«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры

58
59
халық күйлерінің аңыздары
бұйырған Бурылат шалғайдан сыбызғы үнін естігенде құла-
ғын қайшылап, кісінеп қоя береді. Жайылып жүрген үйірінен 
жалғыз бөлініп шығып, ауылды айналып шаба беріпті. Жас-
тайынан сыбызғы күйін естіп өскен Бурылаттың бұл мінезін 
қыз «әкем келе жатыр» екен дегенге жориды. Айтса айтқан дай, 
қыр басына қылт етіп шыға келіп, ауылға құлаған атты кісі 
әкесі болып шығады. 
46. «Аққабынның толқыны»
(ІІ нұсқа)
«Аққабынның толқыны» атты күйдің аңызында Бұхтарма 
ат ты өзеннің жағасында тұрған, Керей руындағы тамаша сы быз-
ғышы Мұса туралы айтылады. ол өзінің жалғыз қызын «Мар-
қакөл» көлінің жағасында тұратын бір қазаққа күйеуге ұзатып, 
оның жасауына өзінің сүйікті атын береді. Жат жерде ақылды 
жануар сенделіп жүреді. Бір күні Мұса қызының жағдайын 
бі 
луге «Марқакөлге» бара жатып жолшыбай «Аққабынның 
тол қыны» атты күйін ойнағанда, жасауға берген Мұсаның аты 
үйірінен бөлініп шығып, кісінеп ауылды айналып шауып жү реді. 
иесіне шын берілген ат, Мұса ауылға келгенінен тыным 
таппады. Мұсаның ойнаған сыбызғысының үніне дағдыланып 
қалған ат, иесінің дауысын он шақырым жерден естіп білді. 
Асыл мінезді жануардың тынышсыздануын білетін Мұсаның 
қызы мұны көргенде үй ішіне: «Сірә, менің әкем келе жатқан бо-
лар, біздің аттың ойнақшып айнала шабуы тегін емес»,—дейді. 
47. «Аққу»
(І нұсқа)
Баяғы өткен заманда бір жарлы кемпір өмір сүріпті. оның 
бар байлығы—жетім сәбилер—немере ұлы мен немере қызы 
болыпты. оның ойлағаны соларды бағып өсіру болған. Кемпір 
көрші ауылдың байының сиырын сауып, кірін жуып, тамағын 
пісіріп болмашы ғана еңбек ақысын алып отырған. Немерелері 
де байдың жұмысын істейді: бала қозы бағады, қыз шай қайна-
тып, анау-мынаусын істейді. осылайша олар үйтіп-бүйтіп өмір 
көре береді, тағдырға тағар кінәсі де болмайды. Бір күні ойла-
ма ған, күтпеген жерден оларға пәле тап болады. Бай аулына 

60
күй аңыздар
жау шауып, ел бір түн ішінде сапырылысып басқа жаққа кө-
шіп кетеді, аласапыран кезінде жұртта абайсызда бала-шаға-
сы мен кемпір қалып қояды. оның үстіне көзге түртсе көргісіз 
дауылды, ала құйын соғады. Таң ата дауыл басылады, жұртта 
қалған сорлы бейшаралар аң-таң қалады. олардың ішейін десе 
асы, баспанасы тағы жоқ. Жұртта жетім болып қалған сорлы-
лар егіліп тек жылай береді. Баланың әкесінен қалған аң ата-
тын мылтығынан және оның екі сұрағынан (ашасынан) басқа 
олардың дымы болмайтын. Ақыры, алдында балаларын ертіп 
кемпір, басы ауған жаққа жүре береді. Күні бойы жүріп-жүріп, 
күн батуға таянғанда әбден діңкелері құрып шаршаған олар, бір-
біріне жантая жатып, үлкен көлдің жағасында ұйықтап кетеді. 
Таң сәріде ұйқылы-ояу жатқан бала бір әдемі дауыс естиді. 
ояна келсе, төбесінде айнала ұшып, қонғалы жүрген аққуларды 
көреді. Бала әлден кейін аққулардың көлге қонғанын сезеді. 
Бала қуанғаннан әндетеді. Бар деген үйінің қымбат мүлкі—
мылтығын алып бала көздеп атып жібереді, бірақ кербез құсқа 
оның оғы тимей кетеді. Аққулар ұшып кетеді, жолы болмай 
қамыққан бала көл жағасында қала береді. «үшеуіміз де енді 
аштан өлеміз ғой» деп ойлайды ол. Біраз уақыттан кейін осы 
арадан қашық емес тау мен орман арасындағы көлде аққулар па-
налайды деген аңшылардың сөзі баланың есіне түседі. Әжесіне 
осыны айтып, оны қарындасына қалдырып, қолына мылты ғын 
алып, аққулар ұшып кеткен жаққа қарай жүріп кетеді. Жүгі-
ріп келе жатып бала әндетеді: 
Барар жерің Балқан тау, 
о да біздің көрген тау!
Әбден шалдыққан бала қараңғы түсе, Балқан тауының басы-
на шығып, тұңғиықта жалтыраған көлді көреді. Қалың шөпті 
қақ жарып жоғары қарай тырмысып, бала көлдің жағасына 
келіп, тәтті ұйқыға сүңгіп кетеді. Ертеңгісін бала тағы да көл 
үстінде айналып ұшып жүрген аққуларды көреді. Міне, аққу 
су ға қонды. Ешбір қауіпсіз тұмсығын қанатының астына ты-
ғып аққудың ұйықтап кеткенін бала бақылайды. Бала аққуды 
атып тигізеді. осы кезде баланы күте-күте зарығып, оның әжесі 
мен қарындасы жылайды. Бұл кезде атып алған аққуын арқа-
лап, бала да өзінің әжесі мен қарындасына келеді. оны көріп 

60
61
халық күйлерінің аңыздары
қуанғандығынан көңілді ән шырқайды. олар аққудың етін 
жеп, тәтті ұйқыға шомып кетеді. Ертеңгісін үшеуі көңілденіп, 
тынығып алғаннан кейін жолға шығады. Кешке қарай олар 
қатерлі, қауіпті түнде бұларды далаға тастап, көшіп кеткен 
ауылға келіп қосылып, бұрынғысындай өмір сүре береді. Бала 
тек мерген болмаған, әкесінен қонған дарынды, жақсы күйші 
де болған көрінеді дейді. Еліне келіп «Аққу» атты күйін ол 
қобызда ойнап береді. 

жүктеу/скачать 1.63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: