V БОБ ЖИҲОДГА ШОШИЛИШНИНГ ФАЗИЛАТИ

Аллоҳ таоло бундай дейди:

سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ . ( الْحد يد:21)

“(Эй инсонлар), Парвардигорингиз томонидан бўладиган мағфиратга ҳамда Аллоҳ ва Унинг пайғамбарларига иймон келтирган зотлар учун тайёрлаб қўйилган, кенглиги осмон ва ернинг кенглиги каби бўлган жаннатга шошилингиз!…”. “Ҳадид” сураси, 21-оятдан.

وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنْ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ. (التَّوبة:100)

“Муҳожир ва ансорларнинг биринчи пешқадамлари ва уларга чиройли амаллар билан эргашган зотлар – Аллоҳ улардан рози бўлди ва улар ҳам Аллоҳдан рози бўлдилар. Яна (Аллоҳ) улар учун остидан дарёлар оқиб турадиган, улар абадий қоладиган жаннатларни тайёрлаб қўйди. Мана шу буюк бахтдир”. “Тавба” сураси, 100-оят.

وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ(10)أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ(11)فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ . (الواقعة:12).

“Пешқадам бўлгувчи зотлар (жаннат неъматларига эришишда ҳам) пешқадам бўлгувчи зотлардир! Ана ўшалар ноз-неъмат боғларида (Аллоҳ таолога) яқин қилингувчилардир”.“Воқеа” сураси, 10-12

Усома ибн Аби Сувда: – “Ас-собиқуна вассобиқуна” оятида бизга етиб келгани – Аллоҳ йўлидаги жиҳодга аввал чиққан ва намозга олдин чиққанлардир, – дейди.

Бу Усома тобеинлар имоми, улар ичидаги ғозийлар ва мужоҳидлар имомидир.

Унга баъзилар: – Бу йил ҳам жиҳод, ғазот қиласанми? – деб сўрашди.

–Мен бирор йилни ғазотсиз ўтказишни истамайман, – деб жавоб берди.

وَلَا يُنفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً وَلَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمْ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ

“Улар кичикми, каттами бирон инфоқ-эҳсон қилсалар ва (ғазот йўлида) бирон водийдан ўтсалар, албатта қилган энг чиройли амалларига яраша Аллоҳ мукофотлаши учун (буларнинг ҳаммаси) улар фойдасига ёзилур”.“Тавба” сураси, 121-оят.

66. Имом Бухорий ва Муслим Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дейдилар:

لَغَدْوَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ رَوْحَةٌ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا وَلَقَابُ قَوْسِ أَحَدِكُمْ أَوْ مَوْضِعُ يَدِهِ فِي الْجَنَّةِ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا وَلَوْ أَنَّ امْرَأَةً مِنْ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ اطَّلَعَتْ إِلَى الْأَرْضِ لَأَضَاءَتْ مَا بَيْنَهُمَا وَلَمَلَأَتْ مَا بَيْنَهُمَا رِيحًا وَلَنَصِيفُهَا عَلَى رَأْسِهَا خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا.

“Аллоҳ йўлида бир кун тушгача ёки тушдан кейин кечгача юриш дунё ва ундаги барча нарсалардан яхшироқдир. Сизлардан бирингизга берилган жаннат ерининг бир қаричи ёки бир қамчи дастаси миқдорича ер бутун дунё ва ундаги нарсалардан яҳшироқдир. Агар аҳли жаннатдан бир аёл ер юзига чиқиб қолса, ,осмон билан ер орасини ёритиб юборар ва хушбўй ҳидга тўлдирган бўлур эди. Унинг бошидаги рўмоли дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир”.⁸⁴

Ҳадисдан англашилган маъно шуки – мужоҳиднинг Аллоҳ йўлида бир кун юришидан ҳосил бўлган улкан савоб – дунё ва ундаги барча нарсадан афзалдир. Бундаги улкан савоб фақат юришликнинг ўзидан ҳосил бўлмайди, балки у мужоҳиднинг холис нияти туфайли жиҳод учун юрилган ҳар бир кунга ҳосил бўлади.

Аллоҳ йўлидаги бир кунлик савобнинг дунё неъматларининг барчасидан афзаллиги, гарчи инсон бу неъматларнинг барчасига эгалик қилса-да, бу неъматлар зое бўлгувчидир, охират неъматлари эса абадий бардавомдир.⁸⁵

67. Имом Бухорийнинг Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қилдилар:

لَرَوْحَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ غَدْوَةٌ خَيْرٌ مِمَّا تَطْلُعُ عَلَيْهِ الشَّمْسُ وَتَ،ْرُبُ لَقَابُ قَوْسٍ فِي الْجَنَّةِ خَيْرٌ مِمَّا تَطْلُعُ عَلَيْهِ الشَّمْسُ وَتَغْرُبُ .

