Научный журнал

272
273
Вестник ПГУ, ISSN 1811-1831 
Серия Педагогическая № 1. 2018
ПМУ Хабаршысы, ISSN 1811-1831 Педагогикалық сериясы № 1. 2018
«интеллектуалдық әлеует» сияқты санаттардың мазмұнына талдау жасау үшін 
өзекті болып қалады.
«Адами капиталдың» тұжырымдамасы, негізінен, қызметкерге де, жұмыс 
берушіге де кірісті қалыптастырудың жеке қабілеттерін бағалауға байланысты 
экономикалық санат ретінде қолданылады. Адам капиталы көбінесе білім және 
қалыптасқан құзыреттілік кезінде алынған, мамандық бойынша біліктілікке ие 
адамның туа біткен қабілеттері мен таланттарын қамтиды. Постиндустриалды 
өркениет жағдайында адами капиталдың ерекшелігі интеллектуалдық 
компоненттің күрт ұлғаюы болып табылады, бұл жаңа идеялар, технологиялар 
мен басқа да инновацияларды шығаруға мүмкіндік береді, бұл зерттеушілердің 
«интеллектуалдық әлеует» ұғымына назар аударады.
Ғылыми білімді дамытудың қазіргі кезеңінде «интеллектуалды әлеует» 
түсінігі қоғамдық-гуманитарлық білім кешенімен белсенді түрде қолданылады. 
Экономикалық ғылымда қызметкердің, кәсіпорынның, қоғамның, елдің 
интеллектуалдық әлеуеті талданады. В. А. Лаврентьев пен А. В. Шаринаның 
пікірінше, «интеллектуалды потенциал – бұл өнеркәсіптік кәсіпорындарда 
және ұйымдарда инновациялар жасау бойынша жұмыстарды атқаратын 
қызметкердің теориялық білімдерінің, практикалық тәжірибесінің және жеке 
қабілеттерінің жиынтығы» [1, с. 84]. Абсолютті және нақты интеллектуалдық 
әлеует бар. Абсолютті интеллектуалды әлеует кәсіпорынның алдында тұрған 
және шешімдерді талап ететін қиындықтар деңгейімен анықталады. Нағыз 
интеллектуалдық әлеует еңбек қызметін жүзеге асырудың шынайы шарттарында, 
кәсіпорынның қызметкерлерінің нақты білімі, құзыреттілігі, жеке қабілеттері 
бойынша өзін көрсетеді. Сонымен қатар, экономистер интеллектуалдық әлеуетті 
дамытудың сандық және сапалық көрсеткіштеріне назар аударады. Сандық 
бағалау білімге негізделген кәсіпорынның өсу қарқынымен байланысты және 
сапалы өлшем инновация саласындағы әрбір қызметкердің жеке біліктілігін 
арттыруды сипаттайды. Қызметкердің интеллектуалдық әлеуетінің құрамдас 
бөлігі ретінде ең көбі:
– теориялық білімді, практикалық тәжірибені, кәсіби құзыреттілікті қоса 
алғанда, танымдық компонент;
– инновацияларды құру бойынша жұмыстарды жүргізу қабілеттері, күрделі 
мәселелерді шешу үшін креативтік компонент; 
– жеке қасиеттер, психофизикалық және кәсіби жеке қасиеттерін қамтитын 
жеке компонент.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Міндеттерді шешудің күрделілігінің деңгейін және жеке біліктілік 
мүмкіндіктеріне қойылатын негізгі талаптарды айқындай отырып, экономика 
өзінің әлеуметтік функцияларын орындайтын білікті кадрларға әлеуметтік 
өндірістің дамып келе жатқан жүйесінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға тиіс 
білім беру жүйесіне өз талаптарын қояды.
Заманауи адамның интеллектуалдық әлеуетін қалыптастыру процесі және 
оны психологтар, философтар мен мұғалімдер белсенді түрде талқылайды, оны 
білім беру жүйесін жаңғырту қажеттілігі, білім беру процесінің мазмұны мен 
білім беру технологиясы. Болашақты оқыту жобасы білім беру философиясының 
өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Мұндай жоба, әрине, келесі сұрақтарға 
жауап береді: «Болашақ қоғам үшін қандай адам қажет?», «Не үйрету керек?»,
«Оқу үдерісі қалай жүзеге асады?». Жоғарыда айтылған сұрақтарға жауап 
заманауи қоғамның сипаттамаларын талдауды және адам мен оның 
интеллектуалды әлеуетіне қойылатын талаптарды сәйкестендіруді қамтиды. 
Біздің пікірімізше, қазіргі заманғы қоғамдық өмірдің шынайылығының 
философиялық талдауы және оның адамға деген сұраныстары «интеллектуалдық 
әлеует» санатының мазмұнын түсіндіруге және айқындауға, оның құрамдас 
бөліктеріне назар аударуға мүмкіндік береді.
Ақпараттық технологиялардың дамуының салдары – қоғамның кеңістік-
уақыттық қатынастарындағы өзгерістер. Жаңа әлеуметтік хронотоптың 
ерекшеліктері Интернет желісінің бар болуына және уақыттың күрт 
жеделдетілуіне байланысты тығыздалған, бұл З. Бауманға ХХІ ғасырдағы 
қоғамды «ағып жатқан қазіргі заман» анықтауға мүмкіндік берді. Адамның 
бейнесін «ағып жатқан қазіргі заманғы» шындықына сәйкес келтірейік.
Э. Тоффлер атап өткендей, интеллигенция ақпараттық қоғамның өндіруші 
класы болып табылады және қызметтің қолданбалы түрлерінде білім алу және 
пайдалану бойынша интеллектуалды жұмыс оның жетекші формасы болады. 
Адамның жеке даралығы болады, өйткені өз өмір жолын таңдау мүмкіндігі 
күрт артады. «Жаңа жағдайларға байланысты адам өмірінің көпшілігі ойларды 
қажет етпейтін құралдарды табудың емес, мақсаттардың ауыртпалығын таңдауға 
жұмсалады». Заманауи философияның өзекті мәселелерінің бірі сәйкестік іздеу 
мәселесі. Өзін-өзі жаратуға, құндылықтар жүйесін, ұтқырлықты және даму 
қабілеттілігін таңдау мүмкіндігі – бұл қазіргі адамның бейнесін қалыптастыратын 
ерекшеліктер. З. Бауман «қазіргі заман» деп жазады, «қоғамдық позицияның 
мағыналы өзін-өзі анықтауы арқылы гетерогенді анықтауды ауыстырады» 
[2, с. 39]. Жоғарыда келтірілген дәлелдің мағынасы анық: егер адам қазіргі 
әлемде тұрақсыз және үнемі өзгеріп отыратын болса, тәуекел мен белгісіздіктен 
туындаған жағдайда, осы дүниенің жағдайын қабылдап, өзгеруді үйрену, 
ұтқырлықты заманауи құзыреттілік критерийлерінің бірі ретінде қабылдау 
болып табылады.

274
275
Вестник ПГУ, ISSN 1811-1831 

жүктеу/скачать 3.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: