Microsoft Word Хабаршы№2 2011(2)
Абай институтының хабаршысы. № 2(8) 2011
жүктеу/скачать 4.03 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Абай институтының хабаршысы. № 2(8) 2011 49 bakımlarından taşıdığı değer itibariyle karşılaştırmalı atasözleri araştırmaları büyük bir öneme sahiptir. Nitekim, Avrupa’da son zamanlarda yoğunlaşan karşılaştırmalı atasözleri araştır- malarının Dan Ben Amos’un (1998: 461) son derece açık bir biçimde vurguladığı gibi “Avrupa Ekonomik Topluluğu” sürecinden “Avrupa Birliği”ne geçiş sürecinde ortaya çıkmış olması, son derece dikkat çekicidir. Bir başka ifadeyle Avrupa Birliği’ni oluşturan milletlerin atasözleri bağlamında mevcut zihni ve felsefi ortaklıklarını ortaya koymaya ve pekiştirmeye yönelik bu tür çalışmalar ele aldığımız konu bağlamında da son derece dikkat çekicidir. Yapılan araştırmaların bir kısmı “Baltık Ülkeleri” gibi Avrupa’nın coğrafi bir bölgesiyle, Alman ve Fransız gibi önde gelen uluslarıyla karşılaştırmayı içermekte veya “Latinlik” gibi tarihsel bir bağa dayalı olarak “Latin Dünyasıyla”, Anglo-Sakson ve Germanik Dünya’lar arasındaki paralellikleri ortaya koymaktadır. Söz konusu çalışmaların büyük bir çoğunluğu ise diğerlerinin de mündemiç bulunduğu “Avrupa” ve “Avrupalılık” (Europeanness) paydasına ve onun tarihsel kökenleri olarak kabul edilen Sanskritçe, İbranice, Eski Yunanca ve Latince’ye dayalı örnekler bulmaya bağlı olarak, 28 ile 60 arasında değişen sayıda Avrupa diline ait örnekler bir araya getirilmektedir. Böylece “Avrupalılık” kavramının anlamı, gelenekleri ve özellikle de İncil’e dayalı sosyal değerleri ortak bir “Avrupa kültürü” veya “medeniyeti” (European civilization) kav- ramsallaştırması bu yolla ifade edilmektedir. Bazı çalışmalara dahil edilen Arap, Fars, Çin, Japon gibi birkaç kıta dışı ülkenin de “Avrupalı olmayışları”na (non-european) diye yapılan vurgu da, aslında doğrudan doğruya yine kavramsallaştırılmaya çalışılan özellikleriyle bir ve bütün Avrupa’yadır Küreselleşme olgusunun beraberinde getirdiği kültürel benzerlik ve birlikteliklerin bir araya gelerek muhtemel kültür değişmelerine karşı daha güçlü olma ve evrensel değerler manzumesinde yer alma isteği bu tür karşılaştırmalı atasözleri çalışmalarının temel motive edici unsuru olarak karşımıza çıkarmaktadır. Bu bağlamda, Türk dünyasını oluşturan Türk topluluklarının sosyo-kültürel hayatına dair bilgilere ulaşmanın kolaylaşmasından hareketle, Türk Dünyasının tarihsel ve güncel bağlamlarda, ortak kullanımdaki atasözlerini tespite yönelik olarak yaptığımız bir çalışmada, (Çobanoğlu 2003b) yer alan 1000 adet atasözünün yaklaşık 20.000 örnekle dilbilimsel, ve kültürbilimsel (folkloristik) bakımdan ayniyyet taşıdığını tespit etmiş bulunuyoruz. Söz konusu çalışmamızda, Türk dünyasında kullanılan bin adet atasözünün son bin yıl içindeki varoluş çizgileri tespit edilmeğe çalışılmıştır. Bu amaçla, önce, taranabilen yazılı kaynakların başında yer alan Kaşgarlı Mahmut’un muhteşem eseri Divanü Lügat’ it Türk’ten hareketle, bir kısmını tespit ettiğimiz atasözlerinin, daha sonraki kaynaklara istinaden Kıpçak, Altınordu, Çağatay, Oğuz ve Osmanlı Türkçelerindeki durumları belirlenerek tarihî arkaplan ortaya konulmuştur. Bunu aynı atasözlerinin günümüz Türkçesinin, Afganistan, Altay, Kuzey Azerbeycan, Balkan (Kosova-Mekadonya), Başkurt, Batı Trakya, Bulgaristan, Suriye-Bayırbucak, Çuvaş, Deliorman, Dobruca, Hakas, İran-Horasan, Gagavuz, Güney Azerbaycan (İran), Karaçay-Malkar, Karay (Karaim-Kırımçak), Karakalpak, Kaşgay, Kazak, Kıbrıs, Kırgız, Kırım, Kosova, Kumuk, Kuzey Azerbaycan, Nogay, Özbek, Suriye, Irak, Tatar, Tuva, Türkiye, Türkmen, Uygur, Yakut (Saha) dil, lehçe ve şivelerindeki durumlarının tespit edilerek coğrafî yayılışının belirlenmesi izlemiştir. Başlı başına bir enstitünün işi olması lazım gelen böylesi dev bir proje için gerek ayırabildiğimiz zaman ve gerekse tarayabildiğimiz kaynakların sınırlılığı göz önüne alınırsa varılan sonuçların hiç de küçüm- senmeyecek bir keyfiyet ifade ettiğini düşünü- yoruz. Bu atasözlerinden iki örnek vermek konuyu daha anlaşılır kılmak bakımından yararlı olacaktır: жүктеу/скачать 4.03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|