны ңалыптастыру) 
1. Ө здігінен орындалатын ж үм ы с типі. 
2.ІІәнаралы ң байланыс.
I ж э н е IV б ө л ім д е р д ің т а қ ы р ы п т ы ң ж о с п а р ы н ы ң
м азм үны н ңарасты рай ы қ.
1. Т ақы ры п ты ң атауы оқу бағдарламасы нан алынады
немесе оның негізі бойы нш а н ақты ланады . Таңы ры пты к 
ж о с п а р д а т а қ ы р ы п б о й ы н ш а с а б а қ т а р д ы ң ж а л п ы
д и д ак ти кал ы қ м ақсаты н көрсету қ аж ет. Дербес ж ағдайда 
т а қ ы р ы п т ы ң т ә р б и е л ік ж ә н е д а м ы т у ш ы л ы ң м ә н ін
көрсеткен дүрыс. Тақы рып бойынша сабақтардың типтерін 
көрсету мүғалімге алдын ала ж үмы с жоспарын дайындауға 
м үм кін дік береді. О қытудың м азм үны мен әдістерін атай 
отырып, оқытудың тәсілдері мен әдебиеттері таңдалынады.
2. О қытудың, әсіресе, м атем атиканы оқытудың бірден- 
бір е р е к ш е л іг і — ол а л ға н б іл ім д ер д і ж ән е м ең герген
м атериалды қай талау ға ған а сүйеніп ңоймай, оны ж аң а 
жағдайда қолдану, тереңдету. Сондыңтан әр сабаңтың тірек
182

білімін аны қтаум ен ңатар, қаж етті білім ти ян ақтал аты н
м а те м а ти к а л ы қ есеп тердің н егізгі тү р лер ін көр сетк ен
дүрыс.
3. Ж аң а білімді меңгерту мен дағдыны қалы птасты ру — 
жоспардың басты бөлімі. Бүл жағдайда берілген тақы ры пңа 
енгізілетін ж әне м еңгерілетін ж аң а үғы мдар мен әрекет 
тәсіл д ер ін ің а р а ж ігін аш ы п көрсету м аң ы зд ы . Әсіресе 
ж аң а білім нің ңалы птасу процесінің негізгі қадам дары н 
б е л гіл е ге н д ү р ы с . О сы ған сә й к е с т а қ ы р ы п б о й ы н ш а 
негізгі оқу проблемалары айқы н далы п, онымен өздігінен 
оры ндалаты н ж үм ы с типтері байланы сты ры лады .
4. Т ақы ры пты меңгеру барысында білік пен дағды ны
ңалы птасты ру, сол си яқты м атем атиканы ң п р ак ти кал ы қ
т ү р ғ ы д а н қ о л д а н ы л у ы н к ө р с е т у ү ш ін с а р а л а н ғ а н
ж атты ғулар ж үйесін белгілеген м аңы зды . Бүл ж ағдай да 
мүмкін болатын пәнаралы қ байланысты ж оспарлау қаж ет.
А н ы ғ ы р а қ а й т қ а н д а , т а ң ы р ы п т ы қ ж о с п а р л а у д а
тақы р ы п ты ң сипаты , оны ң к ү р д ел іл ік деңгейі, м аңы з- 
ды лы ғы көрсетіледі.
Сабақтың ғы лы м и негізделген тақы ры п ты қ ж оспары н 
қ ү р а с т ы р у к ү р д е л і ж ү м ы с , ол қ ү р а с т ы р у ш ы д а н
ш ы ғарм аш ы лы ң ізденісті, әдістеменің теориялы қ білімін 
(ә д іс т е м е л ік ш е б е р л ік ) ж ә н е м а т е м а т и к а н ы о қ ы т у
тәж ірибесін қаж ет етеді.
Түтас алғанда тақы ры п ты қ ж оспар әр нақты сабақты 
тақырып бойынша сабақтың ж алпы тізбегінің қаж етті тетігі 
ретінде қарасты руға м үм кіндік береді. Б үл әр сабаңтың 
м а ң ы зд ы л ы ғы н а р т ты р а д ы , о ң ы ту мен т ә р б и е л е у д ің
сапасын көтереді.