“Аллоҳ йўлида бир кун тушгача ёки тушдан кейин кечгача юриш қуёш нури етган мағриб ва машриқдаги барча нарсалардан афзал. Жаннатдаги бир қамчи ёки камон миқдорича ўрин мағриб билан машриқ орасидаги барча нарсалардан афзалдир”.⁸⁶

68. Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар:

تَضَمَّنَ اللَّهُ لِمَنْ خَرَجَ فِي سَبِيلِهِ لَا يُخْرِجُهُ إِلَّا جِهَادًا فِي سَبِيلِي وَإِيمَانًا بِي وَتَصْدِيقًا بِرُسُلِي فَهُوَ عَلَيَّ ضَامِنٌ أَنْ أُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ أَوْ أَرْجِعَهُ إِلَى مَسْكَنِهِ الَّذِي خَرَجَ مِنْهُ نَائِلًا مَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ أَوْ ،َنِيمَةٍ وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ مَا مِنْ كَلْمٍ يُكْلَمُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ إِلَّا جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَهَيْئَتِهِ حِينَ كُلِمَ لَوْنُهُ لَوْنُ دَمٍ وَرِيحُهُ مِسْكٌ وَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَوْلَا أَنْ يَشُقَّ عَلَى الْمُسْلِمِينَ مَا قَعَدْتُ خِلَافَ سَرِيَّةٍ تَغْزُو فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَبَدًا وَلَكِنْ لَا أَجِدُ سَعَةً فَأَحْمِلَهُمْ وَلَا يَجِدُونَ سَعَةً وَيَشُقُّ عَلَيْهِمْ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنِّي وَالَّذِي نَفْسُ لَوَدِدْتُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ أَنِّي أَغْزُو فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَأُقْتَلُ ثُمَّ أَغْزُو فَأُقْتَلُ ثُمَّ أَغْزُو فَأُقْتَلُ…

“Кимки Аллоҳ йўлига чиқса, унинг кафиллигини Аллоҳ ўз зиммасига олади. Аллоҳ – унинг уйдан чиқарган нарса фақат мен йўлимда жиҳод, Менга бўлган иймон ва менинг росулларимни тасдиғи бўлса, уни жаннатга киргизиш ёки ўзи чиққан маконга ўзи эришган ажр ё ғанимат билан қайтармоққа мен кафилман”.

Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган зотга қасамки, Аллоҳ йўлида кимки жароҳатланса, қиёмат Куни янги жароҳатланган ҳолатда қайта тирилади, яранинг ранги қон рангида, ҳиди мушк ҳиди каби бўлади. Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган зотга қасамки, Агар мусулмонларга оғир қилиб қўйишим бўлмаганида, мен Аллоҳ йўлида ғазотга чиққан бирор бир сариядан⁸⁷ ҳам қолмаган бўлар эдим. Лекин мен умматларимга юклаб қўйсам уларнинг тоқати етмайди. Мени суннатимдан қолиш уларга оғир бўлади. Жоним Унинг қўлида бўлган зотга қасамки, мен хоҳлардимки, Аллоҳ йўлида ғазот қилсаму ўлдирилсам, сўнг яна Аллоҳ йўлида ғазот қилсаму ўлдирилсам ва яна Аллоҳ йўлида ғазот қилсаму ўлдирилсам. ⁸⁸.

69. Баззор Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида. Саъд айтади:

يصلِّي بنِا، والنَّبيُّ أنَّ رجُلاً جاء إلى الصَّالاة.فلمَّا انتهى إلى الصَّفِّ قال: اللهمَّ آتِني أفضَلَ ما تؤْتي عبادَكَ الصَّالحينَ! فلمَّا قضَى النَّبيّ الصَّلاة قال:منِ المُتكَلِّمُ آنِفًا؟ قال الرَّجُل:أنا. قال النَّبيُّ :إذَن يُقَرُ جَوادُك، وتُسْتشْهَدُ في سَبيل اللهِ..

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам биз билан намоз ўқиётган эдилар. Бир киши намозга келди. Сафга қўшилгач:

– Эй Аллоҳим, менга солиҳ бандаларингга берган нарсаларингнинг энг афзалини бергин, – деб дуо қилди.

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозни тугатгач:

– Дуо қилган ким?– деб сўрадилар.

• 
  Мен ё Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам,– деди ҳалиги киши.
  

Ибн Асокир Абдуллоҳ ибн Мухайриз ал-Жумаҳийдан қилган ривоятда айтадилар:

Димашқдан Румга ғазот учун бир лашкар юборилади. Бу лашкар орасида Абдуллоҳ ҳам бор эди. Унга отаси мактуб йўллаб, қаттиқ касал бўлиб қолганини баён этганди. Мактубда отаси: “Эй ўғлим, мени ҳам кўтариб, Рум ерларига олиб бор!”– деб ёзган эди. Абдуллоҳ отаси Мухайриз ал-Жумаҳийни кўтариб олиб кетади. Йўлда унга отаси: “Тезроқ олиб бор мени!” – дейди. Унга Абдуллоҳ: “Эй ота, сиз ахир касалсизку?”– деди. “Тезроқ олиб бор эй ўғлим, чунки мен ўлимим Рум ерларида бўлишини истайман!”– дейди Мухайриз ал Жумаҳий. Абдуллоҳ юришини тезлатди. Отаси Химсга етиб келганда вафот этди.

Аз-Заҳабий Ҳусайн ибн Жундабдан қилган ривоятида шундай дейди:

Муовия розияллоҳу анҳунинг замонларида мусулмон аскарлари Константинополга ғазот қилдилар. Аскарлар қайтиб келгач, мен ҳам Мисрга келдим.

Константинополда румликларни мухосара қилишда қатнашган йигитлардан бири айтдики: “Ўша пайтда Абу Айюб ал-Ансорий розияллоҳу анҳу атрофидагиларга: “Агар мен ўлсам, мени отга юклаб, душман аскарларига энг яқин жойга олиб бориб кўмингларда, сўнг қабримни текислаб юборингларки, уни ҳеч ким топа олмасин”, – деб васият қилдилар”.

Ибн Асокир Саъид ибн Абдулазиздан қилган ривоятида: Абу Муслим ал-Хавалоний Рум ерида мужоҳидлар билан бирга эди. Бу Муовиянинг ҳалифалик вақтида бўлиб аскарлар қўмондони Буср ибн Артоҳ розияллоҳу анҳу эдилар. Абу Муслим Хавалоний касал бўлиб қолдиларда, Буср ибн Артоҳга ўлими олдидан: “Мен ўлсам шу жангда қатнашиб ўлган мусулмонларга амир қилиб қўй. Уларнинг қабрлари тепасига бир байроқ тикиб қўй! Менинг қабримни энг чеккага, душманга яқин жойга қил. Қиёмат куни уларнинг байроғи остида бўлмоқни умид қиламан”, – дея васият қилди.

VII боб

АЛЛОҲ ЙЎЛИДА ЮРИШ ВА УНДАГИ ҒУБОРНИНГ ФАЗЛИ БАЁНИДА

70. Имом Бухорий Абдураҳмон ибн Жабр розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида у:

يَقُول: مَنِ اغْبَرَّتْ قَدَمَاهُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ سَمِعْتُ النَّبِيَّ

– Мен Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг „Кимники иккала оёғи Аллоҳ йўлида чанг бўлса, Аллоҳ унга дўзах ўтини ҳаром қилади” – деганларини эшитдим дейди.⁹⁰

Имом Бухорийнинг бошқа бир ривоятида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Қайси банданинг икки оёғи Аллоҳ йўлида чанг бўлса, унга дўзах ўти тегмайди” – дейдилар.

71. Имом Термизий, Насоий ва Ҳаким Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

لَا يَلِجُ النَّارَ رَجُلٌ بَكَى مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ حَتَّى يَعُودَ اللَّبَنُ فِي الضَّرْعِ وَلَا يَجْتَمِعُ غُبَارٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَدُخَانُ جَهَنَّمَ في منْخَريْ مسلمٍ ابَدًا.

“– Аллоҳдан қўрқиб йиғлаган одам дўзахга кирмайди, худди она сути кўкракга қайтмаганидек. Аллоҳ йўлидаги ғубор билан жаҳаннам тутуни бир мусулмоннинг димоғида асло жамланмайди”⁹¹ – дедилар.

72. Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

قَالَ لَا يَجْتَمِعَانِ فِي النَّارِ اجْتِمَاعًا يَضُرُّ أَحَدَهُمَا مُسْلِمٌ قَتَلَ كَافِرًا ثُمَّ سَدَّدَ الْمُسْلِمُ أَوْ قَارَبَ وَلَا يَجْتَمِعَانِ فِي جَوْفِ عَبْدٍ غُبَارٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَدُخَانُ جَهَنَّمَ وَلَا يَجْتَمِعَانِ فِي قَلْبِ عَبْدٍ الْإِيمَانُ وَالشُّحُّ

“Дўзахда бири иккинчисига зарар берадиган икки кимса асло жамланмайди: кофирни ўлдирган мусулмон билан ўлдирилган кофир. У тўғри йўлда бардавом бўлса, унинг ичида икки нарса жамланмайди: Аллоҳ йўлидаги ғубор ва жаҳаннам тутуни. Бу банданинг қалбида икки нарса жамланмайди: иймон ва бахиллик”⁹² – дедилар.

Ривоятларга кўра: бир киши улуғ саййидлардан бўлмиш олим, мужоҳид Абдуллоҳ ибн Муборакни тушида кўриб:

• 
  Аллоҳ сенга қандай муомала қилди? – деб сўрабди. У киши
  
• 
  Аллоҳ барча гуноҳларимни кечириб юборди, – дебди.
  
• 
  Одамларга тарқатган илмингиз туфайлими? – деб сўрабди у.
  

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумо жиҳодга чиққан пайтларида икки оёғи Аллоҳ йўлида чанг бўлиб, ундан бўлган улкан ажрга эришиш учун пиёда юрарди.

Шунинг учун ҳам, уламолар Аллоҳ йўлига чиққан мужоҳидлар бурни ва оғзини чанг кирмаслиги учун рўмол ёки латта билан беркитиб олишларини макруҳ санаганлар. Бу кароҳиятни рўзадор одам тушдан сўнг мисвок ишлатиши макруҳлигига қиёс қиладилар. Чунки мисвок оғизнинг ҳидини кетказади. Рўзадор оғзининг ҳиди Аллоҳ наздида мушк ҳидидан хушбўйдир. Шунингдек, оғиз-бурунга ниқоб кийиш ҳам макруҳ, чунки ниқоб оғиз-бурунга чанг киришини тўсади. Ваҳоланки, бу чангнинг кириши мужоҳидга дўзах ўтини ҳаром қилади. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек:

مَنِ اغْبَرَّتْ قَدَمَاهُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ

“Кимники икки оёғи Аллоҳ йўлида ғуборланса, Аллоҳ унга жаҳаннамга ҳаром қилади”.

