390
Чакана савдо корхоналари келиб тушган товарлар бўйича
кейинги
даврларда уларнинг чакана сотиш баҳоларини талаб ва таклифга мувофиқ
оширишлари ҳамда пасайтиришлари ҳам мумкин. Бундай ҳолларда
юқоридаги чакана сотиш баҳоларини қайд этиш китобида қайта баҳоланган
чакана нархлар тўғрисидаги ёзувлар 7-9 –устунчаларда кўрсатилади.
Савдо устамалари чакана савдо корхоналарининг фойда олишларини
асосий манбаи ҳисобланади. Товарлар бўйича
турли савдо устамаларини
қўлланилиши сабабли сотилган товарларга тўғри келадиган савдо устамаси
суммаси уларнинг ўртача фоизи асосида топилади.
Чакана савдо корхоналарида улгуржи савдо корхоналаридан фарқли
ўлароқ ҳар куни айнан қандай товарни ва қанча миқдорда сотилганлигини
билиш қийин, яъни кассага кирим қилинган
савдо пулини чакана савдо
шаҳобчасида сақланаётган у ёки бу товарга тегишли эканлигини аниқлаб
бўлмайди. Бунга с абаб шундаки ҳар бир товарнинг сотилиши чакана савдо
шаҳобчпларида бевосита ҳужжат билан расмийлаштирилмайди. Шунинг
учун чакана савдо корхоналарида товарлар ҳисобининг
даврий тизими
қўлланилади. Ушбу тизимга мувофиқ олдинги ва кейинги инвентаризация
маълумотлари, шунингдек товарларнинг киримига оид маълумотлар асосида
ҳақиқатда сотилган товарларнинг миқдори аниқланади ва топилган сумма
чакана товар айланмаси ҳисобланади. Даврий
тизимга асосан сотилган
товарлар суммаси қуйидагича топилади:
Ушбу тартибда аниқланган сотиш ҳажмини кассага кирим қилинган пул
маблағлари суммаси билан таққослаш моддий жавобгар шахс томонидан
савдо пулининг яширилганлиги ёки яширилмаганлигини аниқлаш имконини
беради.
Чакана савдонинг улгуржи савдодан фарқли жиҳатларидан яна бири
шундаки, даврий тизимни қўлланилиши чакана савдо корхоналарида ҳар бир
товар ҳаракатини соний жиҳатдан ҳисобга олиш имконини бермайди.
Шунинг учун чакана савдо корхоналарида улгуржи
савдо корхоналаридан
ўлароқ товарларнинг қиймат жиҳатдан ҳисоби олиб борилади. Товарларнинг
ҳақиқий қолдиғи сон жиҳатдан фақатгина инвентаризация ўтказилганда
аниқланади ва инвентаризация рўйхатида акс эттирилади.
Чакана савдо корхоналарида товарларнинг бевосита истеъмолчилар
томонидан қўлдан қўлга олиш, ўлчаб кўриш, баҳолаш, синаб кўриш ва бошқа
шу каби ҳолатлари кўп бўлади. Бу ўз навбатида чакана савдо корхоналарида
улгуржи савдо корхоналаридан ўлароқ товарларнинг синиш, тўкилиш,
бузилиш ва шу каби сабабларга кўра камайиш эҳтимолини
катта қилиб
Ҳисобот
даври
бошига
товарлар
суммаси
+
Ҳисобот
даврида
кирим
қилинган
товарлар
суммаси
-
Ҳисобот
даври
охирига
товарлар
қолдиғи
Достарыңызбен бөлісу: