Қостанай 019 ж. ӘОж 75/76 ббж 85. 15

56 
Әр түрлі форма адамның барлық бұлшық етіне тиесілі. Ол ұршық 
тәрізді, қауырсын және екі жақты, кең, ұзын, параллель талшықтармен, 
қысқа, Веер тәрізді,екі бұрышты және екі қырлы. Бұлшық ет формасы 
функциямен байланысты. 
Адам басының бұлшық ет қабаты екі позицияда қарастырылады: 
шайнау жүйесі және мимикалық.
Шайнайтын бұлшық еттердің үлкен бұлшықет бөлігі бар. Олар өз 
атауын тірі ағзаның тағамға табиғи қажеттілігінің арқасында алды, бірақ 
бұл олардың функциясы ғана емес. Бұл бұлшық етсіз сөйлесу мүмкін 
емес, шайнайтын бұлшы қеттер адам тұлғасының мимикалық қозға-
лыстарына қатысады. 
Шайнайтын бұлшық еттерге мыналар жатады: шайнайтын бұлшы-
қет, аспалы бұлшық ет. Олар бас аймағында орналасқан, беттік жатыр, 
олардың қысқаруы тері астында байқалады (сурет 27). 
 
 
Сурет 27. Басының сүйегінің бұлшық ерттері 
 
Анатомиялық құрылымы бойынша шайнайтын бұлшық ет (жұптық) 
қаңқалы доғадан басталады және төменгі жақ сүйегінің бұрышында 
аяқталады. Бұл екі бұлшықеттердің рельефті тамақ ішкенде байқалады. 
Бұлшықеттердің бет мимикасында қатысуы адамның физикалық ауыруы, 
эмоциялық уайымдаумен байланысты күшті күйзеліс жағдайында – 
қайғы–қасірет, бақытсыздық, жағымсыз, ашкөз, жанжал, қауіп, алаңдату-
шылық және т. б. 
Мимикалық бұлшық үш топқа бөлінеді. Олардың бөлімшесі бастың 
бет бөлігінде орналасқан облысқа және табиғи байланыстарға және 
өзара байланыстарға байланысты (сурет 28). 
Адам басының мимикалық бұлшық етінің жоғарғы тобына мыналар 
жатады: маңдай бұлшық еті (маңдай іш), сіңдірілген дулыға (бас сүйек 

57 
апоневроз, яғни бұлшық ет күшін әсер ету орнына ауыстыру қызметін 
атқаратын тегіс сіңірдің кеңейтілген пластинасы), желкелі бұлшық ет 
(желкелі іш), көмейдің бұлшық еті (пирамидаль бұлшық еті), қас бұлшық 
еті (ауырсыну бұлшық еті), көздің шеңберлі бұлшық еті, бұлшық ет – 
жоғарғы ғасырдың көтергіші. 
Сурет 28. Басының сүйегінің мимикалық бұлшық ерттері 
Мимикалық бұлшық еттердің келесі тобы ауыз тесігі мен мұрын 
аймағы: ауыздың шеңберлі бұлшық еті, үлкен қаңқалы бұлшықет (күлкі 
бұлшық еті), кіші қаңқалы бұлшы қет (жылау бұлшық еті), бұлшық ет жо-
ғарғы еріннің және мұрын қанатының көтергіші, мұрын бұлшық еті мұрын 
қалқанының төмен түсіргіші, бұлшық ет ауыз бұрышын көтергіші, төменгі 
еріннің төмен түсіргіші, бұлшық ет ауыз бұрышының төмен түсіргіші, иек 
бұлшық ет және щеткалы бұлшық ет. 
Соңғы топ – құлақтың бұлшық еті. Топ үш әлсіз дамыған шағын 
бұлшық ет – алдыңғы, жоғарғы және артқы.
 
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар 
1.
Бұлшық етке қысқаша сипаттама беріңіз. 
2.
Бастың бұлшық етінің пластикалық анатомиясы қандай топтардан тұрады? 
3.
Қандай бұлшық ет шайнайтын? 
4.
Мимикалық бұлшық дегеніміз не? 
5. 
Неліктен бірнеше бұлшық еттердің бірлескен әрекеті кезінде бет күрделі өрнек 
алады? 
6.
Неге бастың бұлшық етінің пластикалық анатомиясын білу керек? 
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 
1. 
Уалиев Б.М., Иманбекова Қ.К. Сурет. Оқу-әдістемелік құралы. – Астана: 
Фолиант, 2010.– 160 б. 
2. 
Өтепбаев, Н. Н. Академиялық сурет [Электрондыќ ресурс] : оқу құралы / Н. Н. 
Өтепбаев. – Алматы : Эверо, 2016. – 264 б.
3. 
Сәпиев Ә. С. Сурет негіздері: сурет пәніне арналған әдістемелік нұсқаулық / 
Ә.С. Сәпиев. – Қостанай: ҚМПИ баспасы, 2011. – б. 

жүктеу/скачать 4.33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: