«Мектеп жасына дейінгі балалар агрессиясы және оны психологиялық түзету-дамыту жолдары» тақырыбында дайындалған диплом жұмысына п I к I р

Бақылау тобында, яғни түзету-дамыту сабақтары жүргізілмеген топ сол күйінде өзгеріссіз қалды.

Маңыздылық деңгейі бала агрессиясының төмендегенін нақты көрсетеді. Бұл, яғни біздің, өңдеген бағдарлама мен әдістемелеріміздің тиімділігін дәлелдейді. Мұны психологтар агрессивті балалармен жүргізетін өзінің іс-тәжірибесінде қолдануға болады.
3. Агрессивті балалармен жүргізілетін психологиялық түзету-дамыту жұмыстары
3.1 Агрессивті балалармен жүргізілетін психологиялық түзету-дамыту жұмыстарын өңдеу.
Бүкіл ересек және мектепке даярлық тобы балалардың (127 бала) жоғарыда аталған әдістеме бойынша зерттеп болғаннан кейін, біз орта және жоғары деңгейде агрессивтілі 20 бала іріктеп алдық. Жиналған топты 10 адамнан бірдн тең екіге бөлдік, агрессия деңгейін тура және ары қарай салыстыра отырып, қайтара өлшеп қарастырдық. Бірінші топпен біз түзету-дамыту жұмыстарын жүргіздік, ал екінші топпен ешқандай сабақ жүргізілмеді. Түзету-дамыту жұмыстарын жүргізгеннен кейін, бастапқысы мен кейінгісін салыстыра отырып, біз диагностиканы қайта алдық. Екі топтың ішіндегі, жұмыс жүргізілген топтан агрессия деңгейінің төмендегені байқалды, ал екіншісі өзгеріссіз. Өзіміздің өңдеген түзету-дамыту жұмыстарының жүйелі бағдарламасы эмоциялық күй-жағдайға бағытталған.

Балалардың әлеуметтік-эмоциялық күй-жағдайын дамытуға бағытталған топтың түзету-дамыту бағдарламасы.

