Вклад корейской диаспоры в развитие экономического и духовного потенциала Республики Казахстан

В Казахстане проживают представители более 120 национальностей, каждая, храня свои обычаи и традиции, вносит свой достойный вклад в развитие нашего молодого суверенного государства. В республике существует своя особенная модель взаимоотношений между её гражданами, основанная на принципах уважения и прав человека, укрепления межнационального согласия и взаимного сотрудничества. Свой вклад в развитие экономики Казахстана вносит и корейская диаспора. Глава государства отметил, что «за годы проживания в Казахстане, корейцы не только не превратились в пыль истории, не ассимилировались, но и, сохранив, во многом даже обогатив свои национальные обычаи и традиции, внесли и вносят достойный вклад в социально-экономическое и духовное развитие республики». В Казахстане проживает более ста тысяч корейцев, и имеют репутацию одной из наиболее трудолюбивых и уважаемых национальных диаспор нашей страны. Корейская диаспора Казахстана, так же как и все, пережила трудности, возникшие после развала Союза, активно участвовала в каждом этапе молодого государства.

Цель научной работы – рассмотреть вклад корейской диаспоры в процесс строительства демократического и правового государства Казахстан.

1.Корейская диаспора в Казахстане. Депортация корейцев в Казахстан.

Начиная со второй половины XIX века, корейцы достаточно активно переселялись на Дальний Восток, Приморский и Хабаровский края. Немаловажную роль в этом сыграла агрессивная политика Японии по отношению к Корее. Поселившись на дальнем востоке корейцы практически не чувствовали себя оторванными от своей исторической Родины. Например, российский исследователь корейской проблемы тех лет, В. Вагин, в своей статье «Корейцы на Амуре», опубликованной в Санкт-Петербурге в 1875 прямо писал, что на Дальнем Востоке условия жизни были ближе к своей истории, переманить у русских им было нужно не многое, «напротив, нашим крестьянам пришлось бы многому поучиться у них». Кроме того, известно, что до 1930-х годов российско-корейская и российско-китайская границы оставались практически открытыми, и корейцы беспрепятственно пересекали их в нужный для себя момент. Обратив внимание на это, становится зримой вся глубина трагедии депортации корейцев в 1937 году.

Идея о депортации корейцев имела свою предысторию.

21 августа 1937 года вышло Постановление «О выселении корейского населения из пограничных районов Дальневосточного края» подписанное В.Молотовым и И. Сталиным. В преамбуле этого документа было чётко обозначено, что депортация корейцев запланирована «в целях пресечения проникновения японского шпионажа в Дальневосточный край». Сталинскому режиму, отправлявшему в концлагеря и под расстрел отдельных граждан «страны победившего социализма» по обвинению в шпионаже (причём независимо от национальной и этнической принадлежности), этого уже было мало: требовалось «масштабность», размах и обвинять стали целые народы. Начали с корейцев.

21 марта 1937 года началось переселение корейцев. Корейцев помещали в эшелоны, эшелон состоял в среднем из 50 вагонов, товарные вагоны для перевозки грузов и скота, перевозили 5-6 семей корейцев. 26 октября 1937 года Нарком внутренних дел СССР Ежов докладывал в Кремль, что «выселение корейцев из ДВК закончено».

36 442 семьи, насчитывающие 171 781 человек, в рекордные сроки были сорваны с обжитых мест и вывезены в Казахстан и Узбекистан. Высшее руководство республики Казахстан было поставлено ТВ известность о том, что ним депортированы корейцы из ДВК.

Первые годы поселения сопровождались повышенной смертностью среди корейцев: сказывались тяжёлый стресс, новые природно-климатические условия, слабое питание и т.д. В одном из таких эшелонов был депортирован мой дедушка Кван Александр Григорьевич.

В теме о депортации народов нет мелочей, нет незначительных «фактов». За сухими цифрами стоят живые люди, их сломанные судьбы, тяжёлая адаптация к новым условиям, которая занимала целые годы бесценной человеческой жизни.

Особая тема – материальная и моральная поддержка местного населения Казахстана переселенцам 30-40-х годов. Она должна стать предметом специального изучения. Казахские семьи, в которых традиционно было много детей, сами испытывали все тяготы тяжёлого времени, к тому же коренному населению нелегко давался переход от привычного кочевого образа жизни к занятию сельским хозяйством и оседлостью. Изучение этой темы необходимо для укрепления взаимопонимания и дружбы всех народов нашего многонационального Казахстана. Казахский народ радужно принял корейцев на своей земле и полюбил его за скромность, трудолюбие и миролюбие. Этого корейцы никогда не забывают и не забудут. Несмотря на миграцию некоторых народов республики в постсоветское время, диаспора осталась в Казахстане, который стал для неё новым домом, новой Родиной.

2. Направления деятельности Ассоциации корейцев Казахстана (АКК).

Говоря о «духовном возрождении» следует отметить, что утраченный язык и культура получили второе рождение, большую роль в этом играет Ассоциация корейцев Казахстана, созданная более 10 лет назад. С момента своего создания АКК проделала большую работу, цель и задачи которой заключались в консолидации корейской диаспоры, организованном оформлении, мероприятиях по сохранению языка, культуры, этнической самобытности.

Основной акцент делается на осознании каждым себя гражданином Казахстана, приоритете интересов казахстанского народа независимо от его расы, национальности, языка и вероисповедания. Основные положения – участие в общественно-политической, социально-экономической и культурной жизни республики Казахстан (корейцы в первую очередь граждане РК и основу их жизнедеятельности составляют общенациональные интересы и проблемы). Залогом процветания казахстанского общества является равное развитие всех народов, а стабильности – отношение диаспор с государствообразующим этносом, формирование образа жизни диаспоры, как активно интегрированной в казахстанское общество, реализация возможности репрезентативного участия членов корейской диаспоры во всех уровнях власти и общественных организаций.

Здесь следует отметить достижения компаний, возглавляемых членами корейской диаспоры: АО «CASPIAN INTERTEIMENT HOLDING», президент Цхай Юрий Андреевич, ТОО «Корпорация Казахмыс, председатель правления Огай Эдуард Викторович; АО «Банк Каспийский», председатель совета директоров Ким Вячеслав Константинович; АО «Корпорация KUAT», президент-председатель совета директоров Нам Олег Юрьевич, АО «Эксимбанк Казахстан», член совета директоров Канн Сергей Владимирович; ASTER GROUP PTE. LTD., президент Пак Юрий Эдуардович; ТОО Компания «Технодом Групп», генеральный директор Ким Эдуард Виссарионович.

Уже в суверенном Казахстане был депутатом парламента Шер И.В., министрами в разное время были Ким И. и Ким Г.В., заместителями министров 8 человек. Ни В.В. был управляющим делами президента РК. Гордостью научной интеллигенциями являются: академик НАН РК Ни Л.П., корреспондент НАН РК Ким Е.И., широкую известность получила основанная им научно-математическая школа. Всего более 50 докторов наук, профессоров корейцев трудятся в настоящее время в университетах, институтах Казахстана.

АКК большое внимание уделяет культурной деятельности. Это, прежде всего, развитие Государственного корейского театра. Театр выезжает по городам России, Дальнего Востока и Сахалина. С 2005 года стал проводиться республиканский конкурс о присуждении премии АКК «Ареран» в области культуры и искусства, так же утверждены 6 именных стипендий работникам культуры и спорта, что составляет 175 тыс. тенге ежемесячно.

В АКК большое значение придаётся решениям XII сессии Ассамблеи народов Казахстана по изучению государственного языка. С ноября 2007 года в АКК за её счёт организованы бесплатные курсы по изучению государственного языка с применением интерактивных методов.

Выпускается газета «Корё ильбо». Она выходит один раз в неделю на 16 полосах, 12 полос на русском и 4 полосы на корейском языках. Газета «Корё ильбо» продолжает верно служить корейской диаспоре, является хранительницей родного языка.

Действует корейское радио. Гости и герои радиопрограмм – видные учёные, писатели, артисты и предприниматели. Особая рубрика отведена воспоминаниям очевидцев депортации 1937-го года, многочисленные материалы освящены актуальным проблемам казахстанским корейцам, сохранению интереса к родному языку, традициям и национальной культуре.

Студия корейских программ «Коре Сарам» была основана в 2000 году и выходит один раз в неделю по 20 минут, программа вещает на все области Казахстана, республики Средней Азии, юг России, Китай и Монголию. Программа в своих передачах освящает важнейшие события в культурной жизни Казахстана, а также политическую и экономическую жизнь на корейском полуострове.

Рассматривая международные связи АКК, следует обратиться к Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева народу Казахстана: «Повышение благосостояния граждан Казахстана – главная цель государственной политики» от 6 февраля 2008 года: «Мы должны дальше укреплять наше экономическое и политическое сотрудничество с Россией, Китаем и государствами Центральной и Восточной Азии, создавать прочную основу, для стабильности открытого диалога и взаимодействия в регионе».

АКК всегда придавала и придаёт важное значение укреплению международных связей, прежде всего с двумя корейскими государствами, зарубежными корейскими диаспорами. Поддержку и понимание со стороны посольства Республики Корея АКК ощущает постоянно. АКК поддерживает тесные связи с Фондом зарубежных корейцев, Фондом корееведения, и т. д. за прошедшее десятилетие с руководством АКК встретились президент Республики Корея Но Му Хён, премьер-министр страны госпожа Хан Мен Сук, другие государственные политические и общественные деятели. Сегодня Корея находится на одном из первых мест по объёму инвестиций в казахстанскую экономику. АКК и корейская диаспора немало этому поспособствовали. Но не только экономические отношения связывают Казахстан и Корею, очень важны взаимосвязи в области культуры, образования, искусства, науки и спорта и т.д.

Молодёжное движение корейцев Казахстана: основная миссия молодёжного движения – научить молодёжь ставить перед собой реальные цели, развивать организаторские способности, раскрывать потенциал и быть лидером во всём. Это стартовая площадка, где молодёжь приобретает самый разносторонний опыт, начиная от дела производства, разработки проектов и их реализации, до проведения крупномасштабных мероприятий. Как правило, после окончания ВУЗа у активистов молодёжного движения корейцев не встаёт проблема трудоустройства, молодые люди прошедшие «закалку» в молодёжном центре, динамично развиваются на работе, следовательно, вносят посильный вклад в развитие экономики республики.

2. Результаты социологического опроса, проведенного в г.Рудном.

Говоря о межэтнической интеграции, хотелось бы обратить внимание на исторический опыт, свидетельствующий об исключительной способности корейцев адаптироваться к новым экологическим, экономическим и социально культурным условиям. Диаспора адаптировалась к новым условиям дважды: сначала на Дальнем Востоке, а потом в Средней Азии, и в обоих случаях достигли значительных успехов в создании своей жизнеобеспечивающей системы.

Где ни проживали корейцы, все они имеют значительное отличие от корейского населения, что проживает в Корее. Однако разница в обычаях, моделях поведения и общения вовсе не означает некой ущербности диаспор, в том числе и корейцев Казахстана. Это естественный результат, сопутствующий формированию нового этноса. Обладая собственной культурой, диаспоре вовсе не обязательно подражать культуре корейского полуострова, обрекая тем самым себя на комплекс неполноценных корейцев. Говоря о возрождении национальной культуры, следует помнить, что у диаспоры сформировался культурный генофонд, вобравший в себя элементы корейской, русской, среднеазиатской и европейской культур.

При проведении социологического опроса среди корейского населения города Рудного (10 семей), были выявлены следующие факты. В Корее национальными праздниками считаются: Восточный Новый год, 1 марта – день Самиль (день движения за независимость), 5 апреля – Хан сик (родительский день, дань памяти тем, кто ушёл в небытие), 5 мая – Оволь дадон (весенний праздник, в этот день проводятся национальные игры: «серым» борьба, «нельтиги» качели и т.д.), 14 мая – день учителя (в этом конфуцианском обществе, учителя занимают особое место, до недавнего времени ученики не могли «даже ступить на тень своего учителя»). Даже сейчас взрослые люди навещают своих учителей, чтобы выразить им своё уважение. 15 августа – День освобождения (день, ознаменовавший конец японского колониального правления 1945г.), 9 октября – день Хангыля (корейский алфавит, возможно единственный в мире, имеющий собственный праздник. Хангыль – достижение великого короля Сеч Жона, этот научно-обоснованный фонетический алфавит был самым важным из всех, потому что он освободил людей от необходимости заучивать тысячи китайских иероглифов), 3 октября – День основания государства (именно в этот день Тангун основал первое корейское государство).

Из выше перечисленных праздников корейцами города Рудного празднуются: Хан Сик, День родителей, День Хангыля, Овор тани и Восточный новый год. Также справляется год от рождения ребёнка, 61 годовщина рождения.

В Костанайской области проживает 3980 корейцев. Председателем Костанайского филиала АКК является Ким Ю.М. – Президент АО «Международный аэропорт Костанай». Костанайской областной корейский культурный центр «Ен-кади» зарегистрирован 23 мая 1990 года. Основная цель деятельности центра – сохранение корейского языка, возрождение национальной культуры, развитие её традиций и обрядов, взаимное обогащение лучшими традициями других национальных культур. Свою работу центр строит на основе творческой инициативы и самодеятельности своих членов, опираясь на их моральную материальную помощь при тесном сотрудничестве с политическими и новыми общественными организациями. В 1990 году было открыто кафе «Феникс» с национальной кухней в помещении областной библиотеки был открыт кружок по изучению корейского языка. Также была создана танцевальная группа. Были сшиты костюмы. Совместно с областным центром Корейский культурный центр впервые в области проводил неделю корейского языка, торжественное открытие которой проходило в зале областной филармонии, на котором присутствовал аким области. В Костанайском госуниверситете открыт факультатив по изучению корейского языка. Создан клуб женщин, хор женщин, танцевальная группа.

Говоря о корейцах города Рудного, хочется отметить их участие в разных сферах общественно-политической и экономической жизни нашего государства. Представителями малого бизнеса являются – Пак Ю.А., директор ТОО «Меркурий», Тен А.А. – частный предприниматель. В сфере образования и здравоохранения - семьи Хан – Хан Рудольф Сергеевич, начальник ПТО Казэлектромонтаж (ранее), Хан Алла Коновна, главврач городской больницы (ранее), их дочь Сорока Галина Рудольфовна – зав. терапевтическим отделением городской поликлиники. Кван Александр Григорьевич – директор СПТУ 77 (ранее), Кван Людмила Юрьевна – учитель русского языка и литературы СШ№17, Кван Ольга Александровна – Челябинский институт физкультуры, отделение Восточных методов оздоровления, Лигай А.П. – преподаватель истории (ранее), Лигай А.К. – главный бухгалтер (ранее), техническая сфера – Лигай Р.К. – инженер АО «ССГПО».

В Казахстане рождается уже четвёртое поколение потомков дальневосточных корейцев, готовое принять самое активное участие в реализации грандиозных задач поставленных перед нами Президентом РК Н.А.Назарбаевым.

Н.А.Назарбаев подчеркнул, что по- настоящему процесс возрождения корейской диаспоры в Казахстане начался с обретением независимости. Об этом он сказал так: «Мы являемся свидетелями феномена, который можно назвать духовным Ренессансом корейцев». «В Казахстане высоко ценят ваш вклад в развитие экономического и духовного потенциала республики, хорошо знают корейцев – замечательных мастеров труда, деятелей науки, культуры и искусства».

Корейцы Казахстана пострадали бы от людских и морально психологических потерь в несравненно большей степени, если бы не помощь, гостеприимство и тёплое отношение народов РК, принявших корейцев в периоды насильственного и вынужденного переселения. В этой связи совершенно справедливо отмечает известный журналист Л. Вайтман «Казахи, по большему счёту, оказались на высоте своего положения, на практике отвергнув логику сталинизма, поставившего под сомнение жизнь миллионов репрессированных людей».

Президент Республики Казахстан, говоря об экономических проблемах становления государства, призвал корейцев активно и конкретно участвовать в развитии экономики, при этом подчеркнув: «Впрочем, учитывая с каким размахом, корейцы осваивают рыночное поле Казахстана, как ярко проявляются здесь ваши деловые и организаторские качества, я не сомневаюсь, что оно так и будет».

Закончить хочется словами Ю.А.Цхая: «…мы хотим от души, искренне поблагодарить казахскую землю, казахский народ, за то, что 70 лет назад они приняли, поддержали и дали возможность выжить нашим отцам и дедам; мы хотим отдать дань уважения нашему старшему поколению, которое своим трудом поднимало имидж корейцев в этой стране. А если говорить о нынешнем поколении, хочу сказать коротко: «Мы готовы принять самое активное участие в реализации грандиозных задач, поставленных перед нами президентом Республики Казахстан Н.А.Назарбаевым».

Список использованной литературы.

1 Послание Президента РК Н.А.Назарбаева народу.

2. Хан В. С. Корейская диаспора в Центральной Азии.

3 Хан Валерий. О состоянии исследований корейской диаспоры Казахстана.

4 Кан Г.В. Корейцы Казахстана. Исторический очерк.

«Берекелі де бай өлке»

Гүлнәз Қазыбаева, 10 сынып оқушысы

Ғылыми жетекшісі: Г. Ғ.Смагулова «№15 орта мектебі» ММ

Рудный қ.

Кіріспе

«Берекелі де бай өлке» тақырыбын алудағы мақсатым - Қостанай облысын Қазақстан Республикасы бойынша беделді де өнегелі өлке қатарынан көрсетіп отырған – оның еңбекшіл халқы, салауатты тұрғындары, белестен көрінген спортшылары мен жеңімпаздары т.б. облыстың мақтаныштары бола білген адамдары мен қалалары туралы шолулық мәліметтер жинағы ретінде берілген жұмыс.

Қостанай облысына қарасты Рудный, Лисаков, Затобол, т.б. қалалары, ел жадында қалған дарынды қызметкерлері мен жұмыскерлері жайында мәліметтермен оқушылар қауымын таныстырып, олардың бойында отаншылдық сезімін тудыру – басты бағыт.

Бұл жұмыс - Қостанай өлкесінің тарихы мен экономикасы, тұрғызылуы мен дамуы жөнінде берілген мәліметтердің бір тармағы.

Қостанай облысы - берекелі облыстардың бірі. VIII-IX ғ.ғ. бұл жерде қыпшақ, керей, найман рулары болған. 2006 жылғы халық санағы бойынша, бұл облыста 903,1мың адам, тығыздығы 4,6 адам.

Қазіргі кезде Қостанай облысы қарқынды даму үрдісінде, елбасымыз «100 мектеп, 100 аурухана болады» дегендей көптеген мектептер мен ауруханалар салынып жатыр. Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан бастап, біздің тіліміз, дініміз жақсы сақталуда. Қостанай облысының экономикасына тоқталатын болсақ, бұл жерде астық, бидай өндіріледі. Қостанай ауданы 1921 жылы сәуірдің 1-інде құрылған. Аумағы 7,5 мың шаршы шақырым, яғни облыс аумағының 4 пайызын құрайды. Аудандағы 60 елді мекенде 66 мың адам тұрады. Аудан орталығы – Затобол кенті болды.

Бүгінгі таңда ауданда, яғни 808 ауыл шаруашылық құрылымдары тіркелген, олардың ішінде 38 ЖШС, бір акционерлік қоғам және екі мемлекеттік кәсіпорын бар. Сонымен қатар, мал шаруашылығы жақсы дамыған. Шаруашылықтағы мүйізді ірі қара саны – 43 мың бас, қой мен ешкі – 16 мың, қазақтың қасиетті жылқы саны – 4мың бас. Ауданда 87 өнеркәсіптік кәсіпорын, оның ішінде 16 диірмен жұмыс істейді.

