Научный потенциал XXI века
Зерттеу материалдары мен әдістемелері
жүктеу/скачать 1.87 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу нәтижелері.
| Зерттеу материалдары мен әдістемелері. Мақала 2018
жылдың маусым айында Байсерке суқоймасында жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстары негізінде және алдыңғы жылдардағы зерттеу жұмыстарын талдау мен әдебиет көздерін ескере отырып жазылды. Судың гидрологиялық көрсеткіштері (температура, рН, оттегі) Consort C931 құралының көмегімен анықталды [1]. Балықтарды аулау үшін тор көздері 20, 24, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 мм және әрбір аудың ұзындығы 25 м болатын ғылыми стандартты құрма аулар және ұзындығы 6 м, қанатының ау көзі 5 мм және қалташасындағы ау көзінің өлшемі – 3 мм болатын шабақтық сүзекі қолданылды. Ауланған балықтарға толықтай биологиялық талдаулар жүргізілді. Балықтардың жасы зертханада қабыршағы арқылы МБС-10 бинокулярының көмегімен анықталды. Зерттеу жұмыстары жалпы қабылданған Правдин И.Ф. әдістемесі бойынша жасалды [2]. Зерттеу нәтижелері. Суқоймадағы судың температурасы маусым айларында 25,2-26 0 С аралығында болды. Судың мөлдірлігі 2,0 м құрады. Сутектік көрсеткіштің (рН) шамасы 8,1 мәніне тең болып, ортаның сілтілік сипатын көрсетті. Судағы еріген оттегінің құрамы 9,5-9,7 мг/дм 3 диапазонында байқалды, бұл көрсеткіш 113-121% қанығуға сәйкес болды. Суқоймадағы жүргізілген құрма аудың және шабақтық сүзекінің нәтижесі бойынша ихтиофауналық құрамы мынадай болды: бозша мөңке, кәдімгі ақмарқа, жыланбасбалық, қытай элеотрисы, амур шабағы, медака, қытай бұзаубасы, теңбіл талма балық, өзен абботинасы, кәдімгі кекіре (кесте 1). 1 кесте – Байсерке суқоймасының қазіргі кездегі ихтиофауна құрамы Түр атаулары латынша қазақша орысша Тұқытәрізділер отряды – Cypriniformes Abbottina rivularis (Basilewski, 1855) Өзен абботинасы Речная абботина Aspius aspius aspius (Linnaeus) Кәдімгі ақмарқа Обыкновенный жерех Carassius auratus gibelio (Bloch) Бозша мөңке Серебряный карась Pseudorasbora parva (Temminch et Schlegel) Амур шабағы Амурский чебачок Rhodeus sericeus (Pallas, 1776) Кәдімгі кекіре Обыкновенный горчак Triplophysa strauchi (Kessler) Теңбіл талма- балық Пятнистый губач Саргантәрізділер отряды – Beloniformes Oryzias latipes (Temminck et Sch.) Медака Медака Алабұғатәрізділер – Perciformes Micropercops cinctus (Dabry de Thiersant) Қытай элеотрисы Китайский элеотрис Rhinogobius similis (Gill, 1859) Қытай бұзаубасы Китайский бычок Channa argus (Cantor, 1842) Жыланбас- балық Змееголов Балықтар түнгі мезгілде нәтижелі ауланатын болғандықтан құрма ау кешкі сағат 18 00 ден таңғы сағат 06 00 аралықты қамтыды. Нәтижесінде кәдімгі ақмарқа, күміс мөңке және жыланбас балықтары ауланды. 2012 жылы жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмыстарында 7 жасты құрайтын ұзындығы – 54 см., салмағы – 2485 гр. болатын ақ амур балығы ауланған [32]. Ақмарқа Қазақстандағы табиғи ареалы тек Каспий бассейні яғни, Орал, Ембі, Сағыз, Улкен және Кіші өзен, Күшім суқоймасы және т.б. Балқаш-Іле су алабы бассейнінде кездейсоқ жерсіндірілген[3]. Қапшағай суқоймасы алғаш құрыла бастаған кезде, 1971-1973 жж. Іле өзенінің төменгі бөлігінен (Балқаш бассейні) Қапшағай суқоймасына жалпы саны 49,201 мың дана әр түрлі жастағы ақмарқа балықтары жіберілген [4]. Қазіргі таңда кәсіптік түр болып саналады. Байсерке суқоймасына қайдан және қалай пайда болғаны туралы мәліметтер жоқ. Күміс мөңке. Алматы облысының барлық суайдындарында кеңінен таралған. Күміс мөңке – фитофил, уылдырығын су температурасы 9,5-22°С – қа жеткенде, жағалаудағы тереңдігі 10-15 см болатын өсімдіктерге, қамыс тамырларына шамамен сәуірдің аяғы мамырд айының басында шашады. Жынысқа 3-4 жасында жетіледі. Уылдырық шашу уақыты ұзақ, уылдырығын бөліп шашады. Байсерке суқоймасындағы құрма аудың нәтижесінде күміс мөңкенің 2 данасы ауланды. Жыланбасбалық. Қытай және Корей суалаптарында мекен етеді. Уссури, Сунгари өзендернің бассейндерінде, Амур өзенінің орта және төменгі ағысында, сондай-ақ, Ханка көлінде таралған. 1960 жылдары ҚХР-нан өсімдік қоректі балықтармен бірге Арал бассейнніне, Талас, Шу өзендеріне және Сарысу өзенінің төменгі ағысына таралды. Г.М. Дукравецтің зерттеген мәліметтері бойынша [5] Аралдан тұқы және өсімдікпен қоректенетін балықтардың шабақтарымен бірге Алматының маңайындағы тоғандардың біріне әкелінді, жер суаратын канал арқылы Кіші Алматы өзеніне, сосын Қапшағай суқоймасына құятын Қаскелең өзеніне келді. Қысқа мерзім ішінде суқойманың жоғарғы жағына (құярлықтағы көлшіктер) және Балқашта Іле өзенінің төменгі сағасындағы көлдер жүйесіне дейін таралды. Жыланбасбалықтың ересек дарақтары балықшылардың ауында, сонымен қатар, 2008 жылдан бастап суқойманың кейбір жерлерінен біздің бақылаудағы ауларымызда да кездесе бастады. Қаскелең, Есік және т.б. өзендердің сағаларында, сондай-ақ, өзен құярлығындағы жайылма суларда да кездесті. Байсерке суқоймасында ұзындығы – 26,2 см, салмағы – 452 гр, болатын 1 данасы ауланды. Шабақтық сүзекімен аулау барысында кәсіптік маңызы жоқ бірнеше балықтардың түрі белгілі болды. Балқаш-Іле су алабы бассейніне бағалы кәсіптік балық түрлерін жерсіндіру кезінде кездейсоқ жерсінген – қытай кешеніне тән кәсіптік емес балық түрлері де пайда болды. 2 кесте – Байсерке суқоймасындағы шабақтық сүзекімен ауланған балықтардың ұзындық-салмақтық көрсеткіштері Шабақтық сүзекімен ауланған балықтардың ұзындық- салмақтық көрсеткіштері 2 кестеде көрсетілген. Уаланған балықтардың нәтижесі бойынша ең жоғарғы концентрацияны медака (1,072 дана/м 3 және 83,5%) құрады. жүктеу/скачать 1.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|