Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Жаратылыстану-математика факультеті
жүктеу/скачать 1.59 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Ядроның биологиялық рөлі. Ядронын жасушадағы маңызы зор. Бір жасушалы агзаларды екі бөлікке - ядро мен цитоплазмаға бөлiп зерттеу, ағзаның өсуі барысында, қоректенуіңде, қозғалуында, жойылып кеткен бөліктерінін қайтадан қалпына келуіне (регене- рациялануында) және т.б. заттардың алмасуыңда ядроның маңызы- ның зор екені анықталды. Ядросыз қалған цитоплазма ұзаққа бармай, жойыла бастайтындығы тәжірибе жүзінде далелденді. Ядросыз калған цитоплазманын тіршілік ету мерзімі әр түрлі. Мысалы, амеба ядросыз 2—3 жетіде тіршілігін жоймайды. Бірақ ядроны алып тастағаннан кейін 30 секундтан соң, аяғының пайда болуы тоқталып, бірнеше минуттан кейін мүлдем қозғалмай калады. Ядросыз амебаның морфологиясыңдағы, физиологиясыңдағы физиологиялық белсенділігі, химиясындағы өзгерістер онын ядросын цитоплазмасына қайта салғаннан кейін басталады. Жасушанын өсуін реттеудегі ядроның рөлін дәлелдейтін бірнеше тәжірибелер де жүргізілді. Мұның мысалын Геммерлингтің ацетабулярия деп аталатын теңіз балдырларына жасаған тәжірибесінен көругеболады Ацетабуляриянын сыртқы керінісі саңырауқұлаққа ұқсайды, биіктігі 5 см; “сабағы”, “тамыры” және калпақшасы болады. Қалпақшасынын пішіні әр түрлі (тегеріш, дөңгелек) болып келеді. Сабағының, тамырының жақын бөлігінде ядро орналасқан. Геммерлинг тәжірибесі бірнеше нұсқадан тұрады. Бірінші нұсқасында ацетабуляриянын қалпақшасын кесіп тастайды. Біраз уақыттан кейін қалпақшанын пайда болғаны байқалады. Екінші нұсқасында ядросы бар бөлігін кесіп алып тастайды да, сабағы мен 56 қалпақшасын теңіз суына салады, калпақша пайда болмайды. Осы тәжірибеден Геммерлинг ядрода қалпақшанын пайда болуына қажетті ерекше бір зат жасалып шығады деген қорытындыға келеді. Үшінші тәжірибесінде ацетабулярияның қалпақшасы дөңгелек пішін- дісін емес, тілімделген пішіндісін алды. Тілімделген пішіндісінін қалпақшасымен сабағын сабақшасын кесіп алып, қалпақшасы деңгелек пішінді ацетабуляриянын ядросы бар бөлігімен телігенде, дөңгелек пішінді қалпақ пайда болады. Бұл құбылыс дөңгелек пішінді ацетабулярияның ядросындағы тұқым қуалайтын ақпаратына байланысты болатыңдығының дәлелі. Осы айтылғандардың барлығы жасушаның тіршілік әрекетінде ядроның тұқым қуалау қасиетінің маңыздылығын терең түсіндіреді. Сонымен жасушаның тіршілік әрекетіңде ядро мен цитоплазманын арасында тығыз байланыстылық бар, оны да Геммерлинг тәжірибе жасау аркылы дәлелдеген. жүктеу/скачать 1.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|