Облыстық №2 әмбебап ғылыми кітапханасы Әдістеме – библиография бөлімі



Pdf көрінісі
бет19/27
Дата14.11.2023
өлшемі0.6 Mb.
#483209
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27
Мағжан Жұмабаев 
(1893-1938) 
 
Алаш қозғалысының қайраткері, ақын, қазақ 
әдебиетінің көрнекті өкілі Жұмабаев Мағжан Бекенұлы 
1893 жылы 25 маусымда Солтүстік Қазақстан облысы, 
қазіргі Мағжан Жұмабаев ауданы, Сасықкөл жағасында 
дүниеге келген. 
Атасы – Жұмабай қажы. Әкесі Бекен саудамен 
айналысқан дәулетті адам болған. Анасының есімі – 
Гүлсім. Мағжан ауыл молдасынан сауатын 
ашып, 
1905 – 1910
 жылдары Қызылжардағы 
(
Петропавл
) №1 мешіт жанында белгілі татар зиялысы, 
мұсылман халықтарының азаттығы жолында күрескен 
М.Бегишевтің ұйымдастыруымен ашылған медреседе оқыды. 
Баспадан 
1909
 жылы шыққан Абай өлеңдерін оқып, “Атақты ақын, сөзі алтын 
хакім Абайға” деген өлең жазды. 
1910 –
 1913
 жылдары 
Уфа
 қаласындағы “Ғалия”
медресесінде
 білім алды. Онда татар 
жазушысы Ғ.Ибрагимовтен дәріс алып, белгілі қайраткер С.Жантөринмен 
тығыз қарым-қатынас орнатады, болашақ көрнекті 
жазушы 
Б.Майлинмен 
танысады. Ибрагимовтің көмегімен 
1912 
жылы 
Қазан 
қаласындағы 
Кәрімовтер баспасында “Шолпан” атты тұңғыш өлеңдер жинағы 
басылып шығады.
1913 – 1916
 жылдары Омбы 
мұғалімдер 
семинариясында
 оқыды.“Бірлік” ұйымы жұмысына белсене 
араласып, “Балапан” қолжазба журналын шығаруға 
қатысады. 
Ә.Бөкейхан, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы 
секілді алаш 
қайраткерлерімен байланыс орнатып, 
Қазақ газетіне
 өз өлеңдерін жариялайды. 
1917 
жылы Ақпан төңкерісінен кейін қалыптасқан саяси жағдайға сай 
қоғамдық өмірге белсене араласып, 
Ақмола облыстық қазақ съезін
 өткізуді 
ұйымдастырушылардың қатарында болды. Осы жылы сәуірде 
Ақмола 
облысы
 қазақ комитеті құрамына сайланды. 
Мәскеу
 қаласында 
өткен 
Бүкілресейлік мұсылман съезіне
 қатысты. Бірінші жалпықазақ съезінің 
шешімі бойынша 
Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына 
депутаттыққа кандидат 
ретінде ұсынылды. 
“Алаш” партиясының 
Ақмола облысының комитетінің 
мүшесі болды. 
“Үш жүз
 партиясы өкілдерінің жалған айыптауымен бір айға 
жуық абақтыға отырып шықты. 
Екінші жалпықазақ съезіне 
делегат ретінде 
қатысып, онда оқу мәселесі бойынша құрылған комиссияға төрағалық етті. 
1918 – 1919
 жылдары Петропавл уездік земство басқармасында қызмет етті. 
1919 – 
1923 
жылдары Ақмола губерниялық “Бостандық 
туы” газетінде, “Шолпан”, “Сана” журналдарында, “Ақжол” газетінде 
қызмет істеп жүріп, халық ағарту жұмысына белсене араласады. Сол кезеңде 
қалың қауымға таныс поэмасы “
Батыр Баянды”
жазып, жарыққа шығарады. 


35 
1923 – 1927
 жылдары Мәскеуде Жоғары әдебиет-көркемөнер институтында 
оқиды. Онда орыс әдебиетін, Батыс 
Еуропа әдебиетін
 терең зерттеп, орыс 
мәдениет қайраткерлерімен жете танысып, көпшілігімен достық қарым-
қатынаста болады. Мәскеуде оқып жүргенде оның шығармалары орынсыз 
сынға ұшырады. 
1924
 жылы 
24 қарашада
 Мәскеу қаласындағы Шығыс 
еңбекшілері коммунистік университетінде қазақ жастарының жерлестік 
ұйымында жиналыс өтіп, олар Жұмабайұлының 
1922 
жылы 
қазанда, 
1923 
жылы 
Ташкентте 
басылып шыққан жыр жинақтарын талқыға 
салды. Онда ақын шығармаларын теріске шығаратын қаулы қабылданды. Бұл 
қаулы 
Еңбекші қазақ”
газетінің 
1925 
жылы 
14 ақпандағы
 санында басылды. 
Орынсыз сыннан көңілі жабыққан ақын “Сәлем хат” деген өлең жазды. Жаңа 
құрылысқа, жаңа тұрмысқа қатысты нақтылы өлең жазбаса да, “уралап 
айқайламадың” деген кінәмен, тап күресіне белсене араласып, кедей сөзін 
сөйлемедің деген айыппен Жұмабайұлы қатаң сынға алынды. 
Жұмабайұлы 
1927 – 1929
 жылы 
Бурабайда,
одан соң 
Қызылжарда
 оқытушылық 
қызметтер атқарады. 1929 жылы Жұмабайұлы 
Алқа”
атты жасырын ұйым 
құрғаны үшін деген айыптаулармен Мәскеудегі 
Бутырка 
түрмесіне қамалып, 10 
жыл айдауға кесіледі. 
1936 
жылы 
М.Горький 
мен 
Е.Пешкованың
 араласуымен 
бостандық алып, 
Қазақстанға 
қайтады. 
Петропавл
 қаласыннда мектепте 
орыс 
тілі
 мен әдебиетінен сабақ беретін мұғалім болып жұмыс істейді. Көп ұзамай 
қалалық оқу ісінің меңгерушісі оны саяси себептерге байланысты деген 
айыппен мұғалімдік қызметтен босатады. 
1937 
жылы наурызда 
Жұмабайұлы 
Алматыға 
келеді. Аударма ісімен айналысады. 
1938 
жылы 
қайтадан қамауға алынып, ату жазасына кесілді.
1960 жылы
Түркістан әскери 
округі әскери трибуналының алқасы шешімімен Мағжан Жүмабаев толығымен, 
біржола ақталды. Алматы және Петропавл қалаларында бір-бір көшеге есімі 
берілді. Петропавл қаласында және ақынның туған ауылында ескерткіш 
қойылған.
Ақынның 100 жылдық мерейтойына арналып 
1993 
жылы ашылған. 
Ол Мағжан Жұмабайұлы аудандағы өзінің туып-өскен 
Сарытомар 
ауылында 
орналасқан. Мұражай бұрынғы Мағжан Жұмабайұлы атындағы кеңшардың 
мектебінде. Ондағы жиналған қорлар мен материалдар ақынның 
шығармашылық өміріне арналған. Құжаттардың 
көшірмесі 
Алматы, Петропавл, Омбы
 қалаларында және кейбір аудандарда 
сақталған. Мұражайдың жалпы аумағы 60м
2



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   27




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет