Microsoft Word Хабаршы№2 2011(2)
Абай институтының хабаршысы. № 2(8) 2011
жүктеу/скачать 4.03 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Абай институтының хабаршысы. № 2(8) 2011 48 ayrı ayrı yollarına devam edecek ve bir gün “ölecek dil” olma sırasının kendilerine gelmesini bekleyecekler ya da birleşip bütünleşerek oluşturacakları müşterek, standart ve yüksek bir yazı dili etrafında hem yerel ve boylarına ait diyalektlerin hem de yeryüzündeki 4-5 büyük dil ailesinden birisi olarak Türkçe’nin Kıyamete dek yaşamasını sağlayarak milletlerine ve insanlığa hizmet edeceklerdir. Bu bağlamda, Türkçe konuşulan dünyada veya yaygın olarak ifade edildiği şekliyle Türk dünyasında, geleceğe yönelik “Ortak Türk Yazı Dili” şeklinde tasavvur edilen, “Yüksek Standart Türkçe” olarak da adlandırılabilecek olan bu üst yapının kurulmasında, atasözleri ve deyimlerin ne tür işlevler üstlenebileceği çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bir başka ifadeyle, Türkçe’nin, diğer ortak dünya dilleri gibi, önce bölgesel, sonra küresel bir bilgi-iletişim işlevi üstlenmesi sürecinde, her şeyden önce onun çeşitli Türk yazı dillerinin kullanıldığı coğrafyada, ortak bir eğitim- öğretim aracı olarak yaygınlaş-tırılmasında atasözleri ve deyimlerden nasıl faydalanabiliriz? sorusunu cevaplandırma bildiri-mizin esasını teşkil etmektedir. Bilindiği gibi vaktiyle Hakaniye Türkçesi’nin karşıladığı bu ihtiyacı daha sonraları ağırlıklı olarak Çağatay ve Osmanlı Türkçesi yazı dilleri karşılamış. Daha sonralarıysa Türk lehçeleri arasındaki farklılıkları derinleştiren bir uygulama olarak XX. yüzyılın başlarından itibaren bu lehçelerin büyük bir kısmı millî yazı dilleri olarak kullanılmaktadırlar. Buna karşılık, yeniden Ortak Türk Yazı Dili’nin teşekkülü ile ilgili olarak XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Bakü’de Ali Bey Hüseyinzade’nin yayınlandığı “Füyuzat Mecmuası”nda çeşitli görüşler ortaya atılmış ve bunlar ilk olarak İsmail Gaspıralı’nın “Tercüman Gazetesi”nde uygulanmaya başlamıştır. Günümüzde de, Ortak Türk Yazı Dili meselesi iki temel nedene bağlı olarak yeniden gündeme gelmiştir. Bunlardan birincisi, dünyadaki Türk topluluklarında ve Türk Cumhuriyetlerindeki Türklerin kendi aralarında iletişimi ana dillerinde sağlama isteğidir. İkinci neden ise, çağdaş bilgi çağında bilim ve teknolojinin gelişiminde ve küreselleşmeye bağlı olarak Avrasya’daki dil durumunun değişmesidir. (Mehmanoğlu 2002: 101). Özellikle de küreselleşmenin dayattığı tek kutuplu bir dünya anlayışının gelenek çevresi zayıflayan küçük dillerin her geçen gün büyük bir süratle yok olması da, Türk toplulukları arasında Ortak Türk Yazı Dili meselesinin yeniden gündemde yer almasına önemli bir etken olmuştur. Hiç şüphesiz, herhangi bir ortak yazı dili uzun süren siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürel ilişkilerin sonucunda ortaya çıkar. Günümüzde Türk dünyası aydınları arasında Ortak Türk Yazı Dili ile ilgili olarak ileri sürülen düşünceleri şu şekilde tasnif etmek mümkündür: 1.)Türk boyları birbirinin dillerini öğrenir, Türk Dünyasındaki ünlü yazarların eserleri edebî Türkçelerde basılır, Latin alfabesine geçilir, yeni terminolojik sözlükler hazırlanır, karşılıklı olarak radyo ve televizyon programları düzenlenir. Ortak dergiler, gazeteler yayımlanır, bu dergilerde, gazetelerde çeşitli edebî Türkçelerden yazılar yer alır; ilk dönemlerde herkes kendi dilinde konuşarak birbirini anlar, zamanla Ortak Türk Yazı Dili teşekkül eder. Bu bağlamda Oğuz grubu Türk dillerinin bir Kıpçak dilini, Kıpçak grubunun da bir Oğuz grubu dilini liselerde öğretmesi bu süreci hızlandırıp kısaltabilir. 2.)Bütün Türk dilleri ve lehçeleri bir araya getirilir. Bunlardan lâzım olan kelimeler, deyimler, cümle yapısı, üslûp ve diğer unsurlar seçilir ve esperanto (yapay dil) olarak Türk dili, yani “Türk Esperantosu” oluşturularak, Ortak Türk Yazı Dili’nin kuruluşu sağlanır. 3.)Genel Türk dilinin alt yapısını oluşturan lehçelerinden ve çağdaş edebî Türkçelerden biri “dayanak” olarak ele alınır ve zaman zaman bu “dayanak” “üst dil” temeline diğer Türkçelerin de çok yakından katılımıyla mükemmel (Mehmanoğlu 2002: 102) bir Ortak Türk Yazı Dili ortaya çıkar. 4.)Ortak Türk yazı Dili’nin oluşumu konusunda sistematik bir çalışma yerine ağırlık, ortak menfaate dayalı olarak karşılıklı iktisadi ve siyasi münasebetlere verilir, yukarıda sırala-nanlardan parça parça kolayca gerçekleştirilmesi mümkün olanlar yapılır ve Ortak Türk Yazı Dili’nin kendiliğinden veya doğal bir sürecin sonunda gerçekleşmesi beklenir. Bu dört şıktan hangisi takip edilecek olursa olsun Ortak Türk yazı Dili için Türk lehçelerinin fonetik ve dil bilgisel yapılarının yanı sıra morfolojik, sentaks, leksikolojik, tarihi ve sosyo- kültürel bir bilimsel temelin olmazsa olmaz olduğu ortadadır. Özellikle de, Kazak Türklerinin mütefekkir âlimi Şakir İbrayev’in “Bize göre Türk birliği, her halkın ruhanî mirasına dönüşen ortak tarihî yadigarlarımızı yeniden bütün-lemekten başlar”(İbrayev 2000: 43) şeklindeki tespiti doğrultusunda Türk mitolojisine, epik destanlarına, masallara, efsanelere ve diğer sözlü ve yazılı edebiyat ve kültür malzemelerine yönelik olarak karşılaştırmalı yöntemle yapılacak çalışmalar Ortak Türk Yazı Dili’nin dayandığı zihnî ve felsefî temeli ortaya koymak ve bu yolla da Türk dünyası aydınlarını daha sistematik ele alışlara doğru psikolojik motivasyonlar sağ-layacağı son derece açıktır. Bu tür çalışmalar içinde özellikle de ortak zihniyeti ortaya koymak, kâinata, tabiata ve insana karşı tavır alışları ve duruşları ifade etmek |