Затобол кенті туралы дерек алғаш рет «Торғай облысы шолуларында» 1880 жылы пайда болды. Сол кезден бері ғасырдан астам уақыт ішінде ол өсіп – өркендеп, 1964 жылы қала үлгісіндегі кенттер қатарына қосылды, ал Қостанай ауданы бірнеше рет атын және әкімшілік – аумақтық құрылымын өзгерткеннен кейін, қазіргі күні облыстың ең ірі және болашағы зор аудандардың бірі болып саналады. Облыс орталығының дәл іргесінде қоныс тепкен ауданда Қостанай тұрғындарының саяжайлары мен бау-бақшалары, Тобыл жағасындағы демалыс орындары орналасқан. Республикада ең ежелгі жылқы зауыты мен аймақтық ауыл шаруашылық ғылыми өндірістік орталығы да осы ауданда. Аудан аумағында 57 мәдениет ошағы, 59 мектеп бар. Олардың бірі – 2005 жылы жеке жобамен салынған мектеп облыстағы «ең үздік орта оқу орыны» болып табылады және оған халық ақыны Нұржан Наушабаевтің есімі берілген. Болашақ ақын 1859 жылы туған, Тройцкіде медресені бітірген. Ол өзі шығарған өлеңдері мен жырларында, айтыстарда адамның абыройы мен ар-ұятын дәріптеп, надандықты сынға алды, Ыбырай Алтынсаринмен дос болып, оның халық ағарту ісі мен мәдениеттегі дәстүрлерін адал жалғастырды.

Бүгінгі берекелі, болашағы зор Қостанай ауданы өлкенің, жалпы республиканың гүлденуіне айтулы үлес қосқан адамдарымен белгілі. Олардың қатарларында кезінде атақтары бүкіл Одаққа белгілі болған сауыншы, Социалистік Еңбек Ері Алевтина Ивановна Кузьмина да бар. Ол бір сиырдан жылына 6000 литрге дейін сүт сауатын.

Ұзақ жылдар бойы Қазақстанның ауыл шаруашылық саласына еңбегі сіңген қызметкер Алексей Гаврилович Павлищенко жылқы зауытының және кеңшар директоры болды. Островский атындағы Затобол орта мектебінде Надежда Александровна Мураева отыз жылдан астам осы мектепте еңбек етті. Ол орыс тілі мен әдебиет пәнінен сабақ берді, мектеп директоры болды, халыққа білім беру үрдісінің үздігі болды.

Қазақстанда 25 миллион гектар тың жерлер, оның ішінде тек Қостанай облысында 5,3 миллион гектар жер жыртылды.

1914 жылы Қостанайға апаратын темір жол салынды. Мұнда шаруалар бидай, ұн, көкөніс тасыды. Қазақтардан мал, тері, жүн сатып алды. Жеміс – жидектер мен бақша өнімдері жергілікті базарға Всесвятское мен Қарасудан келіп жатты. Бірінші дүниежүзілік соғыс алдында Всесвятское селосы пошта бөлімшесі, екі сыныптық шіркеу мектебі, майжуазы, қоймалары бар ірі елді мекенге айналды. Әр адам өзінің туған жерін, тұрып жатқан жерін шын жүректен жақсы көруі тиіс деп ойлаймын. Қостанай облысында тамаша шеберлер, Қазақстанның халық суретшілері Молдахмет Кенбаев пен қазақтан

шыққан тұңғыш кәсіби мүсінші Кәкімжан Наурызбаев осы жерде туып -өскен.

М. Кенбаевтың 50- жылдары дүниеге келген “Шопан әні”, “Әңгіме”, “Ат ұстау” триптихы қазақ өнерінің классикасына айналды. Суретшілердің талай ұрпағы осы картиналардан сабақ алып өсті. Өткен ғасырдың 60-шы жылдары шебер монументтік өнерге бет ұрды.

Кәкімжан Наурызбаевтың тағдыры өте қызықты. Туа бітті таланттың арқасында ол жолында кездескен қиындық біткенге мойынсұнбай, өз өнерін ел игілігіне жаратты. Соғыс кезінде республиканың үкіметін басқарған ол бірде Қостанай облысына астық дайындау жұмыстарымен келді. Кәкімжан Наурызбаев Қазақ КСР – інің халық суретшісі атанды. Ол Алматы қаласының қақ төрінде орналасқан Абай ескерткіштінің авторы. Біз осындай жерлестерімізді орынды мақтан тұтамыз.

Әсем жер, әдемі де талантты адамдарды дүниеге әкеледі деп бекер айтылмаған. Суреткерлер “қас қағым сәтті тоқтатып қойып”, кенеп бетіне сағымды далада батып бара жатқан күннің, сирек кездесетін талтеректің, бауырқанған Тобылдың асау толқындарының, сабырлы айна көлдердің таң қалдырып, таңдай қақтырар әсемдігін түсіріп алуға асығады. Өңірдің өзгеруі, тың жерлердің игерілуі, құлашын бірден –ақ кең жайған жаңа құрылыстар, жастар жүзіндегі ынта – жігер – міне, осының бәрі де қылқаламдары ұшымен өзгерістер шежіресін жазып қалдырған суретшілерді талап етті. Арқалық, Жітіқара, Қостанай, Лисаковск және Рудный қалаларында көркемсурет мектептері ашыла бастады. 60-шы жылдардың соңында облысқа елдегі сурет өнеріне баулитын жетекші жоғарғы оқу орындарында білім алған талантты жастар жинала бастады.

Қазақстан суретшілері одағының Вадим Быков басқаратын Қостанай бөлімшесі жеке көрмелер мен вернисаждары жиі ұйымдастырылып тұрады. Қостанайдың дәстүрлі мектебінің суретшілері мен жанашылдары, өнер шеберлері Қазақстанның мәдениетіне адалдықтарын сақтай, әлем өнері деңгейіне ұмтыла отырып, өлкенің рухани өмірін толық ашатын бейнелер іздеуде.

«Денсаулық- зор байлық» демекші, Қостанай облысында медициналық орталықтар жеткілікті. Өлкенің жетекші медициналық мекемесі – Қостанай облыстық ауруханасының тарихы 1913 – жылдан бастау алады. Ол кезде Қостанай қаласында 20 орындық аурухана салынған еді. Оның алғашқы дәрігері А.П. Маколинский болды. Қазан төңкерісінен кейін 1-ші Кеңестік аурухана аталған емдеу орнының 1937 жылғы төлқұжат сақталып қалыпты. Онда: “Қостанай ауруханасы – ғимараты тастан салынған. Соңғы күрделі жөндеу 1932 жылы жасалған. Науқастар ауруханаға барлық облыс аумағынан жеткізіледі. Штат бойынша қарастырылған дәрігерлер саны – 6 адам, жұмыс істейтіндері де 6 дәрігер. Орта білімі бар орташа медициналық қызметкерлер саны – 8, орта білімі жоқтар – 17. Ауруханадағы төсек саны 150, іс жүзінде олардың 128-і пайдаланып жүр», - делінген. Ал бүгінгі күні Қостанай облыстық ауруханасы көп салалы емдеу-сауықтыру мекемесі, Қазақстанның солтүстік аймағының тұрғындарына жоғарғы сапалы және мамандандырылған медициналық көмек көрсетіледі. Ауруханада 700-ден астам адам еңбек етеді, олардың ішінде 109 дәрігер және 288 орташа медициналық қызметкерлер бар. “Қостанай облыстық ауруханасы” МҚКК ауылдық жерлердегі денсаулық сақтау және алғашқы медициналық санитарлық көмек көрсету, Мемлекеттік бағдарламаларын енгізу жөніндегі ұйымдастыру тәсілдемелік және үйлестіру орталығы, әрі медициналық колледждің оқу базасы.

Қостанай медициналық училищесі – Қазақстандағы ең ежелгі оқу орындарының бірі. Ол 1929 жылы құрылған. 75 жыл ішінде мұнда 19 мыңнан астам маман даярланды. Қазақстандағы алғашқы баламалы медицина мекемелерінің жекеменшік бірі – Қостанайда 1996 жылы құрылған, “Гиппократ” ЖШС емдеу диагностикалық орталығы. Шағын ғана орыны емдеу ретінде ашылған. Оны басқарған В.А. Аман.

Қостанайға таяу орналасқан Ара Қарағай қорымдағы ормандары - өлке табиғатының інжу-маржаны. Орман түрлі құстарға, саңырауқұлақ пен жидекке толы... Бірақ Ара Қарағайдың ең басты байлығы – қарағайлы орманның қанша сімірсең де тоймайтын кәусар ауасы. Табиғат бұл жерге жанға шипа тәнге дауа минералды суды молынан сыйлаған. Адамдар оның емдік қасиетін ежелгіден білген. Аңыз бойынша, қазақ жауынгерлері осы жерлерде киіз үйлер тігіп, дем алған, ұзақ жорықтардан соң тынығып, күш жинаған.

Өскелең қала өнегесі Лисаковск өзен жағасына жайлы жайғасқан осы бір жас, өте сүйкімді қала бір көргеннен-ақ көңіліне ұнап, есіңде сақталып қалады. Лисаков тұрғындары қаланың өзіне тартып тұратын ерекше қасиеті бар екендігіне сенімді. Ол әсем келбетін қысы- жазы жоғалтпайды, Тал – терегі тізілген, көкмайсалы, көлеңкелі көшелерімен тұрғынға 18 шаршы метр жасыл желектен келеді серуеңдей бергің келеді. Лисаков қаласының дүниеге келуіне 1947 жылы борлы темір оолит рудасы кен орынының ашылуы мен тау-кен байыту комбинатының салынуы себеп болды. Бірақ дәл осы жерде адамдар одан мыңдаған жылдар бұрын да тіршілік еткен. Қазіргі Лисаков тұрған жердегі адамдар қонысы біздің дәуірімізге дейінгі 2000-ші жылға жатады. Ежелгі заман ескерткіштері – қоныстар мен қорымдар – археологтар үшін таптырмас та, таусылмас қазына. Мұндағы қазба жұмыстары жиырма жылдан астам уақыт бойы жүргізіліп келеді.

Бүгінгі күні Лисаков – осы замандық өнеркәсіпті, экономикалық таза, жедел дамып келе жатқан қала. Онда әр түрлі ұлт өкілдерден құралған 40 мыңнан астам адам тұрады. 278 кәсіпорын жұмыс істейді. Олрдың 68-і мемлекет меншігінде болса, 207-сі жеке кәсіпкерлер қолында. Олар тұрақты сұранысқа ие өнімнің 500-ден астамтүрін өндіреді. Қалаға тірек болып тұрған

Жетекші кәсіпорындар қатарында “Арай- Холдинг” ЖАҚ, “Алюминий Казхстана” ААҚ филиалын, Краснооктябрь боксит рудасы басқармасын, “Өркен” ЖШС атауға болады. Қаланың дамуы тау-кен өндіру және қайта өндеу салаларымен тығыз байланысты. Құрылыс кешені, сауда мен қызмет көрсету салалары өсіп келеді. Шағын бизнес саласында жұмыс істейтін 74 кәсіпорын халықты еңбекпен қамтамасызетіп, жұмыссыздық проблемасын шешуде. Бұл қалада 4 балалар бақшасыбар жалпы білім беретін мектеп 8, техникалық колледж, Рудный индустриалды институтының қашықтан оқу факультеті жұмыс істейді. Тұрғындарға 11 сала бойынша стационарлық медициналық көмек көрсетіледі. Емдеу орындары қазіргі заманғы диагностикалық құрал-жабдықпен және білгір мамандармен қамтамасыз етілген. Қаладағы екі мәдениет үйі, төрт кітапхана мен мұражай ешқашан босап көрген емес.Қалада тек өз тұрғындары ғана емес, көрші елді мкен тұрғындары, тіпті таяу және алыс шетелдерден қонақтар арнайы келіп тамашалайтын карнавалдар, қызықты думандар балаларға арналған және спорт мерекелері өткізу дәстүрге айналған.

Қаланың спорт базасы спорттың түр-түрінен облыстық, республикалық және халықаралық жарыстар өткізуге мүмкіндік береді. Шағын қала республикалық және халықаралық дәрежеде атақтары шыққан спортшылар шоқжұлдызын даярлап шығарды. Олар - Қазақстан чемпиондары Андрей Борзов, Денис Коппас, Мұрат Құсайынов. Қостанай облысы бойынша Лисаков қаласы жан-жақты белсенді қала.

Егер ең негізгі тақырып, экономикаға қайта оралар болсақ, қаланың инвесторлар ықыласын өзіне аударатын ең басты артықшылығы – мұндағы білікті мамндардың көптігі мен олардың жұмыс кшінің салыстырмалы түрде арзандығы. Қала еңбеккерлерінің әрбір екіншісінің жоғары немесе орта арнайы білімі бар. Лисаковскіде темір рудасы концентратын фосфордан тазарту, “Әйнек зауыты құрылысы” ірі инвестициялық жоба, қорғасын – мырыш кен орынын игеру жобасы, титанцирконий өндірісін жолға қою, шыны ыдыстар жасау зауытын салу жобасы секілді бағдарламалар жүзеге асырылуда. Бидайды крахмал, желімтік және глюкоза – жеміс шәрбатын алу мақсатында қайта өндейтін өндіріс құру жөніндегі бірлескен жобаны жүзеге асыру үшін инвесторлар шақырылуда. Үкіметтік емес қорлармен қалаға қосымша ресурстар мен тәжірибе тарту жөніндегі ынтымақтастық жалғасуда. Бұл қала тұрғындарының көбі бір-бірін жақсы біледі. Бүкіл қала халқына танымал жандар да бар. Олардың бірі Нәбиолла Андреевич Жұмабеков Лисаков қаласының негізін қалағаннан бері осында тұрады. Мұнда Жамбыл сумелиоративтік құрылыс құрылыс институтын бітірген бойда, жолдамамен келді. Содан бері тек бір ғана мекеме- “Лисаковскрудстрой” трестінде еңбек етті. Тек қызметі ғана өзгеріп отырды: алдымен шебер болды, сосын прораб, аға прораб, бас инженер, одан соң жұмысты механикаландыру басқармасының бастығы, “Промстрой – 1” мекемесінің бастығы, кәсіпорынның вице-президенті болды. 1996 жылдан Нәбиола Жұмабеков – “Лисаковскрудстрой” ААҚ президенті. Кәсіпорын тізгіні оның қолына ең қиын кезеңде тиді: оның дебиторлық қарызы 166 миллион, кредиторлық қарызы – 165 миллион тенге құрайтын еді. Ол кезде құрылыс ұйымдарына деген сұраныс аз болды, сондықтан кез келген жұмыстан бас тартпай, білек сыбанып кірісе беріге тура келді: Державинкадағы зымыран шахталарын жоюға қатысты, Қостанайда, Арқалықта, Ақтауда жұмыс істеді... Тек осы қиын кезеңнен аман- есен өту қажет болды. Олар мойымады, ауыртпалықтарды жеңіп шықты. Облыстағы он екі ірі құрылыс кәсіпорынның екеуі ғана өздерін сақтап қала алды. Олардың бірі - осы “Лисаковскрудстрой”.