74. Ҳокимнинг Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан қилган ривоятида:

قَالَ كُنَّا فِي غَزْوَةِ بَدْرٍ كُلُّ ثَلَاثَةٍ مِنَّا عَلَى بَعِيرٍ كَانَ عَلِيٌّ وَأَبُو لُبَابَةَ زَمِيلَيْ رَسُولِ اللَّهِ فَإِذَا جتاء دورُ النَّبِيِّ قَالَا ارْكَبْ يَا رَسُولَ اللَّهِ حَتَّى نَمْشِيَ عَنْكَ فَيَقُولُ مَا أَنْتُمَا بِأَقْوَى عَلَى مِنِّي وَمَا أَنَا بِأغْنَى عَنِ الْأَجْرِ مِنْكُمَا …

“Бадр кунида ҳар уч киши учун бир туя ажратилган эди. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Али ибн Абу Толиб ва Абу Лубоба Ал-Ансорий розияллоҳу анҳу учовлари битта туяда эдилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пиёда юриш навбатлари етганида, иккалалари:

• 
  Сизнинг ўрнингизга биз пиёда юрамиз, ё Росулуллоҳ, сиз тушманг! – дейишди. Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
  

75. Имом Бухорий ва Муслимнинг Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида:

“Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умму Хиром бинти Малҳоннинг олдиларига кириб турарди, у таом пишириб берарди. Умму Хиром Уббода бин Сомитни никоҳида эди. Бир кун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умму Хиромнинг уйига кирдилар. Росулуллоҳга таом пишириб берди, сўнг ўтириб Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бошларини уқалай бошлади. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ухлаб қолдилар. Бир оздан сўнг уйғониб, кулдилар. Умму Хиром:

• 
  Нега куляпсиз, ё Росулуллоҳ? – деб сўради.
  
• 
  Тушимда умматимдан бўлган бир қанча одамлар Аллоҳ йўлида ғозий бўлган ҳолларида, денгиз гирдобига гўё тахтда ўтирган подшолардек кириб кетаётганини кўрдим, – дедилар. Шунда Умму Хиром:
  
• 
  Дуо қилинг ё Росулулоҳ, Аллоҳ мени ўшалардан қилсин! – деди. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дуо қилдилар. Сўнг бошларини қўйиб яна уйқуга кетдилар. Бир оздан сўнг яна кулиб уйғондилар.
  
• 
  Нега куляпсиз, ё Росулуллоҳ? – деб сўради Умму Хиром.
  
• 
  Умматимдан бир қанча одамлар Аллоҳ йўлида ғазот қилган ҳолларида менга йўлиқдилар, – дея жавоб бердилар Росулуллоҳ.
  
• 
  Дуо қилинг ё Росулуллоҳ Аллоҳ мени ўшалардан қилсин, – деди Умми Хиром.
  
• 
  Сиз аввалгилардансиз, – дедилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.
  

Умму Хиром Анас ибн Молик розияллоҳу анҳунинг холалари эди. Имом Нававий Муслимнинг ҳадислари шарҳида: – Уламолар Умму Хиром Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг эмикдош холалари бўлиб, маҳрамларидан эди. Шунинг учун Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйларига кирган пайтда овқат пишириб берар ва бошларини уқалаб қўяр эди. Маҳрамлари бўлганликлари учун ҳузурларида ухлар ҳам эди,⁹⁵ - деб изоҳлайди.

76. Имом Бухорийнинг Умму Хиром бинти Милҳон розияллоҳу анҳонинг ўзларидан қилган ривоятларида у бундай дейди:

“Мен Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:

– Менинг умматимдан аввалиги аскарлар Қайсар шаҳрига ғазот қиладилар. Уларнинг гуноҳлари мағфират қилинади, – дедилар.

– Йўқ сиз аввалгилар билан бирга бўласиз, – деб жавоб қилдилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам”.⁹⁶

Биринчи бўлиб денгизда жиҳод қилган Муовия ибн Абу Суфён – Усмон бин Аффон розияллоҳу анҳунинг даврида Шом вилоятининг волийси эди.

Мусулмонларнинг кемалари Қубрус ғазоти учун йўл олдилар. Уббода ибн Сомит розияллоҳу анҳу мужоҳидлар билан бирга бўлиб, у билан хотини Умму Хиром ҳам чиққан эди.

Мусулмонлар Қубрус оролини фатҳ қилгач, Умму Хиром учун бир улов келтирдилар. Уловни минган пайтда Умму Хиром розияллоҳу анҳони йиқитиб юборди, бўйинлари синиб шу жойда вафот этдилар ва Қубрусга дафн этилди.

