Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
-кес те Шетелтүрмелеріндегіжағдай
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстандағыпенитенциарлықжүйе
|
1-кес те Шетелтүрмелеріндегіжағдай Ел дер Жа за сын өтеу ші лер 100 мың адам ға) Тү зе ту орын да ры ның са ны Сот тал ған дар дың ор на ла суы % Авс тра лия 125 124 105,9 Ва ну ату 65 3 - Ки ри ба ти 72 3 92,5 Мар шал арал да ры 73 1 128,1 Науру 23 1 - Жа ңа Зе лан дия 183 19 91,5 Па лау 478 1 - Па пуа Жа ңа Гви нея 69 21 87,4 Са моа 123 2 108,1 Со ло ман арал да ры 62 6 68,4 Тон га 114 6 81,3 Ту ва лу 60 2 - Фид жи 131 14 110,1 Жер бе тін де адам кө бей ген са йын қыл мыс жа сау фак ті ле рі ар- тып ке ле ді. Оны өр ке ниет ті тір ші лік те, мә де ниет те тоқ та та алар емес. Ал жа ңа ша қо ғам құ рып жат қан елі міз де гі абақ ты жағ дайы бір қа тар өз ге ріс ке ие, әлем дік стан дарт қа сай ке ле тін пе ни тен- циар лық ме ке ме лер ғи ма рат та рын са лу, он да ғы бос тан ды ғы нан 11. Пенитенциарлық психология 211 айы рыл ған адам дар дың жағ да йын жақ сар ту, тір ші лік ті тү зеу мә- се ле ле рі не Қа зақ стан да мем ле кет та ра пы нан қа зір гі кез де кө ңіл бө лі ніп отыр. 2-кес те Қазақстандағыпенитенциарлықжүйе № Қа мауға алы ну орын да ры Ар нал ған Оқ шаулан у мер зім і 1 Уа қыт ша ұс тау изо ля то ры (бұ- рын ғы КПЗ) Қыл мыс жа са лу да- ғы кү дік ті 10 тәу лік ке, ерек- ше зұлым ды лар 30 күн ге де йін 2 Тер геу изо ля то ры (СИЗО) Айып тал ған дар, кі- нә лі лер, сот тал ған- дар үкім де рі заң ды күш ке ен ген дер Қыл мыс кер лер 3 жыл ға де йін 3 Тү зе ту ең бек ко ло нияла ры (ТЕК) Бос тан ды ғы нан айы рыл ған дар (ер- кек тер жә не әйел- дер; жал пы, қа таң жә не ерек ше қа таң ре жим де гі лер, іс тәр тіп те гі лер). Сот ше ші мі мен 4 Тәр бие ең бек ко ло нияла ры (ТЕК) 14 -тен 19 жас қа де йін гі кә ме лет ке тол ма ған дар (ұл дар мен қыз дар; жал пы- лай жә не қа таң түр- де гі ре жим де гі лер Қайта тү зе ту мақ- са ты мен 21 жас қа де йін , сот ше ші- мі мен 5 Абақ ты Ерек ше қа тал қа- мауда ғы лар – жал- пы лай жә не қа таң ре жим де гі лер (іс тәр ті бін де гі лер) Сот ше ші мі мен 6 Ең бек тү зе ту ко ло ниялары (ЕТК по се ле ния) Же ңіл жа за тарт- қан дар (абай сыз, қа са қа на жа са лын- ған қыл мыс кер лер, 5 жыл дан ұзақ емес мер зім ге оқ- шаулан ған дар жә не дұ рыс жол ға нық тұр ған тұл ға лар Сот ше ші мі мен Заң психологиясы 212 ҚР Қыл мыс тық ко дек сі бо йын ша, қыл мыс кер лер ге жа за ор тақ, әр аза мат қо лы мен жа са ған қыл мыс ты мой ны мен кө те руі тиіс. Қа ра ған ды, Жам был, Қо станай об лыс та рын да ғы тү зеу орын да- рын да бол ған дүм пу лер мен Маң ғыс тау об лы сын да түр ме ден қа- шу жағ дайла ры ха лы қа ра лық ұйым дар дың да на за рын ау дар ға ны анық. Қыл мыс тық сот тө ре лі гін жә не жа за ны өтеу жүйе сін өз гер- ту жө нін де гі бі ре гей «Түр ме ор ны на про ба ция мен элект рон ды бі ле зік» ат ты тұң ғыш ха лы қа ра лық фо рум осы жа ңа ре фор ма ға қа тыс ты бас та ма ның бі рі бо лып та бы ла ды. Іс-ша ра ның ұйым дас- ты ру шы ла ры: Бас про ку ра ту ра, Іш кі іс тер ми ни ст рлі гі, Қа зақ стан Рес пуб ли ка сын да ғы Адам құ қық та ры жө нін де гі ор та лық, Penal Reform International (PRI) ха лы қа ра лық түр ме ре фор ма сы ның уә кіл де рі нің қа ты суымен өт кі зіл ді. Тәуел сіз дік ал ған жыл да ры түр ме де гі ха лық са ны бо йын ша Қа зақ стан әлем де АҚШ жә не Ре сей ден ке йін гі үшін ші орын да бол са, із гі лен ді ру жә не бас қа да ре фор ма лар дың нә ти же сін де еге мен дік жыл да ры бұл көр сет- кіш бір ша ма азай ды. Осы ша ра лар дың нә ти же сін де Қа зақ стан 2011 жы лы 31-орын ға жыл жып, ха лы қа ра лық рейт инг те гі өз ор- нын жақ сарт ты. Бі рақ бос тан ды ғы шек тел ген адам дар дың са ны әлі де бол са жо ға ры – 100 мың тұр ғын ға 316 қа мал ған адам нан ке ле ді. Ал ха лы қа ра лық стан дарт тар бо йын ша 100 мың тұр ғын- ға ша ма мен 150 қа мал ған адам бол ған жағ дайда ға на қыл мыс- тық әділ дік жүйесі дұ рыс ұйым дас ты рыл ған деп са науға бо ла ды. «Түр ме ре фор ма сын» жүр гі зу дің та ғы бір ма ңыз ды се бе бі – оның эко но ми ка лық не гі зін де. Бас бос тан ды ғы шек тел ген бір адам ды ұс тау қа зы на үшін 580 мың (2012 жы лы) тең ге ні құ ра ған. Сот тал- ған дар ды қо ғам ға әлеу мет тік-құ қық тық бейім деу ша ра ла ры ның ке ше нін қа рас ты ра тын про ба ция бү гін гі таң да Қа зақ стан да шарт- ты түр де сот тал ған дар ға ға на қол да ны ла ды.Ха лы қа ра лық түр ме ре фор ма сы ның кел тір ген де рек те рі не қа ра ған да бүгінгі таң да Қа- зақ стан да ғы қа мауда отыр ған дар дың 49 пайызы – бұ рын сот тал- ған дар, бұл оң көр сет кіш емес. Сон дық тан да осын дай ол қы лық- ты тү зе ту мақ са тын да «Қа зақ стан да ғы юве наль ды әді лет», «Аза- мат тық қо ғам мен мем ле кет тің бі рік кен күш-жі ге рі ар қы лы жа за- сын өтеу ден бо са тыл ған аза мат тар ды қайта әлеу мет тік бейім деу 11. Пенитенциарлық психология 213 мен олар дың құ қық та рын қор ғау», «Қа зақ стан Рес пуб ли ка сы ның 2009-2011 ж. юве нал дық әді лет жүйесі нің кон цеп циясы» ат ты жа ңа жо ба лар жү зе ге асу да. Қа зақ стан Рес пуб ли ка сын да пе ни тен циар лы жүйені қа ру сыз дан- ды ру ға, айып та лу шы лар ға ха лы қа ра лық стан дар тын ен гі зу ге, қыл- мыс тық заң ға әрі қа рай із гі лен ді ру мен ырық тан ды ру ға ли бе ра ли за- циялау ға бай ла ныс ты өз гер ту лер мен то лы қты ру лар ен гі зу ге, түр ме ке сі мі нің ба ла ма ла рын ке ңі нен қол да ну ға ба ғыт тал ған түр ме ге қа тыс- ты ре фор ма лар жү зе ге асы ры ла бас та ды. «Ха лы қа ра лық түр ме ре фор- ма сы» Қа зақ стан ның қыл мыс тық саяса тын із гі лен ді ру ді қол дайды: өлім жа за сы на ке су ге мо ра то рий жа риялан ды, тер геу изо ля тор ла ры әді лет ми ни ст рлі гі нің қа ра уына бе ріл ді, пе ни тен циар лы ме ке ме лер- дің қо ғам дық мо ни то ринг инс ти ту ты да ми бас та ды, пе ни тен циар лы жүйе нің үкі мет тік емес, ха лы қа ра лық ұйым дар мен жә не бұ қа ра лық ақ па рат құ рал да ры мен ын ты мақ тас ты ғы қол да ны лып ке ле ді. Түр ме жүйесі нің ашық ты ғы қа зір гі пе ни тен циар лы жүйе фак тор ла ры ның бі рі, сон дай-ақ оқ шаулан ған адам құ қық та рын қор ғау мен мем ле кет- тің әрі қа рай ре фор ма жа сауға да йын екен ді гі нің қоз ғаушы сы бо лып та бы ла ды. Тәуел сіз дік тің 20 жыл ды ғы на орай лас ты рыл ған ра қым шы лық ша ра ның нә ти же сін де 2 мың нан ас там аза мат түр ме ден бо са тыл- ды, ал да ғы жыл да ры бұл көр сет кіш әлі де жақ са ра түс пек. Қо- ғам дық ұйым дар дың өкіл де рін, қы зы ғу шы лы ғы бар аза мат тар ды (әлеу мет тік қыз мет кер, пси хо лог, жа бық ме ке ме қыз мет кер ле рі, т.с.с.) бос тан дық қа шық қан дар ды қо ғам өзі не қа лай қа был дайды, түр ме ден бо са тыл ған дар дың әлеу мет тік бейім де лу ле рі қан дай, қыл мыс тық әре кет тер ді қайтала мас үшін қан дай ша ра лар, әдіс- тер пай да лы нә ти же бе ре ді деген сұрақтар ма за лай ды. Бү гін гі кү ні Қа зақ стан ның қыл мыс тық-ат қа ру саяса ты на қа тыс ты ор- ган қыз мет кер ле рін қайта бейім деу, қайта әлеу мет тен ді ру, қайта оңал ту мә се ле ле рі аса өзек ті бо лып, күн тәр ті бін де тұр ға ны анық. Се бе бі бас бос тан ды ғы нан айы рыл ған дар дың ба сым бө лі гі өз де- рі нің қо ғам да ғы орнын та ба ал май, әлеу мет тік-пси хо ло гия лық тұр ғы да ғы жос пар лы ша ра лар ұйым дас ты рыл ма ған дық тан, жа- бық ме ке ме лер ге қайта ора лу ға мәж бүр. Заң психологиясы 214 Құ қық бұ зу шы лар ды тү зе ту ге бай ла ныс ты кә сі би іс-әре кет құ қық са ла сы нан да, пе да го ги ка, пси хо ло гия, әлеу мет тік жұ мыс са ла сы нан да жан-жақ ты бі лім дар бо лу ды та лап ете ді. Мы са лы, пе ни тен циар лы пси хо ло гия қыл мыс тық жа за ның тиім ді лі гі мә се- ле ле рін, айып та лу шы тұл ға сы ның ди на ми ка сын, айып та лу шы лар то бын да орын ала тын әлеу мет тік-пси хо ло гия лық құ бы лыс тар ды, әлеу мет тік оқ шаула ну жағ дайла рын да ғы ша ғын топ тар дың құн ды- лық бағ дар ла ры ның ерек ше лік те рі мен мі нез-құлық сте реотип те- рін, жа бық ме ке ме лер ұжы мы мен тәр биеші лер тұл ға сы ның пси- хо ло гия лық ерек ше лік те рін қа рас ты ра ды. Осы ған қа тыс ты пе ни- тен циар лы жүйе нің қыз мет ке рі (пси хо лог, әлеу мет тік қыз мет кер, пси хо те ра певт) адам құ қық та ры ның құн ды лық та рын мо йын дайт- ын, сот та лу шы ға (де ли нк вент ке) тү зе ту кө ме гін көр се ту де жа ғым- ды тұл ғаара лық диа лог құ ру ға қа бі лет ті ма ман бо луы тиіс. Қыл мыс тық орын дау құ қы ғы мен өза ра әре кет те су не гі зін де пе ни тен циар лы пси хо ло гия айып та лу шы лар ды қайта әлеу мет- тен ді ру ге бай ла ныс ты ұсы ныс тар жа сауға, құ қық бұ зу шы лар тұл ға сын пси хо ло гия лық тү зе ту құ рал да рын, әдіс те рі мен тә сіл- де рін та бу ға үн дей ді. Қыл мыс тық орын дау заңын да жа за қыл мыс жа са ға ны үшін айып та лу шы ны бел гі лі бір игі лік тер ден айыра- тын мем ле кет тік мәж бүр леудің ерек ше ша ра сы бо лып са на ла ды. Осы қа ғи да ның не гі зін де айып та лу шы лар ды тү зе ту мен қайта әлеу мет тен ді ру үдерісі құ ры ла ды. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|