Қостанай облысы Лисаков қаласы талай күтпеген салаларда алғашқы болды. Ол карнавалдар, джаз фестивальдерін, мотокросстар ұйымдастыруда, үкіметтік емес ұйымдармен ынтымақтастықта алғашқы болды, әлеуметтік жұмыс орындарын, қоғамдық жұмыстарды, тұрмысы нашар отбасылардың балалары үшін балалар бақшасын ашуға барады. Қала тұрғындары тікелей эфирде өтетін “Әкім сағаты” және “ Өмір туралы сұхбаттасалық” теле – және радиохабарларын, әкімнің кәсіпкерлермен апта сайын өтіп тұратын кездесулерін әлі ұмытқан жоқ. Дәл осы Лисаковта халықты тұрғын үй қорын сақтап қалуға, қоғамдық өзін-өзі басқару ісін дамытуға және жас лисаковтіктер бойында отансүйгіштік қасиетін тәрбиелеуге шақыратын “Өзін -өзі басқаратын қала” қозғалысының пайда болуы тегін емес. Осы жерде республикадағы бірден - бір “Қазақстанның шағын және орташа қалаларын дамытуға қолғабыс ету Орталығы” дүниеге келді. Лисаковск өзінің үлгісі және тәжірибесімен басқа да шағын қалаларға қала мәртебесін, бюджетін, тіпті тереңірек үңілсек - өмірі мен болашағын сақтап қалуға көмектесті. Краснооктябрь боксит руда басқармасы – Қостанай облысындағы өзінің 55 жылдық тарихында темір рудасын өндіретін шағын кеніштен “Алюминий Казахстана” ААҚ үшін шикізат шығаратын аса ірі базаға айналған бірінші тау – кен кәсіпорыны.

1999 – жылдың күзінде Лисаков тау – кен байыту комбинатына инвестор ретінде “Испат – Кармет” ААҚ келді. Енді комбинат жаңғыртып, темір рудасы концетратын фосфорсыздандыру фабрикасы құрылысын жүргізуде. Ал бұл - өнім сапасын жақсарту деген сөз.

Қостанай облысында сәнді қалалар көп. Соның бірі - Рудный. Кенді қала – сәнді қала Рудный. Қостанай облысы Рудный қаласы темір рудасына бай болып келеді. Қала тұрғындары ауыздарынан тастамай айтып жүретін, Т. Зюбанова мен Ю. Саркисов жазған Рудный туралы әнде “ Ғаламат ғажап қаламсың...” деген сөздер бар. Осы әнді сала жүріп, бүгінгі күні адамдар қаланың дүниеге келуіне себеп болған сол “ғаламат” оқиға туралы естеріне ала бермейді. Бұл оқиға жалпы бәріне жақсы белгілі, дегенмен Рудный қаласының неден және қалай басталғаны туралы әңгімеге көшпес бұрын оны тағы да еске сала кеткеннің артықтығы жоқ. Өйткені бәрі күтпеген жерден, бір қызық та әдемі оқиғадан бастау алды. Оның үстіне басқа да ерекше, ғажайып оқиғалар тәрізді ол сан түрлі аңыздарға негіз болды.

Рудныйдың өнеркәсіптік кәсіпорындары өнімнің республикадан тыс жерлерде аса жоғары бағаланатын 40-тан астам түрі өндіріледі. 2004 жылы қазіргі бағамен алғанда 90 миллиард 420 миллион теңгенің өнімін өндірді, бұл 2003 жылмен салыстарғанда екі есе көп. Индустриялы қалада 26 ірі және орташа кәсіпорын жұмыс істейді. Олардың ішінде ең негіздері – “ ССГПО” АҚ, “ Казогнеупор” ЖШС, “Сарыбай” ЖАҚ, “Рудненский гормолзавод”, “Арасан фирмасының бөлімшесі”, “Асыл нан” ЖШС, Металконструкция зауыты, “Экос” өндірістік бірлестігі, “Док мебель” ЖШС және басқа кәсіпорындар.

Соколов – Сарыбай тау-кен байыту акционерлік қоғамы “ССГПО” АҚ – темір рудасы шикізатын өндіру жөніндегі бұрынғы кеңес елдері ішіндегі ең ірі кәсіпорын, тау-кен өндіру өнеркәсібінің көшбасшысы. Мұнда ең жетілген, бірегей технологиялар пайдалынады, ұдайы жаңа техника саиып алынып жатады, ал Сарыбай карьері әлемдегі ең қуатты карьерлердің цехта жаңа құрал – жабдықтар орнатылуда. Қалада шағын кәсіпкерліктің 4,5 мыңдай нысаны жұмыс істейді. 2004 жылы олар 4,4 миллиард теңгенің өнімін өндірді.

Рудныйдың бүгінгі күнгі құрылысшыларының да еңбектері табыссыз емес. Қаланың құрылыс индустриясының жарқын өкілдері “Рудныйсоколовстрой”, “Амид” ЖШС, “Имсталькон” монтаж фирмасы, “Мезаномонтаж”,“Рудныйсантехмонтаж”, Рудрем-1”, “Костанайэлектромонтаж” кәсіпорындары. Осылар және олардың әріптестері тұрғын үй бағдарламасын табысты жүзеге асыруда. 2004 жылы жалпы алаңы 4027 шаршы метр құрайтын 20 жеке тұрғын үй салынды, 19 шағын ауданда 70 пәтерлі 5 қабатты коммуналдық тұрғын үйдің құрылысы аяқталды. Бірқатар кәсіпорындар жаңа құрылыс материалдарын шығару ісін игерді. Мәселен, “Стройрем 2030” ЖШС қабырғалық тас, қабырғалық жартылай блок, кеспе тас пен жақтау тастарын жасау ісін қолға алса, “Тоғай группа” ЖШС жылына 14 миллион кірпіш жасап шығаратын желіні іске қоспақ.

Қала тұрғындарының зор ықыласына ие болған іс – балалар бақшасы желісінің қайта қалпына келтірілуі болды. Қазір олардың саны онға жетті. Қала көшелеріне бесік – арба итерген жас аналардың жылдан – жылға көбейіп келе жатқаны бала -бақшалар санын одан әрі көбейтуді талап етеді. Ал сәл ересектеу балалар үшін қалада 22 жалпы білім беру мектебі жұмыс істейді, олардың арасында дарынды балаларға арналған екі гимназия мен мемлекеттік тілде білім беретін мектептер де бар, арнайы мектеп – интернат та бар.

Одан басқа қосымша білім беретін орталықтар – балалардың көркемсурет мектебі, оқушылар мен жастар сарайы, оқу- өндірістік комбинаты, 42 аула клубы, екі балалар- жасөспірімдер мен спорт мектебі жұмыс істейді. Жастардың жұмысшы мамандығын алып, еңбек жолын бастауына екі кәсіби – техникалық мектеп КТМ – 5, КТМ – 11, үш колледж политехникалық, әлеуметтік гуманитарлық, музыкалық көмектеседі.

Рудный индустриалдық институты – Солтүстік Қазақстандағы жетекші мемлекеттік жоғарғы оқу орны. Бүгінгі күні РИИ – де төрт мыңға жуық студент білім алады. Оларға 200 оқытушы, оның ішінде 4 ғылым докторы, 10 профессор, 45 ғылым кандидаты, сондай – ақ доценттер, академиктер мен Қазақстандық және халықаралық академиялардың мүше – кореспондеттері білім береді. Институтта инженер кадрлар аймақтың экономикалық проблемаларын ескере отырып даярланды. Институт өзінің 5 факультетінде 14 мамандық бойынша дайындап шығарады. Аймақ кәсіпорындарының көпшілігінің инженер – техникалық құрамының жартысынан астамын РИИ түлектері құрайды.

Қаланың жалпы саны оннан асатын медициналық мекемелерінде қазіргі заманғы технологиялар мен емдеу тәсілдері табысты қолданылып жүр. Ведомстолық шипажайлар мен сауықтыру орындары тұрғындардың зор ықыласына ие. Қалалық салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемалары орталығы көптеген пайдалы істер атқаруда.

Рудный қаласының мәдени әлеуетін танытатын 12 мекеме – тарихи - өлкетану мұражайы, 7 кітапхана, біреуі мемлекеттік тілде, бос уақыт өткізу орталығы, Көркемөнерпаздар шығармашылық үйі, оқушылар мен жастар Сарайы, “Кеншілер” мәдениет Сарайы бар. Бұл мекемелерде Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген мәдениет қызметкерлері балетмейстер Т. Запорожнина, әнші А.Тимофеева, режиссер Л. Гайнутдинова және Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген қайраткері И. Дьячковтар еңбек етеді. Рудный тұрғындары ұлттық ансамбльдер өнерін тамашалағанды ұнатады. Оларды: “Жадыра” қазақ халық ансамблі, “Байрам” – татар – башқұт, “Мария” – украин, “Калина”, “Соседи”, “Родник” – орыс халық ансамбльдерінің мүшелері өз өнерлерімен тәнті етіп жүр.

Республиканың спорттық тарихында Рудный өзіндік ерекше орынға ие. Қазақстан, Қостанай облысы туралы спорт әлемі қысқы Олимпиаданың шаңғы жолындағы рудныйлық Иван Гараниннің тамаша жеңісін кейін білді. Оның өзін олимпиадашылар Сергей және Галина Беляева, Елена Синицына, Сергей Ушкалов, атақты бишілер Антон Маянцев пен Ирина Гареевалар басты. Рудный өзінің дзюдошылары мен шаңғышыларын, Қазақстанның жоғары лигасы чемпионатының жүлдегері болған “Қуат” хоккей командасын, картингішілер мен жеңіл атлеттерін, Азия біріншіліктерінде жүлделі орындар жеңіп алған мини футбол командасын мақтан тұтады. Қаланың бодибильдинг шеберлері, шорттрекшілері, мәнерлеп сырғанаушылары, городкишілер, балуандары түрлі деңгейдегі біріншіліктегілерден талай медальдар алып келіп жүрді, ал Рудный бокс мектебі Қазақстаннан тыс жерлерге де кең танымал... Рудный Қазақстанның ең спорттық қалаларының бірі саналады және ол тегін емес. Бұл жерде Мұз сарай, “Горняк” спорт кешені, “Дельфин” бассейні, “Стройтель” және “Амид” стадиондары бар.

Қалада жеті газет шығады, үш радио және телекомпания хабар таратады, кабельді телевизияның екі арнасы жұмыс істейді. Жергілікті газеттердің жалпы таралымы алпыс мың данаға жуық, ал “Рудный дауысы” ТРК – ның хабарлары және ТВС көгілдір экран мен радиоқабылдағыш алдында қала тұрғындарын түгел жинайды деуге болады.

Рудныйда ардагерлерге еркекше назар аударылады және бұл тек қарттарды құрметтеу дәстүрінен туындаған ілтипат ғана емес. Рудныйлықтар өздерінің сүйікті қаласы кімнің қолымен тұрғызылғанын жақсы біледі және ұмытпайды. Ардагерлер кеңесі – саны жағынан қомақты, белсенді де беделді ұйымдардың бірі. Кеңес Ұлы Отан соғысына қатысушыларды, тыл еңбеккерлері мен майдангерлер жесірлерін қамқорлыққа алады, қала басшыларымен, кәсіпорындарымен, қоғамдық ұйымдармен, бұқаралық ақпарат құралдарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. Қала ақсақалдары кеңесінің төрағасы – Эмбек Степанович Кулаев. Рудный қаласы тұрғындарының жартысы осы кісінің шәкірттері, ол сонау 1969 жылы Қазақ КСР-іне еңбек сіңірген ұстаз атағына ие болған. Бір кездері эксковаторшы, Социалистік Еңбек Ері Евгений Порфирьевич Антошкиннің даңқы жер жарып тұрды. Соколов кен басқармасында ол 1957 жылдан еңбек ете бастады. «Менің бүкіл ғұмырым Рудныйда өтті, - дейді ардагер, - Мен осында еңбек еттім, оқыдым менің еңбегім жоғары бағаланды. Мені құрметтейді, менің пікіріммен санасады. Бақыт деген осы емес пе?» -деп ағынан жарылады.

Ал Қасымқайыр Дүйсенбаев жалпы көлемі бір том болып қалатын өлеңдерінің бірінде өзін «Мен – кеншімін...» - деп мақтанышпен атайды. Ол сонау 1956 жылы, Алматы тау-кен металлургия институтын бітіріп, жолдамамен жаңа салынып жатқан Соколов – Сарыбай тау – кен байыту комбинатына келгенде – ақ өлең жаза бастаған. Оның қалындығы – сыныптасы Дина Көкебаева онымен бірге кеншілер қаласына ілесе келді. Көп ұзамай комбинат құрылысына Қасымқайырдың құрдас достары Төлехан Нұғанов, Сапарбек Кеңбейілов, Әлсабыр Дәрменбаев, Марат Құлниязовтар да келді. Алғашқы қоныстойларын жертөлелерде атап өтті. Несі бар, Мәскеуде де бір күнде де салынған жоқ қой! Олар осы жылдар ішінде бәріне де төзді, қиындықтарды жеңе білді, бәрін өз қолдарымен тұрғызып, кәдеге жаратты. Ал Қ. Дүйсенбаев Еңбек сіңірген кенші атанды.

Аскольд Павлович Шейнога еңбек жолын 1953 жылы жас маман ретінде бастады. Құрылыс өндірісінің барлық баспалдақтарынан өтті. 1969 жылдан 1985 жылға дейін «Соколоврудстрой» тресін басқарды. Аса білгір маман. Оның тікелей қатысуымен көптеген өнеркәсіптік нысандар, тұрғын үйлер, мектептер, ауруханалар, мәдениет және спорт орталықтары, қоғамдық тамақтану орындары, сондай –ақ облыс пен республикалық ауыл шаруашылық нысандары салынды. Аскольд Павлович – Қазақ КСР –іне еңбек сіңірген құрылысшы.

Комбинат еңбеккерлері қолымен жасалған үлкен істер туралы бірнеше мысалдар келтіре кетейік. Бүгін ССКББ – темір кенін өндіру мен байыту бойынша ТМД елдеріндегі ең ірі кәсіпорын. Олар пайдалынатын кен орындарының жалпы баланстық қоры 2,3 миллиард тонна кен деп бағаланады. Оның үстіне жыл сайынғы өнім өндіру 35 миллион тоннаға жақындады. Яғни бұл жердегі жұмыс әлі де көптеген онжылдықтарға жетеді. Кәсіпорынның негізгі өнімі – темір жентектері мен темір рудасының концентраты. Бұл домна өндірісінде пайдаланылатын әлемдік стандарттарға сай келетін шикізат Қазақстан, Ресей және Қытайдың металлургтары арасында үлкен сұранысқа ие. 2003 жылы тұтынушыларға 14 миллион тонна, яғни оның алдыңғы жылға қарағанда 9 пайызға артық тауарлық өнім жөнелтілді. Ал 2004 жылы бұл көрсеткіш 15 миллион тоннадан асты. Өндірілген руданың 80 пайызынан астамы шетелге сатылады.

Бірлестік құрамына Соколов, Сарыбай, Қашар, Қоржынкөл темір рудасы карьерлері, ал Соколов жерасты кеніші, Алексеев доломит және Қызылжар ақтас өндіру карьерлері, кендаярлау фабрикалары кешені, жөндеумеханика зауыты және басқа да бөлімшелер кіреді.

Шикі кенінің 90 пайызы ашық тәсілмен өндіріледі. Сарыбай карьерлерінің тереңдігі қазірдің өзінде 460 метрге 610, Соколов- 480, Қашар – 315 метрге жетті. Кен өндіру ісі комбинаттың өзі өндірген суэмульсиялық жарылғыш заттар пайдалану жолымен жарылыс жұмыстарын жүргізу арқылы жүзеге асады. Сарыбай карьерінің төменгі деңгейжиегін ашу темір жол көлігі көмегімен жолдың құламалы жақтауын сәл «жұмсарту» үшін жер тереңіне қарай кететін көлбеу тоннелдер қолдану арқылы қамтамасыз етіледі. Бірақ карьердің тереңдігі кейде игеріліп жатқан телімдерге темір жол жүргізуге мүмкіндік бермейді, сондықтан мұндай жағдайда кен жүк тиеу қоймаларына Caperpillar Komastu және БелАЗ ауыр жүк таситын машиналармен жеткізіледі.

1976 жылы іске қосылған Соколов жерасты кеніші жыл сайын 3 миллион тонна кен береді. Бұл жерде кен мен сыйдырма жыныстарды опыру арқылы өндіру технологиялары қолданылады. Бірақ өзінің негізгі үмітін бірлестік 1985 жылы іске қосылған Қашар карьеріне артады. Бүгінгі күні оның қуаты жылына 8 миллион тоннадан астам шикі кен құрайды. Бұл жердегі кен темірге бай болып келеді. Кен орны бойынша темір үлесі орташа есеппен 39,5 пайыз құрайды, ал кей телімдерде 55 пайызға жетеді. Қашардың қоры тек қазіргі игеріліп отырған алаңның өзінде кем дегенде 50 жылға бойынша – екі жарымға

Жететін қоры бар. Темір рудасы шикізатынан басқа ССКБК өндіретін өнімдердің негізгілері долмит, чеган сазы, ақтас және құрылыстық қиыршық тас болып табылады. Металлургия өнеркәсібі үшін жоғарғы сапалы шикізат болып табылатын долмит Көкшетау қаласына таяу.

Қостанай облысының жалпы Қазақстанның тарихын, байлықтарын айтып, жаза берсең, сөз жетер шексіз Қостанай облысы берекелі де бай өлке!

Қостанай облысына қарасты елді мекендерді, халық мақтаныштары, ел экономикасы мен дамуы берліген жұмыс арқылы айтарым, шолулық мәліметтер жинағы басылып, ел арасына кеңінен таралып жатса, оқушылар өзөлкесінің тарихы туралы көптеп білер еді. Осы тақырыпты қозғау, оны дәстүрге айналған өлкетану оқуларына сұрыптап, жинақтап жіберу – мен үшін үлкен қуаныш.

1. 
   «Алтын дала» 2006ж.
   
2. 
   «Қостанай энциклопедиясы», 2007ж.
   

«Сегодня наша страна обладает уникальной возможностью развивать все виды туризма - культурно-познавательный, оздоровительный, экологический, экстремальный, спортивный, деловой и другие» (1)

Согласно программе Ассамблеи народов Казахстана созданы условия «В области формирования казахстанской идентичности решено: содействовать формированию казахстанского патриотизма и дальнейшему развитию общеказахстанской культуры через решение поставленных задач: формирование и распространение идей духовного единства, дружбы народов, межнационального согласия, культивирование чувства казахстанского патриотизма; распространение знаний об истории и культуре казахстанского народа, сохранение исторического наследия и дальнейшее развитие национальной самобытности и традиций взаимодействия этнических групп»(2)

Существует различное множество способов и методов знакомства с историей. Наиболее наглядным является пропаганда и популязация с использованием экскурсий.

Таким образом, целью нашей работы стала пропаганда (3) и популяризация истории Рудного по маршрутам городского общественного транспорта.