Сулаймон ибн Абдулмаликнинг халифалиги даврида мужоҳидлар Рум пойтахти Константинопол шаҳрига ғазот учун ердан ҳам, сувдан ҳам ҳаракат қилдилар. Уларнинг минг атрофида арава ва кемалари бўлиб, қуруқликдаги аскарлар сони юз мингдан ортиқ эди. Аскарга бош қўмондон Маслама ибн Абдулмалик эди. Мусулмонлар Константинополни ҳам қуруқликдан, ҳам денгиздан уч ой давомида мухосара қилиб, қаттиқ қийинчиликларга, очлик, чанқоқлик ва машаққатларга рўпара бўлдилар. Умар ибн Абдулазиз халифа бўлгач, барча аскарларни қайтармоққа амр қилди.⁹⁷

Хайюл Муофирий бундай ҳикоя қилади: – Абдуллоҳ ибн Амр ибн Алъос розияллоҳу анҳу билан бирга Искандария минорасининг олдида ўтирган эдик. Мужоҳидларнинг ғазотга йўл олган кемалари кўриниб қолгач, Абдуллоҳ ибн Амр Маслама ибн Мухалладга:

• 
  Бу мужоҳидларнинг гуноҳлари қаерда? – деб савол берди.
  

• 
  Йўқ, ундай эмас. Аллоҳга қасамки, улар ўз гуноҳларини орқаларида қолдирдилар, – деди Абдуллоҳ ва давом этди.
  

Хайсума бундай дейди:

• 
  Бизни олдимизда Осим исмли Шомлик бор эди. Вафот этганидан сўнг бир куни уни тушимда кўриб қолдим-да унга:
  
• 
  Аллоҳ сенга қандай муомала қилди? – деб сўрадим.
  

Ибн Қудома: “Ал муғний”да бундай дейди:

– Денгиздаги ғазот қуруқликдаги ғазотдан афзалдир. Чунки денгизнинг хавфу хатари, машаққати улкандир. Денгизда мужоҳид иккита хатар орасида бўлади. Душмандан бўлган хатар ва ғарқ бўлиш хатари. Бунда мужоҳид ёлғиз ўз жонини қутқара олмайди. Жиҳод ёки ҳажга бориш учун кемага фақат соғлиги яхши бўлган одамларгина чиқиши мумкин. Акс ҳолда денгиздаги хавфу хатар ва тўлқинлар “ҳужумига” бердош бера олмайди.

77. Имом Аҳмад ва Саид ибн Мансур Абу Имрон ал-Жаванийдан қилган ривоятларида у бундай дейди:

• 
  Биз Форс юртида эдик. Амиримиз Зуҳайр ибн Абдуллоҳ эди. У бир уйнинг ёки тепаликнинг устида турган одамни кўриб қолди. Унинг атрофида ҳеч нарса йўқ эди. Менга қараб:
  
• 
  Бу ҳақда бирон нарса эшитганмисан? – деб сўради.
  

فَقَالَ حَدَّثَنِي رَجُلٌ أَنَّ النَّبِيَّ قَالَ مَنْ بَاتَ فَوْقَ إِجَّارٍ أَوْ فَوْقَ بَيْتٍ لَيْسَ حَوْلَهُ شَيْءٌ يَرُدُّ رِجْلَهُ فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ الذِّمَّةُ وَمَنْ رَكِبَ الْبَحْرَ بَعْدَ مَا يَرْتَجُّ فَقَدْ بَرِئَتْ مِنْهُ الذِّمَّةُ *

– Бир киши менга Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганликларини айтди: “Кимки ижжор⁹⁸ ёки уйнинг тепасида тунни ўтказса, сув кўплигидан атрофида оёқ қўйгудек ер бўлмаса, ундан зимма соқит бўлибди. Кимки тўлқин кучайгандан кейин денгизга чиқса ундан ҳам зимма соқит бўлибди”.⁹⁹

МУЖОҲИДЛАР ТАКБИРИНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА ФАСЛ

78. Имом Бухорий ва Муслимнинг Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида шундай дейди:

صَبحَ رَسولُ الله خيْبرَ بكْرةً وقد خَرَجوا بالمْساحي فلمّا نظَروا إلى رسولِ الله جاءوا يسْعون ألى الحصن، وقالوا: محمَّد والخميسُ! فرفعَ رسول الله رأسَهُ، ثمَّ قال: اللهُ أكبر، الله أكبر، الله أكبر! خربتْ خَيْبر. إنَّا إذا نزلْنا بساحةِ قَومٍ فساءَ صَباح الْمنْذَرين.

“Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбарга эрта тонгда юриш қилдилар, Хайбар аҳли белкураклар, кетмонлар билан қўрғон ташқарисига чиққан эдилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрганларидан сўнг югуришиб қўрғонга кирдилар ва:

• 
  Муҳаммад қўшини билан келяпти, – дея қичқирдилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошларини кўтариб:
  

Ушбу саҳиҳ ҳадис урушдаги мужоҳидлар такбирининг аслидир. Шунинг учун ҳам барча имомлар жангда такбир айтишни мустаҳаб амал санаганлар.

Ашхаб ибн Абдулазиз: – Моликдан рибот пайтида соҳилда туриб душман рўпарасида бўлганда ёки душман бўлмаганда такбир билан овозни кўтариш макруҳми ё бу билан киши ўзини билдириб қўядими? – шуни сўради. Молик:

– Душман борлигида такбир айтишнинг зарари йўқ, балки ҳасандир. Шунингдек, соҳилда гарчи душман бўлмасада, такбир айтиш савобдир. Лекин овозни баланд кўтаришда мусулмонлар учун озор ёки ташвиш бўлса дуруст бўлмайди, – деб жавоб қилди.

Лайс ибн Саъд: – Ўтган барча мужоҳидлар жангда такбир айтишган. Қоронғу тунларда қўриқчиликда турганда ҳам такбирдан қувват олганлар. Буни бирор кимса айблаган эмас.

IX БОБ

АЛЛОҲ ЙЎЛИДАГИ НАФАҚАНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА

مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (البقرة: 245)

“Аллоҳга қарзи ҳасана (ихтиёрий қарз) берадиган ким борки (Аллоҳ) унга бир неча баробар қилиб қайтарса. Ҳолбуки, (ризқингизни) тор ва кенг қиладиган Аллоҳдир. Ва унга қайтарилажаксиз”. “Бақара” сураси, 245-оят.

مَثَلُ الَّذِيْنَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِي سَبِيْلِ اللهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِى كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ وَالله يُضَاعِفُ لِمَن يَشَآءُ وَالله وَاسِعٌ عَلِيمٌ. (البقرة:261)

“Аллоҳ йўлида молларини инфоқ-эҳсон қиладиган кишиларнинг мисоли худди ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқарган бир дона донга ўхшайди. (Яъни, қилинган бир яхшилик етти юз баробар бўлиб қайтишига ишора қилинмоқда). Аллоҳ истаган кишиларига бир неча баробар қилиб беради, Аллоҳ (фазлу карами) кенг, билгувчидир. “Бақара” сураси, 261-оят.

79. Имом Термизий, Насоий ва Ҳоким Ибн Фотиҳ ал-Асадий розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

منْ أنفقَ نَفَقةً في سبيل الله كُتِبتْ بسبْعِمائةِ ضِعْف.

“Кимки Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилса етти юз баробар савоб ёзилади”, - дедилар.¹⁰¹

80. Имом Муслим Абу Масъуд ал-Ансорий розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида, у:

جاءَ رجُلٌ بناقة مخطومةٍ، فقال :هذهِ في سبيل الله. فقال رسول الله سبْعمائة ناقة لَكَ بِها يوم االقيامة ، كلُّها مخطومةٌ.

“Бир киши эгар-жабдуқлари тайёр ҳолдаги бир туяни олиб келиб: “Бу Аллоҳ йўлига”, – деди. Шунда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бунинг баробарига сенга қиёмат Кунида етти юзта туя берилади. Ҳаммаси эгар-жабдуқли, тайёр бўлади”, - дедилар.¹⁰²

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг маъноси: – сенга қиёмат Куни етти юзта туянинг ажри берилади.

81. Имом Бухорий ва Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

مَنْ أَنْفَقَ زَوْجَيْنِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ نُودِيَ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ : يَا عَبْدَ اللَّهِ هَذَا خَيْرٌ. فَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصَّلَاةِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الصَّلَاةِ. وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْجِهَادِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الْجِهَادِ. وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصِّيَامِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الرَّيَّانِ . وَمَنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الصَّدَقَةِ دُعِيَ مِنْ بَابِ الصَّدَقَةِ . فَقَالَ أبو بَكْرٍ: بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ فمَا عَلَى مَنْ دُعِيَ مِنْ تِلْكَ الْأَبْوَابِ كلِّها مِنْ ضَرُورَةٍ، فَهَلْ يُدْعَى أَحَدٌ مِنْ تِلْكَ الْأَبْوَابِ كُلِّهَا. قَالَ: نَعَمْ وَأَرْجُو أَنْ تَكُونَ مِنْهُمْ!

“Кимки Аллоҳ йўлида бир жуфт (нарса, туя) инфоқ қилса; жаннатда у – Эй Абдуллоҳ, кел бу яхшилик сенга, – деб чақирилади. Кимки аҳли намоз бўлса, намозхонлар эшигидан чақирилади. Кимки аҳли жиҳод бўлса, жиҳод эшигидан чақирилади. Кимки аҳли садақа бўлса, аҳли садақа эшигидан чақирилади. Кимки аҳли сиём (рўзадорлар)дан бўлса райён эшигидан чақирилади”, – дедилар. Шунда Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳу: – Ота-онам сизга фидо! Бу эшикларнинг барчасидан чақириладиган одамга зарурат борми? Бу эшикларнинг барчасидан чақириладиган одам ҳам борми? – деб сўради. – Ҳа, сиз ўшандай одамлардан бўлсангиз деб умид қиламан!”¹⁰³– дея жавоб қилдилар Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам.

83. Имом Насоий ва Ҳоким Саъсаъ ибн Муовия – Ахнаф ибн Қайс розияллоҳу анҳунинг амакиларидан қилган ривоятларида Саъсаъ:

“Абу Зарр ал-Ғифорий розияллоҳу анҳунинг олдиларига борсам, у киши уйларида йўқ эканлар. Қайтмоқчи бўлиб турган пайтимда сув идиш ортилган туяни етаклаб келиб қолди.

– Сиз Абу Заррмисиз? – деб сўрадим.

– Аҳлларим шундай дейишади – деб жавоб қилди у.

• 
  Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитган ҳадислардан гапириб беринг, шоядки Аллоҳ мени ундан фойдалантирса, – дедим унга.У
  

• 
  Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Кимки молидан бир жуфтини Аллоҳ йўлида эҳсон қилса, жаннат ходимлари уни чақиришга шошиб қолишади”, деганларини эшитдим, - деди:
  
• 
  “Молидан бир жуфти”, дегани нимани билдиради? – деб сўрадим.
  