Сабақ ж оспары — мүғалім үш ін міндетті әдістемелік 
қ ү ж ат. М үғалім к езек ті сабаққа дайы ндалу бары сы нда 
таң ы р ы п ты қ ж оеп ар н егізін де сабақ ж осп ары н қүрас- 
тырады . Ол өз біліміне, оқуш ы ларды ң ж ас ерекш еліктері 
мен м үм кіндіктеріне, олардың даму деңгейі, ж алп ы ж әне 
м атем атикалы қ дайындығына, сабақты өткізу ж ағдайы на 
сүйенеді.
Сол си я қ ты , сабақты ж осп арлау н әти ж есі берілетін 
материалдардың ішінен толың меңгерілуі тиіс мағл үматты 
н а қ ты а ж ы р а т у ғ а б ай л ан ы сты . С он д ы қтан ж о с п а р д а
с а б а қ т ы ж ү р г із у д ің б ір із д іл іг ін , я ғн и о р ы н д а л а т ы н
ж үм ы сты ң негізгі түрін, пәнаралы ң байланысты, арнайы
183

к ө р н е к іл ік п ән д ік ж аб д ы қтал у ы н , м ақсаты н ж әне т.б. 
көрсету к ер ек . Сол с и я қ ты о қ у ш ы л ар д ы ң ж ас ерекш е- 
ліктерін, қабілеттері мен ңы зы ғуш ы лы ғы н ескере отырып, 
саралап оқы ту тәсілі ңолданы лады .
Әр м ү ға л ім д е б іл ім ж ү й е с ін д е ң а н ш а ж ы л ж ү м ы с 
атқарса да, педагогикалы ң ш еберлік деңгейіне, білімділігі 
мен санаты на қарам астан әр пән бойынш а сабақ жоспары 
болу ң аж ет. Әр м үғалім нің м ем лекеттік ж ал п ы ға міндетті 
о р т а б іл ім с т а н д а р т ы н а с ә й к е с о қ у б а ғ д а р л а м а л а р ы
ж ән е оқулы ңтар негізінде дайы ндалған өз пәні бойынша 
т а қ ы р ы п т ы ң ж о с п а р ы м ін д е т т і т ү р д е б о л у ы т и іс . 
М атер и ал д ы ң м а зм ү н д ы қ ж а қ т а р ы н ір ік те у д е н басңа 
оң у ш ы лар д ы ң ж ән е ө зін ің м ү м к ін д ік те р ін бағалайты н 
бағы тты белгілеуі, сабаңта кездесіп қ ал аты н кездейсоқ 
ж ағд ай л ар ға байланы сты п си х о л о ги ял ы қ ж ағы н ан өзін 
дайы ндау, сабақ м азм үны на ңосы мш а м атериалдар енгізу 
б а р ы с ы н д а о ң у ш ы л а р д ы ң о й ы н ы ң ө зге р у ін б о л ж ау ы
қ а ж е т . С о н д ы қ та н м ү ғ а л ім н ің с а б а қ ң а д а й ы н д а л у ы
о қ у м а те р и а л ы н т и я н а ң т ы та л д а у д а н ғ а н а тү р м ай д ы , 
м атер и ал м ен ж ү м ы с істеуде о ң у ш ы л а р д а ту ы н д ай ты н
с ү р а қ т а р , ж а у а п т а р , п ік ір л е р д і, оны ң қ аб ы л д ау ы мен 
түсінігін қамтиды . Осындай талдау м ү қи ят ойластырылса, 
с а б а ң т ы ө т к із у п р о ц е с ін д е п а й д а б о л ға н ж а ғ д а й л а р
туы ндам ауы м үмкін.
М ү ғал ім т а л д а у ж ү м ы с ы н , с а б а қ т ы ң қ ү р ы л ы м ы н
ойласты рғаннан кейін ж оспар-конспекті ж азад ы . Сабаң 
ж о сп ар ы н , әсіресе ж ас м ү ға л ім н ің , то лы ң , аш ы п ж аз- 
ған ы ж өн. Осындай ж оспар оны ң бір сы н ы п та емес бір 
параллельдегі барлы қ сы ны птар үш ін тірек бола алады.
Сабақ ж оспары — бүл ш ы ғарм аш ы лы ң ізденістің басы, 
сабаңты ң тиімді өтуі, м үғалім нің ойын ж үзеге асырудың, 
ш абы тты лы қ пен дары нды лы ңты ң негізгі қүралы .
