Жалпы техникалық талаптар

5.1 Жұмсақ және қатты бидайлар үшін реттік сыныптары және сыныптар көрсеткіштері 2 кестеде және 3 кестеде берілген.

2 кестенің жалғасы

2 кестенің соңы

3-кесте – Қатты бидай үшін техникалық талаптар

3 кестенің соңы

Негізгі сыныпты анықтағыштар		Қатты бидай үшін сыныптар сипаттамасы және сыныптар жөнінен нормалар
		1	2	3	4	5
Дән маңызының салмақтық үлесі, %, кем емес		28,0	25,0	22,0	18,0	«
Араласпалар: Астықтық араласпа, %, артық емес Сондай-ақ: Қара бидай, ешмен Және өскін Сондай-ақ: Өскін дәндер		5,0	5,0	15,0	15,0	15,0 Астықтық аралас- па шегінде
		2,0	2,0	4,0	5,0
		1,0	1,0	3,0	4,0	Сондай
Арамшөптік аралас- па, %, артық емес 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0
Сондай-ақ: Бұзылған дәндер Фузариозды дәндер Қиыршық тастар Зиянды араласпалар, %, артық емес Сондай-ақ: Спорлар укекіре, түлкі құйрықты қыдық, ланцетті термопсис Түрлі түсті шегіршін Жемісі түскен күн сүйгіш	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
	0,05	0,05	0,05	0,05	0,05
	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
Кәрі триходесма	Рұқсат етілмейді
Қаракүйелі дәндер (кірлеген,көгерген), %, артық емес	10,0	10,0	10,0	10,0	10,0
Ескерту –Салмақтық үлесі мен дән маңызының сапасынан басқа, барлық көрсеткіштер жөнінен 4-сынып талаптарына сәйкесетін қатты бидайды «жармалық» сөзін қосып 4 сынып бойынша бағалайды.

5.2 Барлық сыныптағы бидай:

- өздігінен қызу белгісінсіз жақсы күйде;

- жақсы бидайға тиісті иіске ие болуы (мия, тұрып қалған, көгерген, жусан, қаракүйе және басқа да бөтен иіссіз);

- берілген түрге тиіс жақсы дәнге тиіс түсті болуы керек;

- II деңгейден жоғары емес кенемен залалданғаннан басқа зиянкестермен залалдану рұқсат етілмейді.

5.3 Өзіне қатыссыз иісті, 1-5 сыныптардағы, қызып жатқан бидайды, немесе өскін бидайлармен 15% артық араласпасы бар бидайды «сыныптық емес»-ке жатқызу керек.

5.4 Пісу, жинау немесе сақтаудың қолайсыз жағдайларының салдарынан өзінің табиғи түсі мен жылтырлығын жоғалтқан бидайды, қарайған дақтардың болуы жағдайында

«қарайған» ретінде, немесе «түссізден-ген» ретінде анықтайды және түссіздену деңгейін көрсетеді.

5.5 Бидай сыныптарында дән түсі жөнінен рұқсат етілетін ауытқулар

4 кестеде келтірілген.

4 кесте

Дән түссізденуінің деңгейі және Оның сипаттамалары	Бидай сыныптары
	Жұмсақ	Қатты
1-деңгей-дәннің арқа жағында жылтырлығының бастапқы жоғалуы және түсізденуі	1-5	1-5
2-деңгей-дәннің арқа жағы мен жандарында жылтырлықтың жоғалуы, түссізденуі	3-5	3
3-деңгей-дәннің өне бойының Толықтай түссізденуі	3-5	4-5
Қарайған	4-5	5

5.6 Жоғары сыныптағы бидайды төменгі сыныпқа ауыстыру сыныптарды анықтаулардың бірінен сапа нормасына сәйкеспейтіні жағдайында жүзеге асырылады (2,3 және 4 кестелер).

5.7 5 сыныптағы жұмсақ және қатты бидайларды тағамдық емес мақсаттарға пайдаланады.

5.8 Сыныптарда арамшөптік және дәнді араласпалардың болуы жөнінен ең үлкен нормалар жалпы нұсқаулықтар түрінде берілген және бұндай дәнді сақталуын қамтамасыз етіп шекке жеткізу мүмкіндігі жағдайында әзірлеуші ұйым мен жеткізушінің қарауына қарай үлкейтіле немесе кемітіле алады.

5.9 Экспортқа шығарылатын бидайдың сапасына талаптар жеткізуші мен шетелдік сатып алушы арасындағы шартта (келісімшартта) бекітіледі.

5.10 Дайындалып жатқан бидай дәнін есептеу үшін келесі базистік нормалар қолданылады:

негізі – 750 г/л; ылғалдылығы – 14,5 %, арамшөптік араласпа – 1,0%, астықтық араласпа – 3,0% (қыстық жұмсақта), және 2,0% (жаздық жұмсақта, жаздық және қыстық қаттыда).

