Н а л ьч и к – 2010 Малкъар жазыучуланы суратлау-адабият, жамауат-санат журналлары
жүктеу/скачать 1.04 Mb.
|
| Ш о х а й. Ха-а-а-у_____…
К е л г и н ч и. Шохай, мен сени элтирге келгенме, алай сени элтирден алгъа саулугъунгу тинтирге керекме. Ауузунгу ач! (Шохай, асыры къоркъгъандан къалтырауукъ тийип, ауузун кючден ачады). Ыхы, тишлеринг игидиле, аланы аллыкъбыз. Тилинги кёргюзт. (Тилине къарап.) Бауурунг а осалды, аны кесип, итлеге атарбыз. Талагъынг да доюн тюйюлдю. Энди уа кёнчегинги теш. Ш о х а й (бели бауундан къаты тутуп, ёрге тарта). Кёнчегими уа нек тешеме? А-а-а, санга кёнчек керекди. Бусагъат жангысын чыгъа- райым. К е л г и н ч и (огъурсуз). Жерингден тепме! Ш о х а й (жалынып). Къоярменг мени… (кеси кесине) Кёрмей- се бу ишни. Аллах, сен кеч. Бисмиляхий, бисмиляхий... Точна, жан алыучуду. Тоба астофируллах. Аллах, сен болуш. Бисмилляхий, бисмилляхий... К е л г и н ч и. Бир ауукъдан сени ары (кёкге кёргюзтюп.) элтирге келликме. Ары дери уа ичгенлей тур. Къайда да аязгъан иш этерсе! Сенден сора да элтириклерим бардыла. Алагъа да бир къайтайым. Ш о х а й. Тохайны уа элтирикмисе? К е л г и н ч и. Кимди Тохайынг? Ш о х а й. Тюнене аны бла ичгенем, туугъан кюню эди да. (Кеси кесине.) Туумай къалгъан ол болгъа эди, башымы отха сукъду эсе. Жюйюсхан келгинчи, ичерик тюйюлме энди. Мени къоюгъуз да, То- хайны элтигиз, Ол халал жан, къайры десегиз да, сюйюп барлыкъды. Мени уа барлыгъым келмейди. (Жиляйды.) Туманда ажашханла 204 К е л г и н ч и. Шохай, тынармы эдинг? Кимлени элтиригибизни уа кесибиз билебиз. Сен аны къой да, жашагъан ёмюрюнгде ненча аман- лыкъ этгенинги айт. Ш о х а й. Аманлыкъ этип да билмейме, ойнап, Таусону бир къоюн урлагъанек ансы. К е л г и н ч и. Хоншула бла уа жарашып жашаймыса? Ш о х а й. Хоншула бла уа бек игиме. Артыкъсыз Таусо бла. К е л г и н ч и. Да хау, жарагъан къоюн суу боюнунда бисмилля этсенг, хоншум амандымы дериксе! Къоюн иесине къайтар! Ш о х а й. Тана берирме, тиймегиз ансы. К е л г и н ч и. Хапарны къой! Айтханымча, бир ауукъдан къайтып келликме, кесинги хазыр этип тур. Мени кёргенинги уа кишиге айтма. Айтсанг, сокъур болуп къаллыкъса. Ичген а эт. Жанынг чыгъа туруп къыйналлыкъ тюйюлсе. Тюз шеша буштукъ чартлагъанлай чартлары- къды ауузунгдан жанынг. (Кетеди). Ш о х а й. Я раббий, энди уа не этейим, къайры къачайым? (Жиляй- ды.) Таусону хапары керти кёре эдим. (Умутлу.) Тюш кёре тура эсем а! (Къуру шеша бла башына урады.) Хоу бир да. Таусону къоюн къай- тарыргъа керекди. Не этейим, къайры кетейим, мен харип? Патийге айтсам, ол бир мадар этер эди, алай: «Айтсанг, сокъур боллукъса», – дегенди. (Чабып эшикни тюеди) Патий, Патий, ач эшикни, эшигим жабыла турады! Манга болур болгъанды! О-ха-хай, болушугъуз! (Башын тюе.) Ичерик тюйюлсе! Ичерик тюйюлсе! Патий, ач эшикни, алып кетедиле! П а т и й (терезеден къарап). Э киши, кесе турмай эселе, не къычырыкъ- ды бу?! Ш о х а й. О-ха-хай, эшикни ач, жетелле! П а т и й. Белый горячка, Аллах хакъына. Ш о х а й. Патий, ариуум, манга болуру болгъанды. Жаналгъыч алып кетерге айтханды мени. (Жан-жанына къарай.) Ичерик тюйюлме! Ичерик тюйюлме! Ач эшикни, келе тура болур дейме. Цыгыр къызы- ы-ы… (Тюнгюлюп жиляйды.) П а т и й. Кимни да билмейме, сен а, бир Аллах, келе тураса, къайсы жаханимден келесе ансы. Ш о х а й. Сен кёп жаша, Патий, менден а бошагъанса. Осуят этип къыйнарыкъ тюйюлме. Жангыз да бир тилеригим: мен ёлсем, эсе да, тас болсам, Таусогъа бир къой берирсе. Алай керекди, нек деп сорма, айталлыкъ тюйюлме. П а т и й (къоркъуп, эшикни ача). Оу кюнюм, кечеден тангнга не болуп къалды санга? Ш о х а й (шашхан этгенча). Айталлыкъ тюйюлме, Патий. Манга энди кёп къалмагъанды. Мен кетеме, сен а манга кеч. Жанынгы кёп къыйнагъанма. Аллыма да кёп къаратханма. Энди къарама: келаллы- къ тюйюлме. (Кеси кесине.) Ичерик тюйюлме! Ичерик тюйюлме! П а т и й. Бир жары да кетмейсе, ичгичи да тюйюлсе. Эр киши анда- мында алай да бир этмей а. Кир юйге, кир да, тынчай. Мамучиланы Кемал 205 Ш о х а й. Мен къоркъгъан этеме, манга не боллукъ эсе да боллукъ- ду. П а т и й. Ичип жатханса да, аман тюш кёрюп, элгеннген этгенсе. Ш о х а й. Айтыргъа жарамайды ансы… П а т и й. Айтма сора. Кир юйге. Ш о х а й (кёкге къарап). Сен анда жашау болур деймисе, жан- чыгъым? Къарачы, къаллай бир жулдуз барды кёкде. (Экиси да кёкге къарап бир кесек турадыла). П а т и й. Къайдам, Шохай. Ш о х а й (кёлю бла). Патий, сен мени бла жашагъанынгы мен уллу насыпха санайма. Ол къууанчымы аракъыгъа къалай сыйыртып къой- дум. Сен былаймы жашаргъа керек эдинг?! Жюрек тынчлыгъынгы юсюнден айтама. Кеч манга. П а т и й. Наным, аны ангыладынг эсе, жашауубуз тюзелир. Хар са- гъатыбызгъа, хар кюнюбюзге къууана жашарбыз, Аллах айтса. Ш о х а й (тёгерегине сагъая.) Патий, биргеме тур. Мени къоюп кетме. П а т и й. Да кетерге уа сен айта тураса. Кетеме, кетсем, излеме мени деген да сен. Бир ишексиз тюш кёргенсе. Аллах аны игиге жорала- сын. Юйге киредиле. Сахна къарангы болады. Экинчи кюн. Шохай сагъышлы олтурады. Тынгы сызды. П а т и й (къолунда челеги). Нек мудахса? Башынг ауруй эсе, бир жукъчукъ уртла. Ш о х а й (кёкге къорокъуулу къарап). Бир затым да аурумайды, бош, сагъыш эте турама. Хы-ы, сорургъа унутуп турама, Къаплан къайда- ды? П а т и й. Аття алып кетгенди, тауукъ оруннга тюлкю тюзелгенди да, аны тутаргъа керекди деп. Сен аны къой да, бюгче манга айтхан сёз- леринг эсингде эселе, бир айтчы, огъесе унутупму къойгъанса? Ш о х а й. Хау, эсимделле. П а т и й. Сен тюнене неле сандырай эдинг, Аллах хакъына къоркъут- хан окъуна этгененг? Ш о х а й. Мен сандырамай эдим, кёзюм кёргенни айта эдим. Сен а «тюш, тюш» дейсе да тураса. П а т и й. Бир Аллах, мен сени халынгы жаратмайма. Эфендиге дууа жаздырырмем? Ш о х а й (Патийге тынгыламай). Патий, ол дунияда жашау болур деймисе? П а т и й. Кет, Аллахха ассы болма. Ш о х а й. Ол учуп айланнган «табакъладыла» мени былай жунчу- туп тургъан. Ала кеслери алларына учмайдыла да? Сора аланы кимле эселе да бирле учурадыла. Терс эсем, айт. П а т и й. Билген Аллахды, биз а къайдан билейик! Ш о х а й (сагъышлы). Игилик этген жаннетге, аманлыкъ этген а Туманда ажашханла 206 жаханимге тюшерикди. П а т и й. Сен а игилик эт. Биринчи игилигинг ичгини къойгъанынг болсун. Ш о х а й. Къойдум, Патий. Энди ишегинг болмасын. П а т и й. Къор-садагъанг болурем, къойсанг. Ш о х а й (хапарны башха жанына бура). Эгечинг къалайды, иги болаламыды? П а т и й. Хау, игиракъды, санга да салам айта эди. Ш о х а й. Саламы узакъ болсун. (Тёгерекге-башха сагъая, киши эшитип къоймасын деп шыбырдап.) Билемисе, Патий, тюнене мен бир сейир адам кёргенме. Ол мени элтирге келген эди. «Мени кёрге- нинги адамгъа айтсанг, сокъур боллукъса», - деп, къаты айтханды. Ол бир ауукъдан мени элирге келикди. П а т и й. Не адам? Э киши, мени алай нек къоркъутаса? Ш о х а й. Сокъур болсам болайым, башхамыды алып кетерик эсе. Мен озгъан кече келгинчи - инопланетянин кёргенме. П а т и й. Къайда? Тюшюнгдеми?! Ш о х а й. Ма былайда, бу арбазда. П а т и й (кюле). Энди ала къалгъан эдиле бизге къонакъгъа келмей. Ш о х а й. Бош кюлесе, мен кёлюм бла айтама. П а т и й. «Учуп келип арбазыма къонсала, бир-эки шеша да салып, танышырма!» дегененг да, танышалдынгмы? Атларын а биддингми? Ш о х а й. Цыгыр къызы, бош къагъаса. П а т и й. Аны кишиге иш эшитдирирсе. Тобады, эл бедишлиги этерле. Ш о х а й. Санымы-чархымы тинтип чыкъгъанды ол келгинчи. Тиш- леримден сора ол жаратхан болмады. Бек сейири уа: «Бир тохтамай ичгенлей тур, биз ичгичилени, чабакъланы жыргъанлай жырып, ичлерине къараргъа бек сюебиз» деп кетгенди. П а т и й (ачыуланып). Ичгенлей тур дегенди сора?! Бети болмагъан бетсиз. Бир Аллах, сандырагъынга ийнандырып къоя эдинг. Ш о х а й. Патий! Патий!.. П а т и й. Шохай, не?! (Шохай тынгылайды.) Нек тынгылайса? (Кюлюп.) Ичгичилени ичлерин жарыргъа айтханларын а бек жарат- дым. Ох деп жашарбыз! Ш о х а й. Патий, сен манга бош ийнанмайса! П а т и й. Э киши, аллай сантха ийнанып мен телими болгъанма? Андан сора да: «Айтсам, сокъур боллукъма», – дегененг да, нек бол- мадынг?! Ш о х а й. Ойнасанг да, кёзлерим