С абаң ж о с п а р ы , о н ы ң т а ң ы р ы б ы , с а б а ң т ы ң т и п і, 
сабаң т а қ ы р ы б ы н ы ң с и п а т ы , са б а ң т ы ң м а қ с а т ы , оқу 
м а т е р и а л ы н ы ң н е г із г і м а зм ү н ы н ір ік т е у , о ң ы ту д ы ң
әдісін таңдау, сол си яқты п ән аралы қ байланы с, арнайы
к ө р н ек іл ік п ен ж аб д ы қтау , ңоры ты н ды м ақсаты , сабақ 
ңүры лы м ы мен сабақты ң өту ж олы нан түрады.
Сабаң ж оспары нда оны ң тақы ры бы ж ән е өткізілетін
сы н ы п , д и д а к т и к а л ы ң м ін д е тт е р і н а ң т ы л а н ғ а н сабақ 
м ақсаты , м еңгерілетін м атери алды ң қы сң аш а м азм үны
184

көрсетіледі. Сол сияқты меңгерілген тірек білім мен қызмет 
т ә с іл д е р і н а қ т ы л а н ы п , о ң у ш ы л а р д ы ң о қ у -т а н ы м д ы қ
ә р е к е т і ү й ы м д а ст ы р ы л а ты н тәсіл д ер , оң ы ту ә д іс ін ің , 
тапсырмалар мен есептер ж үйесінің формасы аныңталады; 
ж аң а түсініктер (білім) қалы птасады ж әне оны оңытудың 
әр түрлі ж ағдайы нда қолдану, оқуш ы ларды ң оқу әрекетін 
бақы лау ж әне түзету, п әнаралы қ байланыс айқы ндалады . 
Осыған орай оқуш ылардың жас ерекш еліктерін, қабілеттері 
мен ңы зы ғуш ы лығын ескеру, яғни саралау тәсілін ңолдану 
қаж ет.
Сабақ ж оспары нда оның қүры лы м ы , әр түрлі ж үмы с 
түрлеріне ж үмсалаты н уақы т аны қталады , оқуш ы ларды ң 
ж етістігін тексеру тәсілі ескеріледі, оларды ң аты -ж өні 
н а қ т ы л а н а д ы , я ғн и к ім н е н сабаң сү р ау қ а ж е т , к ім д і 
тексеру ж әне т.б. (14).
Сабақтың табысты өтуі м үғалім н ің ти ян ақты дайын- 
д а л у ы н а ғ а н а ем ес, сол с и я қ т ы о ң у ш ы н ы ң с а б а қ ң а
ңандай психологиялы ң сезіммен келуіне де байланысты. 
О қуш ының келесі сабақңа дайы нды ғы тақы ры п бойынш а 
келесі сабаңтың ж үмы с жоспары мен таныстыруды талап 
ет ед і, сон ы м ен ң а т а р о ң у ш ы л а р д ы о қ у л ы қ т ы ң ж е к е
бөлімдері немесе тақырыптарымен алдын ала таныстыруға, 
ж а ң а м атери алд ы м еңгеруге м ү м к ін д ік беретін келесі 
саб аң ты ң проблем алары бой ы н ш а ғы л ы м и -т а н ы м д ы қ
ж ән е көркем әдебиеттерді оқуға, б ақы л ау ж ү р гізу мен 
қарапайы м тәж ірибелер өткізуге бағыттайды.
Сабақтың тиімділігін артты рудың тағы бір ж олы үстаз 
бен оңуш ының өзара байланысын, оқуш ыларды ң өздігінен 
орындайтын тапсырмаларының артуына мүмкіндік беретін 
сабаңтың іш кі ңүры лы мы н ж оспарлау болып табылады.
Қ азіргі уақы тта оқуш ы лар әр түрлі білім көздерінен 
(кітап та р , теледидар, интернет ж ән е т.б .) көп ақ п ар ат 
алады. Сондықтан мүғалімдерге өз сабақтарын кейде ңайта 
қарасты руға м үм кіндік туады. М ысалы, сабаң соңында 
м ү ғал ім к ел есі саб ақ та нені м ең гер етін д ер ін ай тад ы , 
қандай да бір проблеманың м аңы зды лы ғы на көңіл бөле 
отырып ол туралы оқулы қтан оқып келуге үсыныс береді. 
О қуш ылар осындай ж үйеге үйрене бастайды. Әр сабақңа 
осы н дай тәс іл ң о л д ан у ж ү м ы с ы т ү с ін д ір у мен саб ақ
сүраудан басталм ай ды , ол м ү ғал ім н ің б асш ы лы ғы м ен
ж аң а материалды өздігінен түсінуге м үм кіндік береді.
185

О сындай тәсілд і қо л д ан а оты ры п ү й ы м дасты ры лған
сабаң оқулы қп ен өздігінен ж үмы с істеу дағдысын ңалып- 
т а с т ы р а д ы . Ол өз к е зе г ін д е о ң у ш ы л а р д ы ң м ү ға л ім г е
ңояты н сүраңтары н аны ңтауға ж ағдай ж асайды , таным- 
д ы л ы қ қ ы з ы ғ у ш ы л ы ғ ы н а р т т ы р а д ы , ө зд ігін е н о й л ау
дағды сы н дам ы тады . Бүл үж ы м ды қ ж үм ы с процесінде әр 
оқуш ы н ы ң м ү м кін д іктер і мен қабілеттерін дам ы ту үш ін 
ж ағдай ж асайды .
С а б а ң т ы ң т и ім д іл іг ін а р т т ы р у п ә н а р а л ы ң ж ә н е
п ән іш іл ік байланы сты сақтауға м үм кін дік береді.
П ә н іш іл ік б ай л ан ы с — ол өткен м атер и ал д ы үн ем і 
қ ай талау . Т әж ірибелі мүғалімдер осы сабақта меңгеретін 
тақы ры п немесе бөлім бойынша өткен материалды қайталау 
ж ү м ы с ы н ж ү р г із іп қ о й м а й , м е ң ге р іл е тін м атер и ал д ы
о қ у п ә н ін ің б ар л ы ң б өлім д ері ж ән е т а қ ы р ы п т а р ы м е н
б ай л ан ы сты р ад ы . Ү немі п ә н іш іл ік бай лан ы сты ж үзеге 
асы ру таң ы ры п тарды меңгеру процесінде оқуш ы ларды ң 
н а қ ты т ү с ін ік т е р мен заң д ар д ы м ең гер у ін е м ү м к ін д ік
туды рады .
П әнаралы ң байланы сты ж үзеге асы ру басқа пәндердің 
ерекш елігіне байланысты (гуманитарлың, жаратылыстану- 
м атем ати калы ң ж әне т.б.). Әр м үғалім басқа пән бойынш а 
осы кезеңде оқуш ы ны ң нені меңгеріп ж атқан ы н білуі тиіс. 
Ол үш ін м үғалімдер осы кезеңде оңуш ы лардың меңгеретін 
м атериалдары туралы ақпарат алмасуы қаж ет.
Оқуш ылардың білім, білік және дағдыларын бақылауға, 
әсіресе ауы зш а тексеру ж үм ы сы на ж үм салаты н уаңы тты
азайтуды ң өзі сабақты ң табысты болуына оңтайлы ы ңпал 
е т е д і. Б ү л ж а ғ д а й д а у а қ ы т т ы ү н ем д е у т у р а л ы ем ес, 
керісін ш е тексеру ж үм ы сы н ы ң ти ім д іл ігін артты раты н 
бақы лауды ң ж аң а формасын табу сөз болып отыр.
Осы м а қ с а т т а т ү р л і т е х н и к а л ы ң қ ү р а л д а р д ы (ком- 
п ью тер л ер , т ү р л і тап сы р м ал ар берілген к а р т о ч к а л а р , 
оқу ш ы л ар ти істі ж ау ап ты табаты н немесе «иә», «жоң» 
сөзімен ж ауап беретін сүрақтар ж азы лған сауалнам алар), 
өзара тексеру (бағалам ай) ж үм ы сы н ңолдануға болады. 
Әр м үғалім саралау тапсы рм алар ж үйесі арқы лы өзінің 
бақы лау ж үйесін дайы ндай алады.
Б іздің ойы м ы зш а, сабақ сапасы оңуш ы ларды ң ж алп ы
интеллектуалды ң деңгейіне де эсер етеді (әсіресе есептеу 
ж ән е оқу дағды сы ). Б әр ім із б ілетін дей , к о м п ью тер лік
186

т е х н и к а мен тел е д и д а р д ы ң дам уы білім п р о ц есін д егі 
к іт а п т ы ң үлес са л м а ғы н тө м ен д етті, я ғн и о қ у ш ы л а р
ң и я л ы н ы ң дам уы төм ен. С онды қтан сабақта к ітап п ен
(оқулыңпен) жүмыс істеуге, оңулықтан қаж етті материал ды 
табуға, оңыған мәтіннен маңы зды сы н көрсетуге, ж оспар 
ж эне тезис қүруға үйренуі тиіс, конспект ж аза білуі ңаж ет.
Бүгінгі күнде қарапайы м ариф м етикалы ң амалдарды 
есептеу талап етілмейді, ол үш ін калькулятор қолданылады. 
Д егенм ен ой ш а есептеу процессі о қ у ш ы л ар д ы ң ақ ы л - 
о й ы н д а м ы т у ғ а м ү м к ін д ік ж а с а й д ы , с о н д ы қ т а н әр 
м ү ға л ім с а б а қ т а о қ у ш ы л а р д ы ң қ а ж е т т і д а ғд ы л а р ы н
қалы птасты руға м үм кіндік тудыруы ңаж ет.
Ж о ғ а р ы д а к ө р с е т іл г е н с и п а т т а м а л а р , с а б а қ т ы ң
тиімділігін арттырудың ж алпы ж олдарын ғана белгілейді, 
яғни ақпаратты дайын түрде беріп қана ңоймай оқушыларды 
о й л ау ға ү й р ету , и гер ген м а те р и а л д ы м ең гер у т ә с іл ін
түсіну, таным процесін, өздігінен оқу-таны мды қ әрекетін 
м еңгерту қ а ж е т. С абақта м атери алд ы баян дау процесі 
к езін д е үн ем і м ін д еттер қою ж ән е о қ у ш ы л а р ал д ы н а 
«үсыныс ж аса», «неше ш еш ім і м үм кін барын дәлелде», 
«қандай ш еш ім тиім ді болады» ж әне т.б. проблем алы ң 
ж ағдай лар тудырып отырған жөн.
Сонымен, сабақ ж аңсы дайындалған, үйымдастырылған 
ж ән е қ а ж е тт і қ ү р ал д ар м ен ж а б д ы қ тал ған болуы ти іс. 
М үғалім сабактың ж оспары н немесе конспектісін дайын- 
дайды, сабаңтың білім ділік ж әне тәрбиелік міндеттерін, 
сабаң бөліктері мен кезең д ер ін ің оту бір ізд ілігін , яғн и
сабақты қалай бастау және ңандай формада аяқтау, ңандай 
көрн екіліктер мен тех н и калы ң қүралдар қолдану ж әне 
т.б. ан ы қтай д ы . П ед аго ги к ал ы қ ш еб ер л ікті м еңгерген 
т ә ж ір и б е л і м ү ғ а л ім н ің өзі ж о с п а р с ы з, д а й ы н д ы қ с ы з 
сабаққа барм айды . К ерісінш е, п р ак ти к а көрсеткендей , 
әсіресе саб а қ қ а ш ы ға р м аш ы л ы қ тү р ғы д ан ң а р а м а ға н
тәжірибесі аз мүғалімдер көп жағдайда сабаңқа толың және 
ж еткіліксіз дайы ндалады.
Ж оғары да аталғандай, қазір гі уақы тта сабақ ш ы ғар- 
маш ылы қ сипатта болуы шарт. М үғалім алдыңғы ңатарлы
тәжірибелермен алмасады, ж аң а білім қалы птасты ру мен 
өткен материалдарды қайталау процесінде тиімді ж олдар 
іздейді.
187

Ең б асты сы , с ы н ы п т ы ң ем ес, әр о ң у ш ы н ы ң сабаң 
м атериалы ны ң м азм үны н меңгергені м аңы зды . Сабаңтың 
табысты өтуі ж әне ңойы лған м аң сатқа ж ету м үғалім мен 
оңуш ылардың өзара байланыса отырып ж үмы с жасауымен 
ан ы ң талса, соңғы сы дай ы н д ы ң пен д ай ы н д ал ған д ы ң ң а 
байланы сты болады.
