Ниетбаева Гульмира Бекенқызы Қазіргі кезеңдегі студенттердің психологиялық денсаулығының дамуы 6D010300 Педагогика және психология Философия докторы (PhD) ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация
жүктеу/скачать 2.5 Mb. Pdf көрінісі
|
| Кесте 14 - Мазмұндық және сындарлы құндылықтардың кӛрсеткіштері (%
есебінде) Құнды лықтар Шкалалар атауы Қазақ бӛлімінің студенттері Орыс бӛлімінің студенттері 1 курс 3 курс 1 курс 3 курс А - мазм ұнды қ құ нд ы лы қт ар Денсаулық 74,4 76,6 66,6 75,5 Қызықты жұмыс 55,5 63,3 52,2 65,5 Сүйіспеншілік 44,4 46,6 33,3 50,0 Адал достардың болуы 54,4 65,5 53,3 64,4 Материалды қамтамасыз етілген ӛмір 40,0 46,6 44,4 50,0 Ӛмірдегі белсенді іс- әрекет 43,3 47,7 45,5 45,5 Ӛмірлік даналық 51,1 53,3 45,5 51,1 Қоғамның мойындауы 30,0 32,2 33,3 38,8 Шығармашылық 46,6 50,0 40,0 42,2 Даму 66,6 81,1 63,3 83,3 Б -құ ралд ы қ құ нд ы лы қт ы р Тәрбиелілік 42,2 46,6 40 45,5 Ұқыптылық 26,6 33,3 33,3 32,2 Білімділік 63,3 75,5 65,5 76,6 Ӛмірге ризашылық 46,6 50,0 50,0 53,3 Тәуелсіздік 66,6 81,1 71,1 90,0 Жауапкершілік 50,0 55,5 53,3 54,4 Сезгіштік 42,2 46,6 38,8 42,2 Қуатты ерік 33,3 40,0 30,0 41,1 Ӛзіндегі және ӛзгелердегі кемшіліктерге шыдамсыздық 20,0 21,1 33,3 30,0 Адалдық 71,1 76,6 77,7 80,0 Орындаушылық 34,4 36,6 40,0 42,2 Ӛз пікірін дәлелдеудегі батылдық 40,0 45,5 44,4 48,8 САТ әдістемесінің кӛмегімен сыналушылардың ӛзін-ӛзі белсендіу кӛрсеткіштері және барлығы 11 шкала бойынша қосымша кӛрсеткіштер зерттелді. Бұл әдістеменің айқындаушы процедуралардың кешеніне енгізілуі ӛзін-ӛзі белсендік деңгейі мен психологиялық денсаулықтың белгілі бір тәуелділікті болуымен шартталды. А. Маслоудың пікірінше, ӛз әлеуетін ашуға 110 ниеттенген ададмар психологиялық тұрғыдан дені сау деп есептеледі. Құндылықтар шкаласы да ӛзін-ӛзі белсендіудің негізгі кӛрсеткіші болып саналады ӛйткені ӛзіндік кемелдендегн тұлғаға тән құндылықтарды бӛлісуге қабілеттілікті бейнелейді. Стюдент t-крийтериінің кӛмегімен орташа мәндердің салыстырылуы мен статистикалыӛ ӛңдеу қазақ және орыс бӛлімдерінің бірінші курс студенттерінің «уақытта бағдарлану», тұтқиылдық, байланыс жасау және ӛзін-ӛзі түсіну шкалалары бойынша айырмашылықтардың статистикалық сенімділігін кӛрсетті (|t|>tсын.(а<0,01)); бұл кӛрсеткіштер орыс бӛлімінің бірінші курс студенттерінде қазақ бӛлімінің бірінші курс студенттерімен салыстырғанда біршама жоғары. Кесте 15 - САТ әдістемесі бойынша шкалалардың кӛрсеткіштері (орташа ұпайлармен). Сыналушылар таңдауы Шкалалар Уа қытт а ба ғда рла ну Құ ндылы қ Ада м ны ң та би ға тын а к ӛз қа ра сы Та ным қ аже тт ілі к К ре ат ив тілі к Ав тон ом дылы қ тұ тқ иылды қ ӛз ін -ӛ зі т үс ін у Аутосимп ат ия Б ай ла ныс жа са у Қ арым а тын ас та ғы и ке м діл ік 1 курс орыс бӛлімі 9,1 9,4 6,8 8,0 8,7 8,9 7,7 10,6 9,6 8,1 8,4 1 курс қазақ бӛлімі 8,2 9,8 6,8 8,5 9,2 8,3 6,5 8,4 9,5 6,9 7,8 3курс орыс бӛлімі 9,7 9,8 7,2 8,7 9,2 9,4 7,2 10,8 9,6 8,7 8,9 3 курс қазақ бӛлімі 8,9 10,5 7,2 8,9 9,5 8,7 6,2 9,2 9,6 7,6 7,9 Жоғарыдағыларды есепке ала келе, студенттердің психологиялық денсаулығының ерекшеліктерін зерттеу нәтижелерін талдаудың, атап айтсақ екінші бӛлім бойынша келесі қорытындылар шығып отыр: 1. Тәжірибелік-эксперименталды зерттеудің нәтижесінде студенттің жас шамасындағы психологиялық денсаулық дамуының жас ерекшелік заңдылықтары анықталды: - бірінші және үшінші курс студенттерінің кӛпшілігінде адамгершілік нормативтілігінің еңгейі қанағаттанарлық және жоғары; - үшінші курс студенттері психологиялық денсаулықтарының барлық кӛрсеткіштері бойынша біртекті мәндерді білдірді; 111 - бірінші курс студенттерінде денсаулық, даму, қызықты жұмыс басым мазмұндық құндылықтар деп есептелсе, үшінші курс студенттерінде даму, денсаулық, қызықты жұмыс және достардың болуы бағалы екендігі анықталды; - бірінші курс студенттері үшін адалдық, тәуелсіздік және білімділік, ал үшінші курс студенттері үшін – тәуелсіздік, адалдық, білімділік басым сындарлы құндылық деп есептеледі. 2. Қазақ және орыс бӛлімдеріндегі бірінші курс студенттерінің психологиялық денсаулықтарының кӛрсеткіштері бойынша айырмашылықтар анықталды, оның мәні бірінші курс қазақ бӛлімінің студенттерінде: 1) невротизация, мазасыздану деңгейі, мазасыздық-депрессивті эмоциялы сапаларының индексі жоғары; 2) ӛзін-ӛзі бағалау деңгейі тӛмен, жалпы интерналдылық, ӛндірістік және денсаулығына қатысты қатынастарындағы интерналдылық шкалалары бойынша қадағалау локусы экстерналды болса, сәтсіздіктер мен отбасылық қатынастар шкалалары бойынша қадағалау локусы интерналды екендігі анықталды; 3) эмоционалды ақыл ой-ӛзгенің эмоциясын танып білу жоғары; 4) құндылық бағдар кӛрсеткіштері жоғары деңгейді кӛрсетті; 5) бірінші курс орыс бӛлімінің студенттерінде эмпатия мен ӛз эмоцияларын басқару деңгейі жоғары: - күйзеліске қарсыласу деңгейі мен бейімделу әлеуеті жоғары; - ӛзін-ӛзі белсендіу кӛрсеткіштері: спонтандық, контактілік және ӛзін-ӛзі түсіну жоғары. 3. Студенттердің психологиялық денсаулықтарының даму факторлары анықталды: Оқудың бастапқы кезеңінде этномәдени орта, атап айтқанда, онда қабылданған құндылықтардың, қатынастардың және отбасылық тәрбие дәстүрі басым фактор ретінде айқындалды. Этномәдени фактор адамның әлеуметтік сапаларының кӛрініс беруіне, тұлғаның жеке дара–типологиялық қасиеттері мен психикалық күйлерін біршама ықпал етеді. Демек, студенттердің кӛпшілігі жоғары оқу орнына оқуға келетін ауылдық мекеннің этномәдени ортасы әртүрлі этнос ӛкілдерінің сан түрлі дәстүрлерін, нормаларын, мінез –құлық кӛріністерін қабылдау мүмкіндіктерімен сипатталатын үлкен қалалардың полимәдени ортасынан ерекшеленеді. 1. Бірінші курс қазақ бӛлімінің студенттері – негізінен моноэтникалық орта ӛкілдерінен құралады. Оларға полимәдениортаға бейімделу қажет. Демек, олар тұрмыстық қабылдаудан демалу шараларын ұйымдастыруды меңзейтін мәдени құбылыстардың кең аумағына дейін мәдени айырмашылықтарды қабылдау мен ұғынуға ұласады. Зерттеушілер бұл үдеріс әлемнің этникалық кӛрінісінің ӛзге халықтардағы басым нормаларымен және құндылықтарымен ара қатынасын болжап, ӛзін қайсыір этносаралық мәдени қоғамдастыққа ену, не болмаса ӛзге халықтарға қарсы қою түрінде кӛрініс беруі мүмкін деп есептейді. 112 Сонымен қатар, студенттердің іс –әрекеттің айрықша түріне тұлғаның танымдық аумағына жүктемелердің түсуіне, ӛзін – ӛзі ұйымдастыру және қадағалау талаптарының артуына, психологиялық эмоциялы жүктеменің артуына ұласатын жоғары оқу орнында білім алуға бейімделу қажет. Психологиялық денсаулықтың анықталған ерекшеліктері тәрбиелік шаралардың қабылданған қалыптасрымен, этномәдени шарттармен, дәстүрлермен, сондай-ақ, ауылдың моноэтникалық ортасының қаланың полиэтникалық ортасына алмасуымен анықталады. Жоғары оқу орнының білім беру ортасы тұлғаның психологиялық денсаулығы дамуының маңызды факторы болып есептеледі. Аталмыш факторджың ажыратылуы эмпирикалық зерттеудің мәліметтерімен негізделді: үшінші курс студенттерінде психологиялық денсаулықтың барлық кӛрсеткіштері бір-біріне жақын. Осылайша, үшінші курсқа қарай этномәдени фактордмен салыстырғанда білім беру ортасының ықпалының басымдылығынан кӛрсеткіштер теңеледі. Бастапқы кезеңде жоғары оқу орнының жағдайларына бейімделу басым фактор болып есептеледі. 4. Түзетуші дамытушы жұмыстың қажеттігі тӛмендегідей кӛрсеткіштермен негізделеді: 1) үшінші курсқа қарай орыс бӛліміндегі студенттердің невротизация деңгейінің артуы; Сыналушылардың әрбір таңдауында: - стреске тӛзімділіктің тӛмендігімен (13-22%); - бейімделу әлеуетінің тӛмен деңгейімен (19-28%); - тұлғалық (17-32%) және ситуативті (22-35%) мазасызданудың жоғары деңгейімен; - ӛзін тым тӛмен және тӛмен бағалаумен (сәйкесінше 1-4%, 9-12%, 10- 16%); - жағымсыз және мазасыздық –депрессивті эмоциялардың жоғары индексімен (9-18%, 19-23%); - эмоциялы ақыл-ойі тӛмен деңгейімен (21-32%); - ӛзін-ӛзі белсендірудің жеке кӛрсеткіштерінің жете дамымауымен (адамның табиғатқа кӛзқарасы, спонтандық, контактілік және ӛзін-ӛзі түсіну) шартталады. жүктеу/скачать 2.5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|