Сабақ	Бағдарлама , мазмұны	Методикалық тәсіл	Қажетті жабдықтар
№1 сабақ.	1. Кері әсерлерден жеңілдетіп, агрессияны затқа аудару жолдарын үйрету. 2. Өзара жағымды қарым-қатынасты жақсарту. Жанашырлық, өзгейен бөлісу, өзгені түсіну сияқты сезімдерді дамыту.	1. Жаттығу: «Танысу» мақсаты: зейінін тұрақтандыру, ойлауын, есте сақтауын дамыту. 2. Ойын: «Жемістермен ұрысамыз» мақсаты: вербальды агрессиядан жеңілдеу. 3. Ойын: «Екі тайпаның төбелесі». Мақсаты: тікелей дене агрессиясын қимыл арқылы сыртқа шығару. 4. Жаттығу: «Үшінші көз, оян!». Мақсаты: кері әсерлерден жеңілдеп, өзіне сенімділігін арттыру. 5. Этюд: «Бірге ойласып жасалған қимыл». Мақсаты: ептілігін, жылдамдығын арттыру. 6. Релаксация.	Үнтаспа, кассета Кішкене жастықшалар баяу жағымды әуен.
№2 сабақ.	1. Тіл мәдениетін дамытып, эмпатия, адамға деген сенімділік қасиеттерін дамыту.	1. Жаттығу: «Тілек шоғы». Мақсаты: жасаған жақсылығың өзіңе оралатынын сезіндіру. 2. Ойын: «Жорықтағы жолбарыс». Мақсаты: өзгенің қимылын жасай білуге, ептілікке үйрету. 3.Жаттығу: «Сен арыстансын!». Мақсаты: кері әсерлерден жеңілдеу, сенімін арттыру. 4.Ойын: «Ырылда арыстан, ырылда, тарсылда поезд, тарсылда». Мақсаты: вербальды және дене агрессиясынан жеңілдеу. 5. Релаксация.	Шоқ гүл бумасы үнтаспа, кассета баяу жағымды әуен.
№3 сабақ.	1. «Жақсы сөз жарым ырыс» деген қазақтың мақалын балалардың бойына сіңдіре тәрбиелеу. 2. Көпшілікпен бірлесе ойнаған ойынның қызықтығын сезіндіру. 3. Денесін бағдарлауын дамыту, сезіндіру.	1. Жаттығу: «Амандасу-сәлемдесу». Мақсаты: балалардың өзара сенімін ояту, қарым-қатынасын жақсарту. 2. Ойын: «Балалар футболы». Мақсаты: жанама дене агрессиясын ойын арқылы шығару. 3. Жаттығу: «Кет жамандық (қастандық), кет». Мақсаты: ішкі кері әсерлерден, қорқыныштан жеңілдету. 4. «Бес түрлі қимыл би».	Үнтаспа, кассета Кішкене жастықшалар Үлкен жастықтар жинағы Бес түрлі темптегі әуен.
№4 сабақ.	1. Дене бағдарлау терапиясын қолдану. 2. Дұрыс тыныс алу арқылы дененің жиырылуын жазу, ішкі қаупін жеңілдету. 3. Арт терапиясын қолдану арқылы ішкі кері әсерлерін жеңілдету, сенсорлық қабылдауын арттыру.	1. Жаттығу: «Мен бәрінен де әдемімін». Мақсаты: баланың өзін-өзі бағалауын «мен» тұжырымын арттыру. 2. «Өз биіңді ойлап тап» мақсаты: денесін бағдарлауын дамыту, бейсана қызыметін арттыру. 3.Ойын: «Бұзылатын мұнара». Мақсаты: балаларды ептілікке тәрбиелеу. 4. Жаттығу: «Демал да, тамаша ойлан». Мақсаты: өзін-өзі ұстау, бой босаңсытып, кері әсерлерден жеңілдеу. 5. «Әуеннің суретін саламыз». Мақсаты: әуенді сезініп, қабылдап, әуенді қағаз бетіне түсіре білуді үйрету. 6. Релаксация.	Үнтаспа, кассета Үлкен жастықтар жинағы Суланған ақ қағаздар, түрлі- түсті бояу Ырғақты әуен.
№5 сабақ.	Эмоцияны, бет қимылы-мимика, пантомимиканы дамыту. Вербальды емес технологияны меңгерту.	1. Жаттығу: «Күлкі» мақсаты: балаларды бір-біріне жақсы көңіл-күй сыйлауға үйрету. 2. Жаттығу: «Жоқ! Ия!» мақсаты: вербальды агрессиядан жеңілдеу. 3. Ойын: «Екі қошқар» мақсаты: ойынның шартын бұзбай ойнауға, жауапкершілікке тәрбиелеу. 4. Жаттығу: «Актерлер» мақсаты: өзінің жақын адамдарын қуанта білуге, мейрімділікке тәрбиелеу. 5. Жаттығу: «Күн шуағы». Мақсаты: психосезімдік ахуалдарын жақсарту, баланың өз сезімін, әрекетін түсініп, әсерлене білу қаблетін дамыту.	Үнтаспа, кассеталар Жағымды ырғақты әуен.
№6 сабақ.	1. Жағымды кейіпкер ролінде ойнап жақсылықты сезіну, артістік қабілетін арттыру. 2.Өзара жақындасып, ойын бөлісе білуге үйрету.	1. Жаттығу: «Күлкі». 2. Ойын: «Кім күлкілі күледі». Мақсаты: өзінің жақын адамдарын қуанта білуге, мейрімділікке тәрбиелеу. Адам өміріндегі күлкі ролінің маңызы жөнінде түсінік беру. 3. Би: «Әуедегі бал». 4. «Ұжымдық сурет» мақсаты: балалардың бір-біріне деген жылы сезімін оятып, қиялын дамыту. 5. Релаксация.	Үнтаспа, жағымды әуен Жайма қағаз, түрлі-түсті бояулар.
№7 сабақ.	Өзін-өзі қабылдауын, қимылын, өзін бағалауын дамыту. Жағымсыз мінезден жеңілдету.	1. Жаттығу: «Қуаныш» Мақсаты: балалар бір-біріне қуаныш сыйлай білуге үйрету. 2. Ойын: «Тыпырлау» Мақсаты: кері әсерлерден, дене агрессиясынан жеңілдету. 3. Этюд: «Ауыл ауласындағы тіршілік». Мақсаты: балаларды ұйымшылдыққа тәрбиелеу, қиялын дамыту. 4. Би: «Су асты карнавалы» 5. Жаттығу: «Құстың балапанын құтқар». Мақсаты: бала бойындағы жанашырлық сезімін ояту.	Үнтаспа, ырғақты әуен.
№8 сабақ.	1. Жағымды тәжірибесін арттыру. 2. Қоршаған ортаға, өзгеге, сенімін арттыру. Ұсақ қол моторикасын дамыту.	1. Жаттығу: «Шуақты күн». Мақсаты: ойынның әртүрлі ережелерін сақтауға үйрету, жауапкершілікке баулу. 2. Ойын: «Төмпешіктер» Мақсаты: өзара тіл табыса білуге үйрету. 3. Ойын: «Көшіп, қону» Мақсаты: баланың талғамын арттыру, өзіне сенімділігін нақтылау, еңбекке баулу. 4. Жаттығу: «Құпия» Мақсаты: өзара тіл табысуға, бөлісе білуге үйрету. 5. «Қорытынды сурет»	Үнтаспа, кассеталар кішкене қорапша майда-шүйде (түйме, моншақ т.б.) заттар. Ақ қағаз түрлі-түсті қаламдар, бояулар.