7.3. С абақты талд ау — оқу процесінің әдістем елік 
қү р ам д ас бөлігі
П с и х о л о г и я -п е д а г о г и к а л ы қ т е о р и я н ы ң к ө м е гім е н
әр түрлі негізде қ ү р ы л ған сабаңты талдауд ы ң көптеген 
сызбасы дайы ндалған. Қ азіргі сабаң біртекті ж әне бірыңғай 
қүры лы м ды қ, м азм үнды ң сызба емее. Сондықтан да әрбір 
мүғалім білім үрдісіне сай өзгерістерді ескере отырып өзіне 
ы ңғайлы ф орм аларды таңдап алады .
Көптеген мүғалімдер сабаңты талдау оқытудың сапасын 
көтеру ү ш ін ң а ж ет деп сан ай д ы . Д егенм ен есте сақ тау
процесіне басш ы лы қ ж әне бақы лау ж асау оңудағы ж оғары
көрсеткіш терге ңол ж еткізуге көмектесетін негізгі тетіктер 
ретінде қ ар асты р ы л ад ы . Я .А .К о м ен ски й д ің зам аны нан 
бері педагогикада ай тар л ы қтай өзгеріс бола қойм ағаны н 
ескерсек, ол тү сін ікті де (54).
Б ір а қ тө р т ғ а с ы р іш ін д е к ө п т е г е н п е д а г о г и к а л ы ң
қ ү н д ы л ы қ т а р ө згер ген і сөзсіз. Б іл ім берудің тек қ а н а
ж аң а м ақсаттары ған а емес, сондай-аң ж аң а қүралдары да 
пайда болды. Ең бастысы — сабаң бүл күнде тек мүгалімнің 
қы зм еті, яғни о цы ту  формасы ретінде ған а емес, сондай- 
ақ о ң у ш ы н ы ң қ ы з м е т і, я ғ н и о қу  ф орм асы ретін д е де 
қ а р а с т ы р ы л а д ы . О сы н д ай е р ік с із т о л ы қ т ы р у л а р д а н
тү р аты н саб ақ ты қ а л а й тү сін у ім е болады ? Егер оқы ту 
қүралдары ж үзеге асы ры латы н форма ретінде болса, онда 
ж оспарлау мен талдаудың класси калы қ сызбасы сақталуы
тиіс. Ал егер де сабаңтың ңүрамына бірлесіп жобалау, өзара 
эсер ету, диалог, серіктестік ж әне т.б. сияңты компоненттер 
енгізілсе, онда оған түзетулер енгізуге тура келеді.
Сонымен, дәстүрлік педагогикалық козңарас түрғысын- 
д а с а б а ң т ы т а л д а у п с и х о л о г и я л ы қ , п е д а г о г и к а л ы қ , 
м азм ү н д ы қ, әд істем елік ж ән е пән дік асп ектілері өзара 
т ы ғы з б а й л а н ы с қ а н к еш ен д і ү й л есім д і беретіні ан ы қ. 
Талдау түтастай алғандағы сабаң беру процесін жаңсарту-
188

ға ж ағд ай ж асай оты ры п, бәрінен бүрын, сабақ беруш і 
м үғалім нің өзі үш ін аса маңызды болып саналады.
Т алдау бары сы нда м үғалім өз сабағына сырт көзбен 
қарауға, оны түтастай алғанда, қүбылыс ретінде тануға, 
ж е к е л е ге н о ң у ш ы л ар м ен , сы н ы п п ен бірлесе о ты р ы п , 
п р а к т и к а л ы қ ө згер істер ж асау д ағы ө зін ің т е о р и я л ы қ
білімін, тәсілдерін маңсатты саралауға м үм кіндік алады. 
Бүл — өзінің күш ті ж әне әлсіз ж аңтары н бағалау, пайдала- 
ны лм айты н м үм кіндіктерін аны қтауға, өзіне тән ж үмы с 
с т и л ін ің к е й б ір ә д іс т е м е л ік ж а қ т а р ы н н а қ т ы л а у ғ а , 
ж алпы алғанда оқу материалымен, сыныппен ж үмы с істеу 
тәсілдері мен әдістерін сар ал ау ға, оқы туды ң ең ти ім ді 
ж олдардын іздеуге м үм кіндік беретін реф лексия, өзіндік 
талдау (58).
