Осылайша, білім беру процесіндегі бақылау: – тәрбие қызметінің процесі мен нәтижелері туралы ақпаратты уақтылы алу, талдау және бағалау үшін;
– нысаналы бағдарлардан және оларға қол жеткізу жөніндегі бұрын көзделген іс-қимыл бағдарламасынан ауытқулардың болуын немесе болмауын анықтау үшін;
– балалармен табысты жұмыс істейтін педагогтерді анықтау және көтермелеу, олардың қызмет тәжірибесін зерттеу, қорытындылау және насихаттау, олардың бастамасы мен шығармашылық ұмтылыстарын қолдау үшін;
– тәрбие қатынастарын дамыту процесіне түзетулер енгізу, оның оңтайлы жүруіне ықпал ету үшін қажет.
Әдетте, тәрбие практикасында бақылаудың келесі нысандары таңдалады:
– педагогтермен, оқушылармен және олардың ата-аналарымен әңгімелесу;
– сабаққа және сабақтан тыс іс-әрекет пен іс-шараларға қатысу;
– мониторинг сияқты зерттеу нысанын қоса алғанда, тәрбие қызметінің субъектілерін, объектілерін, жағдайларын, процесі мен нәтижелерін тексеру;
– мектептегі өзін-өзі басқару органдарының отырыстарында есептерді (хабарламаларды), оның ішінде шығармашылық өзіндік есептерді дайындау және тыңдау.
Әдетте педагогикалық немесе ғылыми-әдістемелік кеңестердің отырыстарында, директор жанындағы кеңестерде талқылау тақырыбы педагогикалық қызметтің келесі аспектілері болуы керек:
– сынып жетекшілерінің жұмысын жоспарлау;
– МЖМБС талаптарына сәйкес сабақтан тыс іс-әрекетті ұйымдастыру;
– оқушылардың адамгершілікке жатпайтын мінез-құлық жағдайларының, олардың құқық бұзушылықтар мен қылмыстар жасауының алдын алу бойынша жұмыс;
– сынып сағаттары мен сыныптан тыс тәрбие іс-шараларын, әсіресе жас педагогтердің дайындауы және өткізуі;
– балалардың бастамасы мен көркем өнерпаздығын, оқушылардың өзін-өзі басқару органдарының жұмысын педагогикалық қолдау;
– педагогтердің оқушылардың ата-аналарымен және қоғамның басқа да өкілдерімен өзара әрекеттесуі;
– жалпымектептік және сыныптық ұжымдардағы эмоционалды-психологиялық және іскерлік қатынастардың жай-күйі;
Педагогикалық бақылау туралы айтып отырғанымызды ескере отырып, ұсынымдар тізбесін тағы бір кеңеспен толықтыру қажет: бақылаудың әдістемелік функциясы – педагогтердің кәсіби шеберлігін жетілдіру туралы ұмытпаңыз. Бақылаудың мақсаты – мұғалімнің қандай да бір айыбын ашу және оның қате әрекеттерін атап өту емес, ал олардың алдын алу және болдырмау. Сондықтан тексеру барысында тәжірибелі педагог ретінде бақылаушы әріптесіне оқушыларды оқыту және тәрбиелеу процесінде өзінің жеке және кәсіби әлеуетін қалай тиімді пайдалану керектігін түсінуге көмектесуі керек.