Морфология (сарф) – сөздердің септелуі мен жіктелуін

жүктеу/скачать 0.83 Mb.

бет	7/12
Дата	25.02.2016
өлшемі	0.83 Mb.
	#21866

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12

Музаъаф
Эълалы فَرَّ يَفِرُّ мысалына байланысты айтылған.
Мисал ـيـ
Ажваф و

Сахих:

أَكْرَمَ يُكْرِمُ масдары اِكْرَامٌ كَرَامَةٌ құрметтеу.

أَكْرَمَ – мазий	اَكْرِمْ – амр хазир
يُكْرِمُ – музариъ	لِيُكْرِمْ – амр ғайиб
مُكْرِمٌ – фаъил	لا تُكْرِمْ – нахий
مُكْرَمٌ – мафъул	مُكْرَمٌ – исм заман, исм макан, масдари мимий
لَم يُكْرِمْ – жахд
لا يُكْرِمُ - нахий

Қағида: суласий мужаррадтан басқа етістіктердің барлығында исм мафъул, исм мазаман, исм макан и масдар мимийлердің жазылуы бірдей (яғни, омонимдер) :

Музаъаф:

أَحَبَّ يُحِبُّ масдары اِحْبَابٌ дос болу, жақсы көру, қалау.

أَحَبَّ – мазий	أَحِبَّ – амр хазир
يُحِبُّ – музариъ	لِيحِبَّ - амр ғайиб
مُحِبٌّ – фаъил	لا تُحِبَّ – нахий
مُحَبٌّ – мафъул	مُحَبٌّ исм заман, исм макан, масдар мимий
لَم يُحِبَّ - жахд
لا يُحِبُّ – нафий

Эълалы فَرَّ يَفِرُّ мысалына байланысты айтылған.

Мисал و

أَوجَبَ يُوجِبُ масдары اِيْجَابٌ было اِوْجَابٌ міндетті ету.

أَوْجَبَ – мазий	أَوْجِبْ – амр хазир
يُوجِبُُ – музариъ	لِيُوجِبْ – амр ғайиб
مُوجِبٌ – фаъил	لا تُوْجِبْ – нахий
مُوجَبٌ – мафъул	مُوجَبٌ исм заман, исм макан, масдар мимий
لَم يُوجِبْ – жахд
لا يُوجِبُ – нафий

Мисал ـيـ

أَيْسَرَ يُوسِرُ масдары اِيْسَارٌ бай болу.

أَيْسَرَ – мазий	أَيْسِرْ – амр хазир
يُوسِرُ – музариъ	لِيُوسِرْ – амр ғайиб
مُوسِرٌ – фаъил	لا تُوسِرْ – нахий
مُوسَرٌ – мафъул	مُوسَرٌ исм заман, исм макан, масдар мимий
لَم يُوسِرْ – жахд
لا يُوسِرُ – нафий

Мазий және амр хазирден басқа жіктелулерде و әрпі ـيـ әрпінен өзгертіліп келген. Негізінде يُيْسِرُ مُيْسِرٌ مُيْسَرٌ болған.

Ажваф و:

أَقَامَ يُقِيْمُ масдары إِقَامَةٌ тұрақты өмір сүру, аяғына тұрғызу, икама тәкбірін айту (намаздың басталуы туралы). إِِقَامَةٌ алғашқыда إِقْوَامٌ болған. Огласовку و әрпінің харакаты алдыңғы әріпке өткізілген. و әрпінің негізінде харакаты болған, мұнда оның алдында фатха келген, сондықтан و әрпі ـيـ әрпіне өзгертілген: إِقَاامٌ. Екі алифтың арасында қатар келген екі сүкун пайда болды, олардың бірі түсірілген: إِِقَامٌ. Түсірілген ا орнына ة әрпі қойылған: إِقَامَةٌ.

أَقَامَ – мазий	أَقِمْ – амр хазир
يُقِيمُ – музариъ	لِيُقِمْ – амр ғайиб
مُقِيْمٌ – фаъил	لا تُقِمْ – нахий
مُقَامٌ - мафъул	مُقَامٌ исм заман, исм макан, масдар мимий
لَم يُقِمْ – жахд
لا يُقِيْمُ – нафий

Мазий:

أَقَامَ أَقَامَا أَقَامُوا أَقَامَتْ أَقَامَتَا أَقَمْنَ أَقَمْتَ أَقَمْتُمَا أَقَمْتُمْ أَقَمْتِ أَقَمْتُمَا أَقَمْتُنَّ أَقَمْتُ أَقَمْنَا.

Тоғыз жіктелуде екінші түбір әріп түсірілген. أَقَامَ негізінде أَقْوَمَ болған. Ол يَخَافُ эълалына ұқсас болып келеді. يُقِيْمُ негізінде يُقْوِمُ болған. Кәсра و үшін айтуға қиындық тудырады. و әрпінің кәсрасы алдыңғы әріпке өткізіледі: يُقِوْمُ. و сүкунды, оның алдында кәсра келген, сондықтан ол ـيـ әрпіне ауыстырылады - يُقِيْمُ:

يُقِيْمُ يُقِيْمَانِ يُقِيْمُونَ تُقِيْمُ تُقِيْمَانِ يُقِمْنَ تُقِيْمُ تُقِيْماَنِ تُقِيْمُونَ تُقِيْمِيْنَ تُقِيْمَانِ تُقِمْنَ أُقِيْمُ نُقِيْمُ.

Екі жам мүәннаста екінші түбір әріп түсірілген.

مُقِيْمٌ негізінде مُقْوِمٌ – музариъ етістігінің эълалы сияқты. مُقَامٌ - مُقْوَمٌ мазий етістігі сияқты.

жүктеу/скачать 0.83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 12