«Мәдени МұрА» МеМлекеттік бАғдАрламасының кітАп сериялАры
жүктеу/скачать 1.63 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 38. «Тепеңкөк»
- 39. «Тепеңкөк»
| 37. «Айрауықтың ащы күйі»
ұлы жүзде Тайлақ деген кісі өтіпті. Тайлақ батыр асқан сыбызғышы адам болыпты. Тайлақ батыр «Айрауықтың ащы күйін» өзінің Шекер мен Барақ дейтін екі ұлына арнап шы- ғарған деседі. Тайлақ батыр сексенге келіп әбден қартайған кезінде жыл- қысын жау шауып кетеді. Шекер мен Барақ атты екі баласы қарт әкесін үйде қалдырып, жау соңынан қуады. Сол жолда Шекерге оқ тиіп, қаза табады. Барақ жылқыдан айрылып, жа- ралы қайтқанда үй сыртында төбеде отырып, күні бұрын осы оқиғаны, жаны сезіп, күңіреніп тартқан күйі екен. Бұл күйді жиналған елі-жұртына тарту арқылы үйде отырған келініне естіртеді. Сонда үйде отырған келіні: «Әкем тартар күй емес, өзім естір күй емес, сақта Құдай, сақтай гөр!»—деп үйден шыға алмай отырып қалады деп аңыз қылады. 38. «Тепеңкөк» (ІІ нұсқа) Астындағы жалғыз атынан басқа маңдайында әке де, шеше де, бауыр да, туыс та, мал-мүлік те жоқ бір кедей жігіт бір ұлан- асыр тойда тепеңкөк жүйрігін бәйгеге қосады. Бәйгеден келер аттардың жолын тосып, ол дөң басына шығып отырады да, дом- бырасын шерте жөнеледі: «Терлігінен тер кешпеген Тепеңкө- гім, алыс жолдан алқынбай жет мәреге. Ешкімім жоқ шабысың- ды қостайтұғын қиқулап, дем беретін демің біткен сәтінде. Тек өзіңде бар үмітім! Домбырамның үні жетсе құлағыңа, бәлкім ұш қыр қанат бітер тұяғыңа». Күй сарынын естіген Тепеңкөктің бойына тың күш құйылып, не байлардың саңлақ сәйгүліктерін шаң қаптырып, жарыста жалғыз қара боп келген екен дейді. 54 күй аңыздар 39. «Тепеңкөк» (ІІІ нұсқа) —өткен заманда, бір кедейдің жалғыз көк тұлпары болып- ты. өзі жуас, бірақ жүйрік болса керек. Кедей онымен аңға шығып, күнелтіс етеді екен. Аңда жүргенде қасқыр, түлкілерді тұлпармен қуып, соғып ала береді. Тұлпардың бір қасиеті—тері шықпаса, шаба алмайтын болған. «Аттың сыры иесіне мәлім» дегендей, аңға шығардың алдында екі қанжығасына екі дор- ба құмды өңгеріп алып, әрлі-берлі аяңдатып, желдіртіп, көк тұлпардың терін шығарып алады екен. Бір күні елде үлкен той болып, соған жер-жерден әнші- күйшілер, ақындар, палуандар, бай-билер сәйгүлік жүйрік ат- тарымен келеді. Той басталып, ойындар өтіп, кезек аттардың жарысына қалады. Бәйгіге дайындалған сәйгүліктер көп екен. Бәрі де бірінші жүлдеден үміткер. осы жарысқа көк тұлпарды да қосайыншы деп, тұлпардың иесі, ат айдаушы келгенше көк тұлпардың терін шығару үшін, қанжығасына құм өңгеріп, тұлпардың тепеңдетіп жортып жүреді. Көп кешікпей ат шабыс басталады. Бірінші болып көк тұл- пар келеді. Бәйгі алғаннан кейін тұлпардың иесі, атына разы болып, жарыс алдында тепеңдетіп, жортқанын есіне түсіріп, «Тепеңкөк» деп күй тартыпты. жүктеу/скачать 1.63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|