«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 188. «Арман»
| 187. «Кербез сылқым»
Әйми сұлу басы Таласта тұрғанда, менің бұрынғы күйеуім- нің руында мені әменгерлікке аларлықтай жігіт туған жоқ деп қарысады. Ал Бейсенбі ел намысын өз намысым деп біледі. ол кез- де жесір кету ел-жұрт үшін үлкен қорлық саналады. «осы ғұрлы өңмеңдейтін, жесірің кетті ме» дейтін сөздер де бар. Әймидің керейде мені алатын жігіт жоқ деуі білген адамға на- мыс қозғайтын іс еді. Бұған шыдамаған Бейсенбі: «он бірінен ассаң да, он екісінен аса алмайсың» деп қалады. осыны аңдып отырған сұңғыла әйел: «он екі керейдің қай бегзатын тани- мын. Көз алдымда өзіңіз тұрсыз, сізге мақұлмын, сіз мақұлдық берсеңіз, басымды ашам»,—деп күшейді. осы кезде қиналыс- та қалған Бейсенбі қасындағы жолдасы Мыңжанға: «Кербез сылқымға сөз ұстатып алғаным-ай!»—деп өкінді. Мыңжан: «жаңылмайтын жақ, сүрінбейтін тұяқ болмайды, он екі керей кеңесінде болады» деп ақыл берді. Кейін Әйми Бейсенбіге аяу- лы жар болып, ел қадіріне бөленген кезде, Мыңжан би: «әуелгі сөз рахым деген, кербез сылқым көңіліңізден, домбыраңыздан ұмыт қалмасын»,—деп ескертті. Жақсы жардың жағымды қылығы, нәзік сезімі «Кербез сылқым» күйін тудырып, біздің заманға ұрпақ жалғады. 188. «Арман» (ІІ нұсқа) Керей атаның келіні Әйми, күйеуі өліп, жесір қалған соң, төркініне отауымен көшіп барып қоныстасып қалады. Жесір ді 182 күй аңыздар ерден кетсе де, елден кетірмеуді қарастырған жесір иелері бұл жұмысты Бейсенбіге тапсырады. Сол заманда «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» жолы бойынша тұл әйелдің ер таңдау құқығы болады екен. Кеңеске қатысқан би- лер Әймиге ер таңдау құқығын береді. Билерді барлай қараған асқақ сұлу «Керейде мені алатын жігіт жоқ» деп қарысады. Билер кеңесі Әймиге: «Сен керей жесірісің, көзің түсер ері- ңе, аяғың жетер жеріңе тоқта, керейдің бірінен ассаң да, он екі керейдің біріне тоқтайсың» деп кесім жасайды. Ақша жүзінде нұр ойнаған сұлу Әйми: «тұл әйелдің ер таңдау құқығы өзінде болса, осы топтағы билер қауымына құлдық ұрайын, керей жесірі екенім рас, керей биі Бейсенбіні таңдадым»,—деп қол қусырып, басын иеді. Мына қойылған орынсыз талап Бежеңе оңай болған жоқ. Абақтың бір жесірін дауға түсіп, ақырында өзі алса, қандай әділет болмақ. Бұл іс билер кеңесінің сара- бына салынып, «тұл әйелдің ер таңдау құқық заңы бойынша, әйелдің талап-пікірі орындалуы тиісті»,—деп шешім жасалды. Әймидің талабы орындалмаса, «билер заң бұзды» деген халық наразылығына қалар еді. осыдан соң билердің кесім жасауы- мен, жесір иелерімен ақылға келіп, тиісті қалыңмал бодауын төлеп, Бежең Әймиді әйел үстіне алып, жар етті. Әйми ақыл-парасатты, ел-жұртқа жағымды, берекенің ада- мы болды. Әйми өзінің зерделі, ұнамды іс-әрекеті, ақжарқын, меймандос, сауықшыл өнерімен жұртқа да, Бежеңе де ерекше ұнады. ол ұстаған үй түгел түсетін, белдеуінен ат кетпейтін, Бейсенбі бидің ардақты шаңырағына айналды. осыны көре алмаған күндесі қызғаныш тудырды. өзінің жақындарын, ыр- қына көнетін адамдарын Әймиге қастандық жасауға айдап сал ды. осы қатігез, қараниет қайшылық жағдайында Әйми со- лардың қолынан қаза тапты. Бұл кезде Бейсенбі тағы бір съез- ге кеткен еді. ұзақ жолдан ат соғып, суыт келген Бежең жар өліміне қатты күйзелді. Жүрегі тілініп, қабырғасы сөгілді. Ел-жұрт, ақсақалдар ақыл-кеңес бермесе, Бежең де құсаға бу- лығып, тіршіліктен уаз кеше жаздады. осы күйікті шер «Ар- ман» атты күй болып бізге жетті. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|