84. Имом Муслим Савбон розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда у Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:

سَمِعْتُ رسول الله يقول من أنفق منْ مالِهِ زوجيْنِ في سبيل الله، ابْتَدَرتهُ حجَبَةُ الْجنَّة. قلتُ: ماالمراد بالزَّوجَيْنِ منْ مالهِ؟. قال فرَسانِ منْ خيْلهِ أوْ بَعيْران من أبلِهِ.

“Киши инфоқ қилган динорининг энг афзали – ўз аҳлу-аёлига сарфлаган динори, Аллоҳ йўлидаги отига сарфлаган динори ва Аллоҳ йўлидаги асҳобларига сарфлаган динори”¹⁰⁵ – деганларини эшитдим, - дедилар.

Абдураҳмон ибн Авф Бадр ғазотида қатнашганларнинг ҳар бири учун етти юз динордан пул бермоқни васият қилган эди. Бадр ғазотида қатнашганлардан ўша пайтда юз киши қолган эди. Ҳаттоки мусулмонлар халифаси Усмон розияллоҳу анҳу ҳам ўзларига тегишли бўлган етти юз динорни олдиларда: “ Абдураҳмон ибн Авфнинг моли ҳалол, баракотлидир”, дедилар.

Аллоҳ нафақани эгасидан қанча оз бўлса ҳам қабул қилаверади. Эҳсон қилгувчи одам ўз нафақасини оз бўлса ҳам ҳақир санамасин, жоиз бўлмайди.

85. Имом Муслим Абу Зарр ал-Ғифорий розияллоҳу анҳудан қилган ривоятида Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

لاتحْقرنَّ منَ الْمعْروف شيئًا. ولَوْ أن تَلْقى أخاكَ بوجهٍ طَلِقٍ.

“Яхшиликдан бўлган ҳар қандай амални паст санама, гарчи ўз биродарингга очиқ юз билан йўлиқмоғингни бўлса ҳам”¹⁰⁶ – дедилар.

Бунинг маъноси: мусулмон одам ўзидан бўлган яхшилик амални оз санамасин. Чунки яхшилик қанча кичкина бўлса ҳам, Аллоҳ уни солиҳ ният туфайли кўпайтириб беради.

Амирул мужоҳидин Ақаба ибн Нофиъ ал-Фиҳрий Аллоҳ йўлига берилган ҳар қандай нарсани жуда оз бўлса ҳам, қабул қилаверар эди. Бир кун бир аёл кичкина ғалтак ипни Аллоҳ йўлида жиҳод учун деб олиб келди. Гарчи бир одам учдан бир динор олиб кирса ҳам олиб қолар эди. Шунда асҳобларидан бири унга: “Биз муҳтож эмасмизку, шу арзимас нарсаларни ҳам олаверасиз-ми?!” – деди. – Мен муҳтожлигимдан эмас, Аллоҳ унга ажр беришлиги учун оламан. Яхши ният сабабли Аллоҳ унга ажрни кўпайтириб беради, – жавоб қилди у. – Аллоҳ заррача бўлсада зулм қилмайди. Гарчи заррача яхшилик бўлсада унинг ажрини кўпайтириб беради, – деб қўшиб қўйди Ақаба ибн Нофиъ.

Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилгувчилар ҳикояларидан бири ўз эрини ва ўғилларини Аллоҳ йўлида шаҳидликка туҳфа қилган аёл ҳақидаги қиссадир. Аҳмад ибн ал-Жавазий ад-Димашқий ўзининг “Сувқул арус ва Анас-сун нуфус” номли китобида мужоҳид олим Абу Қудоманинг ибратли ҳикоясини келтиради: “Кунлардан бир кун Абу Қудома Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжиди муборакларида ўзи қатнашган ғазавотлари ҳақида баъзи ажиб қиссаларни гапириб берар эди. Кунлардан бир кун у Румга қарши бўладиган урушга отланиб йўлга чиқади. Ўзининг ҳаракати асносида Фурот дарёси соҳилидаги Риққа шаҳрига, жиҳодда фойдаланиш учун бир туя сотиб олмоққа киради. Абу Қудома Риққа шаҳрида эканлигида бир аёл унинг олдига келиб, ўзининг узун сочини Аллоҳ йўлидаги жиҳод учун садақа қилмоқчи эканлигини айтади ва сочини кесиб отларга арқон қилиш учун садақа қилади.

Ўзининг эри ва уч ўғли Аллоҳ йўлида жиҳодга чиқиб шаҳид бўлганлигини ва яна бир ўн беш ёшли ўғли бўлиб, у жуда ибодатгўй, тақволи, хофизул Қуръон, боз устига чавандозлик, қиличбозлик ва найзабозлик санъатини пухта ўрганган, гўзал йигит эканлигини айтади. Ўғли ҳозир бир жойга кетганлигини, агар келса қўшин кетидан жўнатишини айтиб, “Уни ўзингиз билан жиҳодга олиб кетинг. Уни Аллоҳга туҳфа қиламан ва Аллоҳ йўлида шаҳид бўлишини жуда истайман”, дейди.