Сабақтың жалпы саны: 8, аптасына бір рет.

Сабақты өткізу уақыты: 35 минут.

Бала саны: 6-8 адам.

Ойын үстінде балаларға жүргізілген «пиктограмма» әдісінен көрініс.

1. Болат Р. 6 жаста ата-анасы толық отбасынан шыққан.

Диагностика нәтижесінде балада агрессивтілік мінез байқалады. Ойын үстінде балалармен қарым-қатынасында балада агрессиялы әрекеттің мынадай критериялары байқалады:

Қорғаныс агрессиясы - өздігінен балаларға тиіспейді, қоршаған ортадан өзіне қауіп төнгенде, өзін қорғау үшін агрессиялы әрекетке жүгінеді. Осындай жағдайларда – физиологиялық тікелей агрессияны қолданады: қолына түскен затты (тас,ойыншық, кубик т.б.) лақтырып тікелей төбелеске барады. Баланың мұндай агрессиялы әрекеті отбасы факторларымен байланысты болуы мүмкін, деген себеппен «Отбасы суреті» әдістемесінен диагностика алынды. Баламен әңгімелесе отырып диагностиканы талдау нәтижесінде: отбасы мүшелері бір-бірімен өте салқын қарым-қатынаста екені, бала өзін отбасы мүшелерімен бірге қабылдай алмайтындығы байқалады, ата-анасы авторитарлық тактикаға көп жүгінетіндігі, агрессивтілігі байқалып тұр. Осындай тұжырымдардың салдарынан, балада пассивті агрессия қалыптасқанын байқадық. Балаға кері әсерді жеңілдетуге бағышталған арт терапиясын, ойындар мен психожаттығулардан жүйеленіп құрылған түзету-дамыту сабақтарының нәтижесінде, онда агрессивтілік әрекетінің азайғаны, құрбы-құрдастарымен қарым-қатынастың жақсарғаны көрінді.