5.11.1 Негізгі дәнге:

- толық және бұзылу сипаттамасына қарай астықтық және арамшөптік араласпаларға жатқызылмаған бидайдың бұзылған дәндері;

- 1-4 сыныптарды – бидай дәндерінің бұзылуының сипаттамасы мен көлеміне қарамастан, олардың зиянкестермен бұзылған және соғылғандардың 50%;

- 5 сыныпта – астықтық және арамшөптік араласпаларға осы дақылдарға стандарттарға сәйкес олардың залалдану сипаттамасы жөнінен жатқызылмаған басқа да дәнді және дәндібұршақты дақылдардың дәндері мен тұқымдары, сондай-ақ залалдануының сипаттамасы мен көлеміне қарамастан соғылған және зиянкестермен залалдандырылған бидай дәндері жатқызылады.

5.11.2 Астықты араласпаларға:

- бидай дәндері:

1) 1-4 сыныптарды – залалданудың сипаттамасы мен көлеміне қарамастан соғылған және зиянкестермен залалданған дәндердің 50% (бұдан дәндердің қалған 50% негізгі дәнге жатқызылады);

2) қысылған, солған, өскін, суыққа шалдыққан, залалданған, көк;

- 1-4 сыныптағы бидайда – залалдану сипаттамасы жөнінен арамшөптік араласпаларға жатқызылмаған толық немесе бұзылған қара бидай, ешмен дәндері және жабайы бидайлар;

- 5 сыныптағы бидайда – залалдану сипаттамасы жөнінен осы дақылдарға стандарттарға сәйкес астықтық араласпаларға жатқызылған астықтық, астықты бұршақтық және майлы дақылдардың дәндері мен тұқымдары жатқызылады.

5.11.3 Арамшөптік араласпаларға:

- тесіктерінің диаметрі 1,0 мм елеуіш арқылы өткендер;

- тесіктерінің диаметрі 1 мм елеуіште қалғандарда: минералды, органикалық және зиянды араласпалар, улы емес арам шөп өсімдіктердің тұқымдары, бидайдың, қара бидайдың, ешменнің, жабайы бидайдың залалданған дәндері;

- фузариозды дәндер;

- 1-4 сыныптағы бидайда – бұзылмаған қара бидай, ешмен және жабайы бидайдың дәндерінен басқа да астықты, астықты бұршақты және майлы дақылдардың дәндері мен тұқымдары;

- 5 сыныптағы бидайда – залалдану сипаттамасы жөнінен осы дақылдарға стандарттарға сәйкес арамшөптік араласпаларға жатқызылған басқа да астықты, астықты бұршақыт және майлы дақылдардың тұқымдары мен дәндері жатқызылады.

6 Қауіпсіздік талаптары

6.1 Бидайда улы элементтердің, микотоксиндердің, пестицидтердің және радионуклидтердің болуы (1) бекітілген рұқсат етілген деңгейлерден аспауы керек.

7.1 Қабылдау ережелері – МСТ 13586.3 бойынша.

7.2 Қабылдау кезінде бидай дәнінің әрбір партиясындағы сапа көрсеткіштерін сыныптау талаптарына сәйкес анықтайды, экспорттың партиялардағы құлау санын келісімшарт шарттарына сәйкес анықтайды.

7.3 Араласпалармен бірге салмақтың 15 % артық басқа астықты дәндерінің және астықты бұршақ дақылдарының тұқымдарынан араласпалардан тұратын бидайды, процентте құрамы көрсетіліп басқа дақылдармен бидай қосындысы ретінде қабылдайды.

7.4 Құрамында басқа түрлердің 10% артық бидай дәні бар 2-4 сыныптағы қатты бидайды, 4 сыныптағы жұмсақ бидай ретінде қабылдайды.

7.5 Үлы элементтердің, микотоксиндердің, пестицидтердің және радионуклидтердің болуына бақылауды бекітілген тәртіпте жүргізеді.

8.1 Сынамаларды сұрыптау – МСТ 13586.3, МСТ 28666.2 бойынша.

8.2 Иісін, түсін, түссізденуін анықтау – МСТ 10967 бойынша.

8.3 Зиянкестермен зақымдануын анықтау – МСТ 13586.4, МСТ 28666.1, МСТ 28666.3, МСТ 28666.4 бойынша.

8.4 Ылғалдылығын анықтау – МСТ 13586.5, МСТ 29143, МСТ 29144 бойынша.

8.5 Негізін анықтау – МСТ 10840 бойынша.

8.6 Арамшөптік және астықтық араласпалардың жалпы және фракционды болуын, кішкентай дәндер мен ірілердің болуын, бидай дәндерінің болуын, кішкентай дәндер мен ірілердің болуын, кенемен бұзылғандарды, металломагнитті араласпаларды анықтау әдісі – МСТ 30483 бойынша.

8.7. Жылтырлығын анықтау – МСТ 10987 бойынша.

8.8 Түрлік құрамын анықтау – МСТ 10940 бойынша.

8.9 Дән маңызының (тобы және ИДК көрсеткіші) саны мен сапасын анықтау – МСТ 13586.1 бойынша.

8.10 Құлау санын анықтау – МСТ 7676, МСТ 30498 бойынша.

8.11 Фузариозды дәндерді анықтау – (2) бойынша.

8.12 Қаракүйе саңырауқұлақтарының спорларын анықтау – МСТ 13496.11 бойынша.

8.13 Улы элементтердің, микотоксиндердің, пестицидтердің және радионуклидтердің болуын Қазақстан Республикасының Денсаулық министрлігімен бекітілген әдістер бойынша анықтайды.