Абу Қудома бир оз кутиб туради. Йигит келавермагач, ўзининг мужоҳидлари билан Риққадан Рум томонга йўл олади.

Бир неча кун йўл юргач, орқадан бир отлиқ йигит келиб қўшилди ва ўзини таништирди. Маълум бўлишича, йигит ўша Абу Қудомага учрашган аёлнинг ўғли экан. У ўзининг отаси ва акалари шаҳид бўлган ҳолларида Аллоҳга рихлат қилганини, ўзи ҳам уларнинг кетидан Аллоҳ ҳузурига шаҳид бўлиб бормоқчи эканини айтди.

Йигит жуда ёш, гўзал эди. Абу Қудома ҳар хил гаплар билан уни йўлдан қайтармоқчи бўлди. Унинг ёши кичиклигидан қўрқди. Лекин йигит жуда қаттиқ туриб олди. Ўзининг чавандозликни, ўқ отишни ва қиличбозликни яхши ўрганганлигини айтди.

Онаси у билан видолашаётиб, шаҳидликка астойдил бўлишини талаб қилганини, ўлимдан қўрқиб орқага қочмаслигини тайинлаганини айтди.

Абу Қудома унинг сўзларидан таъсирланиб, ўзи билан бирга олиб кетди.

Румнинг муаскарига яқинлашган вақтда қуёш ботиш вақти яқинлашиб қолди. Мужоҳидлар рўзадор эдилар. Чавандоз йигит уларнинг ифторлиги учун ўзи овқат пишириб берди.

Йигит уйқуга кетган вақтда Абу Қудома унга меҳр ила боқиб турган эди, у кула бошлади. Абу Қудома асҳобларини чақириб:

– Унга қаранглар, – деди. Йигит уйғонгач, уни кулдирган нарса нима эканлигини сўрашди. Ажиб бир туш кўрганлигини айтди: “Тушимда бир яшил боғ ичида эканман. Боғнинг ўртасида олтин-кумушдан бўлган бир қаср бўлиб, осилган пардалари ҳилпираб турган эмиш. У қасрда юзлари тўлин ойдек гўзал қизлар бор эмиш. Қизлар йигитни кўриб, кутиб олиш учун қасрдан чопишиб тушибдилар. Йигит улардан бирига қўл узатган экан, у: “Шошилма! Сен Марзиянинг қаллиғисан, у қаср ичида! – дебди. Йигит қасрга кўтарилса, у ерда бир қиз турган экан, у гўё қуёшдай, қараган одамнинг кўзини қамаштирар эмиш. Шундай гўзал эканки, ҳуснини таърифлашга сўз ожиз эмиш. Унга астагина қўл узатибди, шунда у қиз, шошилма, сен билан менинг учрашувимиз эртага пешин намози вақтида бўлади, – дебди. Йигит бу воқеадан хурсанд бўлганидан кулаётган экан.

Тонг отгач аскарлар жангга йўл олдилар. Рум аскарлари билан тўқнашиб, жанг қизиб кетди. Рум аскарлари ҳужумга ўтди. Чавандоз йигит ҳам ўз мужоҳид биродарлари билан бирга уларга ташланди. Йигит жасорат билан жанг қилиб, душманлардан кўпчилигини ўлдирди. Жанг жуда чўзилиб кетди. Ҳар икки тарафдан кўп талафот бўлди. Уруш мусулмонлар ғалабаси билан якунланди.

Абу Қудома жанг майдонида ҳалиги йигитни ахтариб юрган эди. У қаттиқ жароҳатланиб ётганини кўрди. Унинг жисмидан қон сизиб чиқиб, қонга ғубор қўниб, қотишиб қолган эди. Абу Қудома унинг олдига борганида унга: “Тушим ўнгидан келди, алҳамдулиллаҳ. Мен тушимда кўрган қиз ҳозир тепамда руҳимнинг чиқишини кутиб турибди. Менинг кийимларимни қони билан олиб бориб, онамга кўрсатинг, онам васияти ерда қолмаганини айтинг”, деди-да, икки калимаи шаҳодатни айтиб жон таслим қилди. Уни кафанлаб, шаҳид бўлган жойига дафн қилдилар.

Абу Қудома Риққа шаҳрига қайтиб келди. Умму шаҳидни кўриш учун аёл уйи ёнидан ўтаётиб, эшик олдида ўтганлардан акасини сўраб-суриштираётган қизчага кўзи тушди. Қизчадан онаси билан гаплашишга изн сўради. Онаси чиқиб Абу Қудомани кўргач: “Хушхабар олиб келдингми ёки совуқ хабар? – деди.

• 
  Совуқ хабар деганинг нима-ю, хушхабаринг нима? – сўради Абу Қудома. Аёл шундай жавоб қилди:
  
• 
  Агар ўғлим сизлар билан соғ-саломат қайтган бўлса, бу мен учун таъзиядир. Агар у Аллоҳ йўлида шаҳид бўлган бўлса, сен хушхабар олиб келган бўласан, – деди аёл.
  

Аёл хурсанд бўлиб:

– Алҳамдулиллаҳ, қиёмат Кунида уни менга шафоатчи қилган Аллоҳга ҳамду санолар бўлсин,¹⁰⁷! – деди аёл.