2. Әділ Б. 5 жаста. Ата-анасы толық отбасынан шыққан. «Кездеспейтін жануар», «Социометрия» әдістерін қолдану арқылы диагностика жасау нәтижесінде: балада агрессивтілік әрекет басым екені анықталды. Баланың лидерлік қабілеті жоғары, эгоистік тәрбие салдарынан агрессивтілік мінез қалыптасқан. Айналасындағы құрбыларына өзінің дегенін жасатамын деген мақсатта әрдайым жанжалдасып қалады. Ешкімге қосылмай өзі оқшау ойнайды.

Тікелей және жанама физиологиялық агрессия көп байқалады. Біреудің ойнап отырған ойыншығын алып қою, салған суретін жырту болмаса олармен тікелей төбелеске шығу, ұрып тастау сияқты әрекеттері басым.

Түзету-дамыту сабақтарында агрессияны затқа ауыстыра отырып кері әсерден жеңілдеу салдарынан, ата-анасымен әрдайым кеңес жүргізу нәтижесінде балада агрессиялы әрекет азайып, таным процестерінің артқаны байқалды.

3. Марат Ә. 5 жаста. Анасының тәрбиесіндегі жалғыз бала, әкесі жоқ. «Кездеспейтін жануар», «Автопортрет» әдістемесі бойынша алынған. Диагностика нәтижесінде балада:

Вербальды агрессияның басым екені байқалды. Құрбы-құрдастарымен бірлесе ойнай отырып әрдайым – біреуді мазақ ету, ұрсуға, біреудің жөнін түзеуге бейім екені байқалды.

«Отбасы суреті» әдістемесін өңдеу нәтижесінде, баланың анасының алдында қандай да бір қорқынышы бар екені көрінеді, балаға жылулық жетіспейтіндігі байқалады.

Түзету-дамыту сабақтарының нәтижесінде баланың құрбы-құрдастарымен қарым-қатынасы жақсарып, агрессивтіліктің азайғаны байқалады.

4. Самат А. Ата-анасы толық отбасынан шыққан, бірақ әжесінің тәрбиесінде болған.

Топта балалармен қарым-қатынасы өте нашар, көп ойнамайды бір өзі оқшау отырады, көпшілікке араласуы өте төмен. Кей кездерде балалар ызасын келтіргенде бірден көтеріліп төбелесіп кетеді (мұндай жағдай өте сирек кездеседі). «Автопортрет», «Кездеспейтін жануар» әдістемелерін қолданып диагностикалау нәтижесінде: балада пассивті агрессия байқалуы. Бала әр жағдайда – физиологиялық тікелей агрессияны қолданады, көп сөйлемейді бірден төбелесті бастайды.

Түзету-дамыту сабақ барысында балаға арт терапиясы және құм терапиясы ұнайды. Оның шығармашылық қабілеті артып, суретті жақсы салатын қаблеті бар екені көрінді. Сондай-ақ коррекция нәтижесінде құрдастарымен араласа, бөлісе ойнай бастады.

5. Асем И. Асырап отырған ата-анасы, қызды 3 жасында балалар үйінен асырап алған.

Қыз ренжіскен құрбы-құрдастарын қуып тістейді, бір жайында тыныш отыра алмайды, әрдайым біреумен ұрысып, жанжалдасып жүреді.

Диагностика нәтижесінде: қызда агрессивтілік әрекеттің басымдылығы байқалады. Тікелей физиологиялық және тікелей вербальді агрессияны көп қолданады. Кей кездерде агрессияның қалған түрлері де бой көрсетіп отырады.

Алынған «Отбасы суреті» тестін интерпретациялау нәтижесінде асырап алған ата-анасы арасында жылы қарым-қатынастың жоқтығы, тек агрессиялы қарым-қатынас байқалды.

Түзету-дамыту сабағының нәтижесінде кызда балаларды тістеуі азайды, бірақ мүлдем қойған жоқ, оған біраз уақыт қажет. Сабақты жалғастыру нәтижесінде мүлдем қойып кетеді деген үміттеміз. Ата-анамен жақсы жұмыс жүргізу нәтижесінде жұмыс жемісі артқаны байқалды.
3.2 Педагогтармен және агрессиялы балалардың ата-аналарымен жүргізілетін жұмыстар бағыты
Отбасы тәрбиесінің ерекшеліктері мынада: ата-ана тарапынан жылылық пен мейірімнің жетіспеушілігі, агрессияға көбірек жүгінуі, баламен немқұрайлы қарым-қатынас жасауы.

А.Бондура мен Р.У.Уолтерсомның жасаған зерттеуінде: ата-ана тәрбиесінің тәжірибедегі ерекшелігіне айрықша назар аударсақ, олар әрдайым өздерінің дегенін талап ету нәтижесінде, агриссивті балалар өсіреді; агрессиялы әрекетті көтермелеуі, қатал жазаға қарсы көрсетілген агрессияны басып, іште ұстауға мәжбүр етуі. Осы зеррттеуде көрсетілген фрустрация қажеттілігі, ата-анаға тәуелді қарым-қатынас, балалардың қастандық ызасы мен сенімсіздігін өзге үлкендер мен құрдастарына таратылуы, онан әрі әлеуметтік процесс тереңдетіле түседі.

Қорытындылай келе айтсақ баланы ата-ана тарапынан өз бетінше жіберіп, қадағалаудың жоқтығы, болмаса қатал жазалау тәсілдері баладағы агрессия деңгейінің артуына мүмкіндік жасайды.

Агрессивтілік әрекет, тұлғаның ерекшелік сипаты болып қалыптасуы мүмкін. Агрессия қызғаныш, көреалмаушылық, жек көру, өкпелеу, қорқыныш, ыза, қапалық сезімдерімен тығыз байланысты, әсіресе бұл көріністер 5-6 жас кезінде эмоциялық күй-жағдайы бір қалыпты болмағандықтан жиі кездеседі. Баланың алғаш алған эмоциялық тәжірибесі ұзақ жылдарған берілуі мүмкіндігін атап айта кетуіміз аса қажет. Бұл фактіні көрсеткен А.В.Запорожец агрессивті әрекет формасы өзінен-өзі ұлғайуы мүмкін, міне сондықтан да жасөспірімдердің кейбір әрекеттері, ұрлыққа баруы кері әсерден жеңілдегендей болады. 5-7 жастағы балалардың психикалық дамуының нормада болуы оның эмоциялық күй-жағдайына байланысты, оның құлшынысы мен күйзелуіне бағыштылығы. Л.С.Славин атап көрсеткендей, жағымсыз күйзеліс бұл балаға қандай да бір қажеттілігі болмаса дау-дамайдың салдарынан өзіне қанағат алмауы.

1. Өзара жылы қарым-қатынас түзу;

2. Агрессия түрлерін (физиологиялық, вербальды) шығару шаралары.
3.3 Агрессиялы балалармен түзету-дамыту сабақтары
1 сабақ

1. Тақырыбы: "Танысу".

Мақсаты: Зейінін тұрақтандыру, ойлауын, есте сақтауын дамыту.

Барысы: Қатысушылар дөңгелене шеңбер жасап тұрады. Бірінші бала көршісіне қарап өзінің атын және атының бас әрпінен келетін сүйікті көкөніс немесе жеміс-жидекті айтады. Көршісі "өте жақсы" деп жауап беріп, ол бірінші баланың атын, ұнататын көкөнісін (жемісін) қайталап барып, өзін таныстырады. Осылай әр ойыншы өзін таныстырмас бұрын – бірінші, екінші, т.т. осылай алдындағы балалардың атын, ұнататын жемісін қайталап барып, өзін таныстырады.