алас-булас кёре башлагъандыла. П а т и й. Энди келселе, юйдегим да барлыкъды дерсе. Ш о х а й. Патий, керексиз затла жаншама. «Биз кёзге кёрюнмегенлик- ге, башыгъыздан къарап, сизни кёрюп, эшитип турабыз», – дегенди. П а т и й. Аття ёлмесин, э киши, сен керти да акъылдан шаша тураса! (Юйге кирип кетеди). Мамучиланы Кемал 207 Ш о х а й (экили болуп). Керти да, тюшюм эсе уа… Угъай, тейри… Гяуурду былайды дерге билген... ЖАБЫУ Экинчи бёлюм П а т и й (къолунда ушкогу). Э киши, кеси керегинге да менми чыгъа- рып турлукъма энди? Ким чабарыкъ болур санга?! Ш о х а й. Чапхан а дейсе! П а т и й. Охо, бар, мен былай турайым. Ш о х а й. Алайыракъ кел, алайы бир бек къарангыды. П а т и й (кеси кесине). Жомакъда болмаса, бир уллу киши кеси ке- регине кече къатынсыз чыгъалмайды деп ким эшитгенди? Ах, мен жарлы. (Шохайгъа.) Бар, бара эсенг. Ш о х а й. Кетип къалма, Патий. П а т и й. Кетмем-кетмем, бар хайда, бар. Шохай юй артына кетеди. Ш о х а й н ы а у а з ы. Былайдамыса, жанчыгъым? Мен бусагъат... П а т и й. Бол, бола эсенг. Ш о х а й н ы а у а з ы. Бир кесек мычы, ариучугъум. (Юй артындан чыгъа.) Патий, тютюн да ичеригем. П а т и й. Мени жукъум келеди, сууукъдан да ёлтюрдюнг. Ш о х а й. Охо бар, чыракъ тюбюнде манга чапмазла да. Патий кетеди. Шохай, шинтикге олтуруп, тютюн ичеди. Неди ол шыхырт таууш? Алайда бир затмы барды, огъесе кёзюмеми кёрюндю? (Кеси кесине.) Не аманынга къалгъанса, Шохай. Хайт де! Бисмилляхий, бисмилляхий... Туруп, юйге кирирге тебирегенлей, келгинчини кёрюп, ауузу ачылып, сын къатып къалды. К е л г и н ч и. Шохай, хазыр болгъанмыса? Сени элтирге келгенме. Юсюнг-башынг тазамыды? Аракъы ичгенлей а турамыса? Ш о х а й (тили бюлдюргю эте). Мен... Мени былай жашлай жойма. Не айтсанг да, угъай демем. Ичгини да къойгъанма. К е л г и н ч и. Къалай? Мен санга ичгенлей тур дегенем да! Сен а бой салмазгъа умут этгенсе. Бусагъатдан аллымда тебире! Туманда ажашханла 208 Ш о х а й (тобукъланып жиляй). Чочхача, балчыкъгъа тёнгереп ай- ланнганла азмыдыла, мени орунума аладан бирин элтсенг а. К е л г и н ч и. Ары ненча адам элтген эсем да, туура сенича къор- къагъын а кёрмегенем, Африкадан бир къарамашакъ болмаса. Ол, асыры къоркъгъандан, кёнчек ауун жибитип къойгъан эди да, аны кюйдюрюрге тюшдю. Тутчу, кёнчек ауунга бир къарайым. Жибитип тура эсенг а? Ш о х а й. Ултха да берейим, манга тийме ансы. К е л г и н ч и. Ултхамы? Ол а неди? Ш о х а й. Ахча. Юсюне бир жарагъан къой да къошайым. К е л г и н ч и. Ол хоншунгдан урлагъан къойнуму? Ш о х а й. Угъай-угъай, багъылып тургъан иригим барды, аны дейме. К е л г и н ч и. Биз анда мал тутмайбыз. Биз тутхан, сенича ичги- чилелле. Аланы жарабыз да, сау санларын кереклилеге