Мазмұны Кіріспе І тарау. Геронтология ғылымы туралы түсінік. Қартаң адамдардың проблемалары. Қартаң адамдардың өмір санасы әлеуметтік проблема ретінде. ІІ тарау. Қарт адамдардың әлеуметтік-психологиялық сипаттамасы
ІІ тарау. 3. Егде жастағы психофизиологиясының өзгеруі
жүктеу/скачать 451.5 Kb.
|
| ІІ тарау. 3. Егде жастағы психофизиологиясының өзгеруі.
Психологияда өмірдің кеш кезеңінің анықтамасы жоқ. Ереже бойынша ғалымдар барлық психологиялық және медициналық жағдайы бірдей емес, егде кезең тобына 60-тан 75-ке дейінгі жасты жатқызады. Бұл топқа кіретін адамдар үшін белсенділік деңгейі айтарлықтай жоғары сақталған, ал олар үшін әлеуметтік-психологиялық бейімделуді және осы арқылы психологиялық өзін жақсы сезінуді бұзу маңызды проблемалардың бірі болып табылады. Қартаю процесінде байқылайтын психикалық өзгеріс орталық нерв жүйесіндегі инновация процесімен байланысты. Қартаюдың басталуының жан-жақты және жалпы белгісі болып реакция беру уақытының айтарлықтай ұлғаюы болып табылады. Бұл манадан көрінеді: күштің азаюында және өмір сүргіштіктің негізгі процесінің қозғалысында, сенсорлық функцияның көбін жаулап алғандықтан моторикада да, жаңа қабылдауда, есте адамдардың барлық мінез-құлқында, өзгермелі жағдайда бейімделуінен психологиялық өзгерістредің себептері (Биррен). Қартаюдың алғашқы кезі (сыртқы) – бұл хроникалық аурулармен ауланбайтын орташа процесс. Қартаюдың екінші кезі (ішкі) – қартаю мидың функцияларына әсер ететін денсаулықтың патологиялық нашарлауы мен және әртүрлі хроникалық аурауларымен байланысты. Бұл процестің екеуіне де өмір стилі стресстер моральды-этикалық принциптер әсер етеді. Қартаю кезіндегі күштің өзгеруі мен психикалық процестердің қозғалысы нашар индивидуальды мінездің психикалық қызметінің өзгеруі негізінде қартаюға гетерохрондық сияқты естің интеллекттің, өмірлік тәжірибенің индивидуальды сананың, тұлғалық сапаның бұзылуы жатады. Бұл жеке мехнизм компенсациясы мен жасерекшелік өзгерістерін бейімделудің формалдануына әкеледі. Қарттық жас – қартаю процесі ашық көрінетін, онтогенездің аяқталу кезеңі. Қазіргі кезде қартаюдың әртүрлі анықтамалары бар. Авторлардың кейбіреулері қартаюды клеткалық заттың физико-химиялық құрылым өзгерісі есебінен реактивті клеткалардың біртіндеп әлсіреуі деп қарайды. Басқаларының ойынша, қартаю ішкі және сыртқы ортадан қорғанудың мінез-құлықтың физиологиялық, биохимиялық төмендеуі. Сондай-ақ, қартаюды өмір сүруінің және қорғанудың төмендеуіне әкелетін мінез-құлық пен организмнің есейген сайын өзгеруі. Қартаю – бұзушы процесс. Ол организмнің адаптациялық мүмкіндіктерінің азаюына әкеледі. Қартаюшы организмның адаптациясының төмендеуінің себебі барлық функциялдардың жүйесінің әлсіреу – нервтік, эндокриндік, иммундық, тыныс алушы, ас қорытушы және тағы басқа. Қартаю процесі организмге аталған жасерекшелік өзгерістерге әкелетін, генетикалық проблемаланған процесс. Геронтогенез кезеңінде біртіндеп организмдерінің әсіресе, ішкі тітіркендіргіш процесі әлсірейді. Ең көп сақталғаны тамақ рефлексімен салыстырғанда қорғану шартты рефлекс екен. Қартаю кезеңінде барлық өзгерістердің индивидуальды мінез-құлық болады. Жеке тұлға ретінде қартайған адамның мінезінің қиын және қарама-қайшы болуы биологиялық құрылымы және жаңа білімнің сандық және сапалық өзгерістерімен байланысты. Организм жаңа шарттарға бейімделді, оның өмір сүру қызметін, қартаюын деструктивті (бұзушы, қарама-қайшы) көріністерін өткізуге мүмкіндік беруін сақтайтын организмның әртүрлі жүйелері белсене түседі. Қартаю - өте қиын процесс. Оның пайда болуы организм қатарының барлық деңгейін де бақыланады. Ең бірінші, жалпы организмның бұл деңгейін біз адамдармен қарым-қатынаста визуальды байқаймыз. Қартайғанда адамдардың шашы сиреп, терісі әжімделіп және серпілгіштігін жоғалтады, бойы кішірейіп, көру мен есту нашарлап, дауысы «отырып», қорлыққа болады да, жоғары мидан бөлінгіш жоғалтады, төс клеткаларының формалары өзгереді. Психологияда мінез де, құлық та – ал бұның бәрі организмге жататындықтан нәтижесіз қарым-қатынаста бақыланатын өзінің өзгерістері пайда болады. Қызығушылық біркелкі және уақыт пен ақыл-ой не дене еңбегіне көп күш жұмсалуымен байланысты болады. Сараңдық, тәуелділік, сыйымдылық, өмір сүруге қабілетсіздік сияқты кемшіліктер жас кезінде де болып, бірақ алдындағылар оған шыдамды болған болса, енді ол үлкейіп оған ортасы шыдамсыз болып келеді. Егде кісінің зейіні өзінің санасы мен уайымынан қысқарады да, және сол арқылы басқаларды қызықтырғысы келеді. жүктеу/скачать 451.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|