Сонымен, мүғалімнің өз сабағын сезіну ж әне өз бетінше 
тану процесі ретінде талдауы оның өз сабағына сын көзбен 
қарау қабілетін қалы птасты рады , оңыту мен тәрбиелеудің 
проблемаларын ш еш у қаж еттігін аны қтайды .
П р акти кал ы қ тәж ірибе көрсеткендей, сабақты талдау 
процесі көпқы рлы . Ол — м үғалім нің наңты бір сабақтағы
қы зм етінің психологиялы ң ерекш еліктері, үйы мдасты ру, 
к о м м у н и к а т и в т ік , т а н ы м д ы қ қ а б іл е т т е р і, ө т іл г е н
материалдарды оқуш ы ларды ң игеруіне, олардың бойында 
қаж етті дағды мен білікті қалы птасты руы н а әрекет етуі, 
білім алу м ү м к ін д ік т е р і мен қ а б іл е тт е р ін , с ы н ы п ты ң
әлеуметтік норм алары мен қүнды лы ңтары н есепке алу, 
қары м -қаты насты ң басым ж ағдайы ж әне т.б.
Сабақты талдаудың ең бастысы м үғалім нің ж үм ы сы на 
қ а зір гі п ед агоги ка мен п си х о л о ги ян ы ң ж е т іс т ік т е р ін е
сай п е д а г о г и к а л ы ң ш е б е р л іг ін ә р і қ а р а й ж е т іл д ір у
м аңсаты нда м ү ғал ім н ің ж ү м ы сы н а бага беру. С абақты
талдау бақы лау (ңосалқы), оқыту (негізгі) ж әне тәрбиелеу 
(өздігін ен білім алу ж ән е өзін -ө зі тәр б и ел еу б ағы ты н
а н ы қ т а у ) ф у н к ц и я л а р ы н ж ү з е г е а с ы р а д ы . О сы ған
орай саб аң ты т а л д а у к е з ін д е , б ір ін ш ід е н,  и г е р іл е т ін
материалды ң ғы лы м илы ғы ны ң нақты сипатталуы , оның 
багдарлам аға сәй кестігі, ж оғары оқу орны нда алы н ған
білімнің сапасы (бақы лау ф ункциясы ), ек ін ші д ен , озың 
тәж ірибелер бойынш а оңыту әдістемелері мен әдістеменің 
нүсқаулары на сәйкес мүғалім ж үм ы сы ны ң ж етістіктері 
мен к ем ш іл ік тер ін ің көрсетілуі, п ед аго ги к ал ы қ ш ебер
189

л ігін ж е т іл д ір у бойы нш а н а қ ты н ү сқ ау л ар д ы ң берілуі 
(оңыту ф у н кц и я), уш інш ід ен , м үғалім н ің іскер л ік ж әне 
а д а м г е р ш іл ік қ а с и е т т е р ін ің б а ғ а л а н у ы , о н ы ң с ө з і, 
д и к ц и я с ы , қ а р ы м -қ а т ы н а с м әд ен и еті, сы ртң ы бейнесі 
(тәрбиелік ф ункция) ж әне т.б.
С а б а ң ты т а л д а у м ү ғ а л ім н ің ө з ін -ө з і т а л д а у ы н а н
басталып өзін-өзі бағалауы мен, сонымен қатар мүғалім- 
н ің өзіне қ о я ты н н аң ты тал ап тар м ен а я ң та л у ы к ер ек . 
М үғалім өзін-өзі талдау кезінде өткізілген сабаңқа ж әне 
оған қой ы лған м ақсаттар ға ң ы сқа ш а си п аттам а береді, 
оларды ң ж етістік тер ін , м атери ал м азм үн ы н ы ң көлем ін 
ж әне оңуш ы ларды ң оны меңгеру сапасы н, қолданы лған 
әдістерді оларды ң бағасын, оқуш ы ларды ң белсенділігін 
ж ә н е о л а р д ы ң ж ү м ы с ы н ү й ы м д а с т ы р у т ә с іл д е р ін
талд ай д ы , өз тү лғасы н ы ң қаси еттер ін е ө зін д ік бағалау 
ж асай д ы . Соңы нда м үғалім сабақты ң сапасы н артты ру 
м ақсаты нда өзінің үсыныстарын береді, ж алпы қорытынды 
ш ы ғар ад ы ж ән е п е д а г о ги к ал ы ң ш еб ер л ігін ж е т іл д ір у
ш аралары н аны қтайды . Б ір ақ м үғалім сабақты неліктен 
осы лай өткізген і ж эн е осы әдістем ені таңдауға не себеп 
болғанды ғы , өз қ ы зм етін ің ж әне оқуш ы лар ж үм ы сы ны ң 
стилі мен сипаты туралы түсін ік беруі тиіс. Егер әдістеме 
оқы ту мен тәрбиелеудің ең ж оғарғы нәтиж есін берсе және 
м ү ға л ім н ің м ү м к ін д ігі мен қ а б іл е т ін е сай болса, онда 
сабаңты ң м үндай әдістемесінің аңталғаны деп есептеуге 
болады.
Сабаңты талдау барысында, ж огары да көрсетілгендей, 
м үғалім н ің даралы ғы н, ерекш еліктерін , дары нды лы ғы н 
ж әне оның әдістемелік түрғы дан к ү ш ті ж ақтар ы н есепке 
ал у қ а ж е т . Ж а л п ы ғ а бірдей ү с ы н ы с т а р , тәсіл д ер мен 
әдістерді алу керек деген ойға ж ол бермеу керек. Сабақты 
ө т к ізу әд істем есін ж е т іл д ір у м а қ с а ты н д а берілген кез 
к е л г е н ү с ы н ы с т а р ә д іс т е м е н ің ж е т іс т ік т е р ін е , оны ң 
оңтайлы ж ақ тар ы н а міндетті түрде еүйенуі қаж ет. Кеткен 
кем ш іліктерді жою ж олдарын әрі қарай ж үмы с барысында 
ж іб ер м е й тін д ей етіп т ү с ін д ір іп оты ру к е р е к . Сабаңты
талдау барысында материалды ң м азм үны , дидактикалы ң, 
т ә р б и е л ік м ін д е т т е р і, ү с ы н ы с т а р ы ж ә н е м ү ғ а л ім н ің
өзінің м үм кіндіктеріне байланы сты сабаңты ң ңүры лы мы
м ен әд істем есін ш ы ғ а р м а ш ы л ы ң п е н д а й ы н д а у ға оны 
ы нталанды ру өте м аңы зды .
190

Сабаңты талдау ж еке мүғалімдермен ңатар әдіскерлер- 
мен, м ектеп басш ы лы ғы ны ң өкілі, ж үмы стас әріптестер, 
әдіскер-мүғалімдерден түратын топпен ж асалуы да мүмкін. 
Сабаққа топ болып талдау ж үргізу өз-өзіне талдау ж асай 
білмейтін ж әне өзіне төмен талаптар қояты н мүғалімдер 
үш ін өте м аңы зды . Кей ж ағдайларда сабаңқа топ болып 
тал д ау ж ү р гізу о қы ту д ы ң әдістем есін е к еш ен д і түрде 
қарауға м үгалімді үйретудің, тәж ірибемен алмасу тәсілі- 
нің, м үғалім нің қары м -қаты насы ны ң ңүралы ретінде де 
ң аж ет. С абақты топ болып талд аған д а м үғалім дер мен 
о қ у ш ы л а р д ы ң қ ы зм е т т е р ін б а ға л а у т е р е ң ір е к қ ар ас- 
ты ры луы ж әне өзін-өзі бағалау объективті болуы м үмкін. 
Бір адам ны ң пікірім ен келіспеуге болады, біраң қандай 
да бір кем ш іліктерд і топ м үш елерін ің бәрі көрсеткенде 
келіспеу м үм кін емес.
С абақтарга өзара ңатынасу өте тиімді. М ектеп дирек- 
торы ны ң, оңу-ісінің м еңгеруш ісінің қаты суы м ен әріптес- 
тер д ің саб аң ң а тал д ау ы өзін е ж ә н е б а с қ а л а р г а т а л а п
қ о й ы п ү й р е н у д ің ж а қ с ы м е к т е б і б о л ы п т а б ы л а д ы . 
М үғалім ге берілген ескертпелер мен үсы н ы стар н ақты
түж ы ры м далы п, арнайы дәптерге ж азы луы керек.

жүктеу/скачать 5.94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: