Абай институтының хабаршысы. № 2(8) 2011
38
тұтастық та əр түрлі дəрежеде көрінеді, демек,
логикалық тұрғыдан байланыстылықтың да əр
түрлі дəрежесінің болуы əбден мүмкін.
Мəтін тілдік құбылыс екені дау тудыр-
майды. Тілге тəн басты қызмет мəтінге де тəн
болатыны анық. Осы тұрғыдан келгенде, мəтін
мəселесін зерттеп, зерделеуге функциональдық
талдау талаптарын негізге алған дұрыс. Олай
болған жағдайда мəтінге қатынас құралы
ретінде қарау, анығырақ айтсақ, мəтіннің тың-
даушыға, оқушыға бағытталатынын ескеру
қажеттігі туады. Ал мəтінді тыңдаушы, оқушы,
қабылдаушы одан мазмұн, мағына іздейді.
Айтылған жайларды жинақтағанда, мəтіннің
мазмұндық, функциональдық, коммуникативтік
сипаттарының өзектілігі көзге түседі.
Мəтіннің біртұтас коммуникативтік бірлік
екені анық. Ол өзіне лайықты ірілі-ұсақты мағы-
налық-құрылымдардан тұрады. Мəтіннің мəні
оның құрылымдық жүйесінің баланыстылығы
мен мазмұндық болмысының біртұтас таби-
ғатында. Бұл екі сапалық құбылысты бір-бірінен
бөле-жара қарауға болмайды, олардың бірі
болмаған жерде екіншісі де болмайды. Мəтіннің
құрылымдық байланыстылығы - оның мағы-
налық тұтастығының басты шарты.
ƏДЕБИЕТ
1. Жусанбаева С.Б. Көркем тілі ғасырлар
тоғысында. – Алматы, 2007. – 198-204 бб.
2. Жусанбаева С.Б. Мəтін кеңістігі туралы ұғым
//Тіл жəне əдебиет: кешегісі мен бүгіні. – Алматы, 2006. –
306-312 бб.
3. Жусанбаева С.Б. Мəтіннің модальдігі – мəтіннің
семантикалық негізі //ҚазҰУ Хабаршысы, Филология
сериясы. - 2007. - №3(102). – 56-59 бб.
4. Жусанбаева С.Б. Мəтін кеңістігін композиттік
мүшелеу //ҚазҰУ Хабаршысы, филология сериясы. - 2006. -
№4 (94). – 132-134 бб.
5. Лукин В.А. Художественный текст: Основы
лингвистической теории и элементы анализа: Учебник для
филол.спец. вузов. – М., 1999.
6. Кубрякова Е.С.
7. Валгина Н.С. Теория текста: Учебное пособие. –
М.-Л., 2004.
8. Папина А.А. Текст: его единицы и глобальные
категории: Учебник для филологов. – М., 2002. – 368 с.
9. Смағұлова Г. Мəтін лингвистикасы: Оқу құралы.
– Алматы, 2002.
* * *
Достарыңызбен бөлісу: |