беребиз, къалгъан-къулгъанларын а итлеге атабыз. Бир кесекден биз мында да оноу этип башларыкъбыз. Сеничаладан жерни тазаларгъа керекди! (Бир кесек тынгылап.) Жырлай, тепсей а билемисе? Ш о х а й. Бир аз-мазла билеме. К е л г и н ч и. Тепсечи, бир къарайым. Ш о х а й. Аман тепсейме сора уа. К е л г и н ч и. Жанынгы сакъларгъа сюе эсенг, тепсе! Ш о х а й. Аллай амал бар эсе, тепсемей а. Шохай къадалып тепсерге кюрешеди. Иги кесек силкиннгенден сора, арып жыгъы- лады. К е л г и н ч и. Тур, боллукъду. Санга анда къаты соруу этерикдиле. Мен айтхандан чыкъмасанг, сау къалыргъа болурса. Энди бир жырла- чы, ауазынгы да бир эшитейим. Ш о х а й. Жырлатхандамы этерикдиле? К е л г и н ч и. Хау. Таматабыз бек огъурсузду, алай жырны, тепсе- уню бек сюеди. Тепсегенинги жаратмадым, жырлагъан къалай этесе ансы. Ш о х а й. Да ёзге амалыммы барды? Юйренирме. К е л г и н ч и. Юйрене турур заман жокъду. Шохай, сол аягъынг иги бармайды. Аны кесип, башха аякъ тигерге керекди. (Хуржун теле- фону бла ёз тилинде ким бла эсе да сёлешеди). Шарполонтан фернасо хыр мынхат сенклер уа-уа... Бусагъат жетеме. Ыхы. Экинчи жолму дейсе? Да элтирик адамым хазырды. Бир-эки кюнденми? Хо, сора. (Шохайгъа.) Шохай, энтта эки-юч кюнюнг барды. Сакълап тур. Ол жарагъан иригинги да ала барырбыз. Ш о х а й. Тепсерге юйренсем, бутуму кесмезсиз да? К е л г и н ч и. Тепсерге юйрене тур, кёлюме жетсенг, бир амал та- барма. Ичгенинги уа къойма. Анда, бизде бир уллу тау барды да, аны башындан къарасанг, Жаннет кёрюнюп турады. Аны эшик къалаууру Мамучиланы Кемал 209 этерме. Хайт десенг. Энди бир жырлачы, ауазынгы эшите барайым. Шохай аямай къычырып жырлайды. Тауушха Патий чыгъады. Келгинчи кетеди. П а т и й (къолунда ушкогу, сейирге къалып). Э киши, кече белинде бу этгенинг неди? (Шохай Патийге эс бёлмей аяусуз жырлайды.) Аллах хакъына, сен тюзден тюйюлсе. Тоба, тоба. Ол ары кетген а ким эди? Ш о х а й. Жырларгъадамы жарамайды энди? Кир юйге! (Биягъы жырлап башлайды.) П а т и й. Тохта, элни уятаса. Ш о х а й (шашхан этгенча). Уянсынла, аманмы жырлайма да?! П а т и й (кёзюне тюрслеп къарап). Энди уа не болуп къалды санга? Ш о х а й. Билмейме, биллигим да келмейди. П а т и й. Биягъы шайтанла, жинлеми кёрюннгендиле кёзюнге? Ш о х а й. Кёрюннген этмегенди, бу _____эки кёзюм бла кёрген этгенме. Сюйсенг а, ушакъ да этгенме. (Жырлап.) Анга жырлай тура эдим. Ары кетген да ол эди. П а т и й. Оу отум кёмюлген, ол дегенинг неди? Ш о х а й. Ол дегеним а: не болса да болсун! Хар шыхырт тауушдан жаным чыгъа жашагъандан ёлген игиди, кетген! П а т и й. Мен а? Мени кимге къоюп кетесе сора? Ш о х а й. Аттянга. П а т и й. Мен сени бир жары да иерик тюйюлме, эшитемисе? Ш о х