Ескерту: Әр ойыншы өзін таныстырып жатқанда, басқа ойыншылар зейін салып тыңдап, өзінен алдыңғылардың бәрін қайталап барып, өзін таныстыру қажет.

2. Тақырыбы: "Жемістермен ұрысамыз".

Мақсаты: Вербальды агрессияны шығару.

Барысы: Балаларға жаман сөзбен емес, жемістермен ұрысуды ұсынамыз: "Сен – қиярсың", "Ал сен - сәбіз", "Сен – алма", "Ал сен –асқабақсың", т.с.с.

Ескерту: Жаттығуды бастамас бұрын бұл ойын екенін ескерту. Ал соңында осы айтылған жеміс-көкөністердің жақсы жақтарын айтып өтеміз (балаға кері әсер бермеуі үшін). Мысалы: асқабақ – бұл өте дәмді, тәтті, құрамында өте көп витаминдер бар, бізге пайдалы т.с.с.

Әр ойыншының қолында бір-бір жастықтан. Осы жастықтармен бір-бірінің денесінің әр жеріне жеңіл ұрып, төбелеседі. Ойынның соңында екі тайпанын ойыншыларын бір-бірімен қол алысып, достасуға шақырады.

Ескерту: Жүргізуші балалар төбелесіп ойнап жатқанда бір-бірін қатты немесе оқыс ұрып қоймауын қадағалап тұрады.

4. Тақырыбы: "Үшінші көз, оян!".

Мақсаты: Кері әсерлерден арылып, өзіне сенімділігін арттыру.

Барысы: Жүргізуші: Адам тек көзімен ғана көріп қоймайды. Оның данышпандылығы мен ақылы, ұстамдылығы мен байсалдылығы – үшінші көзінде оянуы мүмкін. Өзіңнің "сұқ саусағыңды" созып, мұрныңның үстіңгі, екі қастың ортасына қой. Бұл жерде сенің үшінші көзің, данышпан көзің. Сағат тілінің бағытымен 6-10 рет уқалаймыз. Уқалай отырып: "Оян, үшінші көзім, оян, үшінші көзім,......" деп бірге айтамыз.

- Енді сендер бұрынғыға қарағанда әлдеқайда ақылды, ұстамды, данышпан болыңдар.

- қайықтың ескегі;

- жіпті жинап орау;

- арқан керу;

- шыны ыдысты (стакан) бір-біріне беру;

- ағашты аралау;

- жұбымен билеу, т.с.с.

Релаксация.
2 сабақ

1. Тақырыбы: "Тілек шоғы".

Мақсаты: Жасалған (айтқан) жақсылық өзіңе оралатынын сезіндіру.

Барысы: Балалар дәңгелене түрады, әрқайсысының қолдарында гүл. Жүргізуші өзі бастап сәлемдеседі, балалар қолдарындағы гүлді бір-біріне тілек айту арқылы ұсынады. Гүл шоқтары бірте-бірте көбейіп, жүргізушіні өзіне бір құшақ гүл - "Тілектердің шоғы" болып оралады. Өзгелерге денсаулық тілеп, жақсылық жасасаң, ол өзіңе қайтіп оралады деп, жүргізуші қорытынды жасайды.

2. тақырыбы: "Жорықтағы жоллбарыс".

Мақсаты: Өзгенің қимылын жасай білуге, ептілікке үйрету.

Барысы: Жүргізуші: "Біз бәріміз орманда жүрген жолбарыстармыз". Жүргізуші – жолбарыс. Оның артынан жолбарыстың күшіктері тұрады. Жолбарыс күшіктерін жорықта аң аулауға үйретеді. Ал күшіктер жолбарыстың жасаған қимылдарының бәрін бұлжытпай жасап отыруы қажет, оларға анасының алдына шығып кетуге болмайды. Жолбарыс ақырын еппен, жайлап артқы аяғының ұшымен алдыға қояды, тырнақтары ұзын алдыңғы бір аяғын алдына қарай созып, артқы екінші аяғын орнықтырады, басын төмен ұстап, белі мен кеудесін төмен түсіріп, абайлап өзінің көздеген жемтігіне жақындайды. Осылай 5-6 рет қайталанған шабуылдан кейін, денесінің бәрін, аяғын жиырып отырып, ең соңғы, шешуші шабуылға дайындалады, "Ха!" дыбыс шығара отырып, жылдам секіреді. Ал күшіктері осы қимылдың бәрін жолбырыспен бірге қалыспай қайталап отырулары қажет.

3. Тақырыбы: "Сен арыстансың!".

Мақсаты: Бойындағы кері әсерлерден арылтып, сенімін арттыру.

Барысы: Жай әуен ырғағымен көзімізді жұмып – аңдардың патшасы күшті, өзіне-өзі сенімді, қайсар, ақылды да данышпан арыстанды көз алдымызға елестетеміз. Ол өте әдемі, ұстамды, әділетті. Бұл арыстанның аты – сенің атың сияқты, күшті аяқтары – сенің қолдарың сияқты, өткір көздері, сұлу келбеті мен шымыр денесі – сенікі сияқты. Өзімізді осы арыстандай сезінейік.

4. Тақырыбы: "Ырылда арыстан, ырылда, тарсылда поезд, тарсылда".

Мақсаты: Вербальды және дене агрессиясын шығару.

Барысы: Жүргізуші: "Біз бәріміз арыстандармыз, арыстанның үлкен отбасымыз!".

Кәне, жарыс ұйымдастырайық, кім қатты "ырылдай" алады екен. "Мен - ыр-ылда арыстан, ыр-ылда" дегенде жоғары дауыспен бастайсыңдар.

Кәне, тағы да кім қаттырақ ыр-ылдай алады? Өте жақсы ырылдайсыңдар. Балалардан арыстанның өзіне сенімді, айбатты тұрысын көрсетіп, қаттырақ ырылдауын талап етеміз.

Сосын балалар бірінің артына бірі түрып, қолдарын алдыңғы баланың иығына қояды. Бұл паравоз. Оның дөңгелектері пышылдап, ысқырып жұмыс істей бастайды, әрқайсысы бір-бірін тыңдап, көршісінің иығына туралана бастайды. Паравоз бөлменің ішінде әр түрлі бағытта жүре бастайды: біресе -тез, біресе жай, біресе - бұрылып, біресе - айналып жоғары дауыспен ысқыра жүреді. Машинистер аялдамада ауысады.

Ойынның соңында "жарылыстың" әсерінен бөлініп, еденге бәрі құлайды.

Релаксация: Балаларға құлаған бойда барлығы кілемшенің үстіне көздерін жұмып, денелерін босаңсытып жатуды ұсынады. Өздерін орманда көгалдың үстінде жатқандай сезіндіреді. Жүргізуші балаларды парақ қағазбен желпіп өтеді, ал балалар оны салқын желдің лебі деп сезінеді.
№3 сабақ

1. Тақырыбы: "Амандасу - сәлемдесу".

Мақсаты: Балаларды біріктіріп, өзара сенім жағдайын жасау.

Барысы: Балалар жүргізушімен бірге шеңбер жасап отырады. Амандық сөздерді әндетіп айтуға жаттығады.

Қайырлы таң, Асқар! (күліп, басын изеу).

Қайырлы таң...! (жүргізушінің атын атайды).

Қайырлы таң ...! (шеңбер бойымен балалар бір-бірінің аттарын атап шығады).

Қайырлы таң, аспан! (жоғарыдағы қимылдарды жасап қайталайды).

Қайырлы таң, барлық жақсылық өзімізге! (балалар қолдарын жандарына жайып, кейін түсіреді).