а й. Элтирге келликле санга сора турмазла. Сол бутуму да ке- терирге айтхандыла, тепсерге юйренмесем. П а т и й. Нек кетередиле бутунгу уа? Ш о х а й. Сен чыгъарны аллында тепсетген да этген эди. Сол аягъынг сюркелген этеди, аны кесип, башха аякъ тигербиз дегенди. П а т и й. Сау адамны туурарча была кимлелле аллай бир? Ш о х а й. Улутха да берейим, къоюгъуз деп да кюрешдим. Хо бир да! Ол багъылгъан иригибизни сагъыннганымда, бир кесек тынгылады. П а т и й. Ол ючжашар бугъаны окъуна алсынла, сени къойсунла ансы. Ш о х а й. Къоярыкъ тюйюлдюле. «Кесинги тап жюрютсенг, сени кесе-соя турмай, къалауурлукъ ишге салырма», – дегенди ол мени ызымдан тюшюп тургъан келепен. П а т и й. Тоба астофируллах, энди ол дуниядан келечилеми келе башлагъандыла? Ш о х а й. Къайдан келгенлеринден хапарым жокъду, ол келгинчи айтханны айтама мен да. П а т и й (жиляй). Эшигибиз жабылгъанды десенг а! Къалауур этерик- диле сора? Аталарыны аман кёзлерине! Мен сени бир жары да иерик тюйюлме. (Бир кесек тынгылап.) Элтген а къайры элтедиле? Ш о х а й. Мен санга космонавтмы болгъанма, аны билирча. Жашау Туманда ажашханла 14 «Минги Тау» №4 210 болгъан планетледен бирине элтирик болурла. П а т и й. Барып, аттягъа айтайым, ол, эфендини чакъырып, дууа жаз- дырсын. Ш о х а й. Аттянг, эфенди да не эталлыкъдыла келгинчиге? П а т и й. Милиция чакъырсагъ а? Ала бир мадар-оноу этер эдиле. Ш о х а й. Мени оноуум этилип бошалгъанды. Хайт десем, мен анда къалауур боллукъма, сторуж. Болалмасам а, мясокамбинатдача соярыкъ дыла. Вот! П а т и й. Ах кюнюм, ах кюнюм!.. Сахна къарангы болады. Экинчи кюн. Шохай, терлегенлери бара, тепсерге юйренеди. Сора, тёгерекге-башха сагъайып къа- рай, Келгинчи былайда болурму деп, эки къолу бла да хауа къармайды. Ол кезиуде къабакъ эшик къагъылады. Ш о х а й (элгенип). Кимсе? Цыгыр къызы, сенмисе? Т о х а й. Менме, мен. Ач муну, ачарыкъ эсенг! (Тохай киреди.) Салам алейкум! Ш о х а й. Алейкум салам. Т о х а й. Не аман терлегенсе, алан? Ш о х а й. Юй артда отун жара турама, тютюн тартайым деп бул- жугъанма ансы. Сен а не айланаса? Т о х а й. Айланама мен да (шешаны чыгъара) сыртым бла таш ташый. Патий а юйдемиди? Ш о х а й. Базаргъа кетгенди. Келе болур. Т о х а й. Патий эрттенликде пахан бла ушакъ этип кетгенди. Ш о х а й (сагъайып). Не ушакъ?! Т о х а й. Не билейим, алай жин зараны барды, бир дууа жазсанг эди дегенин а эшитгенем. Не болгъанды? Заран зат жетгенди дей эсенг а, досум, аны сюрюп чыгъарайыкъ, оллахий! (Стаканлагъа аракъы къуя.) Заранны мунуча чыгъаргъан не барды дейсе. Тюз су- ууруп алады. Топайны жашы Халит, къалтырауукъ заран тийип, ёле жүктеу/скачать 1.04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|