ОҚУ Әдістемелік кешен

ЛЕКЦИЯНЫҢ ҚЫСҚАША КУРСЫ

Жетісай-2005 ж

8.ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫНЫҢ ЖОСПАРЫ.

№1 кредит

1. 
   Ақпарат ұғымы және оның адам өмірінде алатын орны.
   
2. 
   Мәліметтердің негізгі құрылымы.
   
3. 
   Файлдық құрылым.
   
4. 
   Информатика пәні мен оның мәселелері.
   

1. 
   Жаңа ақпараттық технологиялар. Б.Бөрібаев, Е. Балапанов, Г. Мадьярова Р. Дузбаева. Алматы 2001 ж “ Ғылым” ғылыми баспа орталығы.
   
2. 
   Информатика М.Қ. Байжұманов Л.Қ. Жапсарбаева Алматы 2004 ж.
   
3. 
   Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Информатика және компьютерлік техника. Алматы,” Мектеп”, 2002, 453 б.
   
4. 
   “Язык ассемблера для IBM PC” , П. Нортон, Д. Соухэ., Москва 1993
   
5. 
   “Есептеуіш техника және программалау”, О. Камардинов, Алматы - 1997
   

Ақпарат – белгілі бір нәрсе (адам, жануар, зат, құбылыс) туралы таңбалар мен сигналдар түрінде берілетін мағлұматтар, ақпараттық процесс барысында түзілетін қозғалыстағы объект. Ақпараттың қасиеттері мәліметтердің қасиеттеріне де, әдістердің қасиеттеріне де тікелей тәуелді.

Мысалы, біз бәріміз бала кезімізден ақпарат алмасу процесіне қатысамыз. Кітап, газет және журнал оқығанда, радио тыңдап, теледидар көргенде, мұғаліммен, ата-аналармен, достарымызбен әңгімелескенде әртүрлі ақпарат аламыз. Адамдардың үйде, мектепте, жұмыста және көшеде бір – бірімен сөйлесуі де ақпарат түрлерінің: сөздердің, ойлардың, хабарлардың, мәліметтердің алмасуына мысал бола алады. Адамдардың – араласуы мен бірге жүруі – жұмыс істеу, оқу және ойнау – ақпарат алмасуынсыз жүзеге аса алмайды. Берілген ақпараттар өзімізге, заттарымызға қатысты айтылып, айнала ортамызда болып жатқан оқиғалармен тығыз байланыста болады.

Ақпаратты жазу мүмкіндігі пайда болғаннан бастап, ақпарат алмасу тек ауызба – ауыз айтумен немесе әртүрлі қимылдармен ғана емес, оқу – жазу арқылы да беріле бастады. Оқи білу және ойын жазып жеткізе білу – адамзаттың сауаттылығының белгісі бола бастады. Ойда жазып қалдыру тек мағлұмат пен хабар алмасу ғана емес, адамзаттың негізгі қазыналарын ұрпақтан ұрпаққа жеткізу мүмкіндігін берді.

Адам ақпараттармен не атқарады

Біріншіден, адам ақпараттарды сақтай алады. Біз кітап, газет, журналдар оқығанда, өзіміздің мимызға ақпарат жинаймыз. Сіз радиодан бұрын естіген деректерді, бірнеше күн өткеннен кейін біреуге айтуыңыз мүмкін. Демек, адам миы ақпараттарды тек қабылдап қана қоймай, оны сақтай да алады.

Екіншіден, адам ақпараттарды шығарып бере алады. Адам өз миында сақталған ақпараттарды біреуге айтып бере алады. Әңгіме кезінде бір адам айтушы (ақпарат жолдаушы), ал екінші адам тыңдаушы (ақпарат қабылдаушы) болады.

Ақпарат алмасу үшін жолдаушы және қабылдаушы болуы керек. Хабар беруге пайданылатын құралды ақпарат беру арнасы деп атайды. Оған теледидар, радио, компьютерлік желі, басылған құжаттар және т.б. жатады.

Үшіншіден адам ақпараттарды өңдей алады.

Ақпараттарды өңдеуден бір ақпарат негізінде жаңа ақпарат алуды айтады.

Ақпараттар өңделген, оның берілу түрі, алу жолдары өзгереді, бірақ оның мағынасы өзгермейді.

Мысалы: Есепті шешу үшін сіз мыналарды орындайсыз.

1. 
   Есептің берілуін оқулықтан оқисыз ақпарат аласыз.
   
2. 
   Есепті шешесіз яғни ақпараттарды өңдейсіз.
   
3. 
   Нәтижені оқытушыға көрсетіп, оған ақпарат бересіз.
   

Сонымен, адам ақпараттарды сақтай алады, өңдейді және шығарып бере алады. Бұл жағдайда адам қалайда бір амалдар орындайды, оны ақпараттық процесс дейді.

Ақпараттық процессті, әр түрлі құрылғыларды пайдалана отырып, өзі ұйымдастыра алады. Ол құрылғылар қатарына: қағаз , магниттік таспа, дискі, калькулятор, компьютер және тағы басқалар жатады.

Ақпараттар жинақталады, беріледі, сақталады және өңдейді.

Ақпараттар арқылы орындалатын әрекеттер ақпараттық процесстер деп аталады.

1.3 Мәліметтердің негізгі құрылымы.

Мәліметтер – ақпараттың құрамдас бөлігі. Тіркелу әдісіне сәйкес мәліметтер әртүрлі тасуыштарда сақталады. Және тасымалданады. Ең кең тараған мәліметтерді тасуыш қағаз болып табылады. Заттың оптикалық қасиеттерінің өзгерісі лазерлік сәулелердің көмегімен жазылатын тасуыштар ретінде магниттік таспалар мен дискілерді алуға болады.

Мәліметтерге қолданылатын амалдар.

• 
  Мәліметтерді жинау;
  
• 
  Мәліметтерді қалыптастыру;
  
• 
  Мәліметтерді сүзгілеу;
  
• 
  Мәліметтерді сұрыптау;
  
• 
  Мәліметтерді топтастыру;
  
• 
  Мәліметтерді архивтеу;
  
• 
  Мәліметтерді қорғау;
  
• 
  Мәліметтерді тасымалдау;
  
• 
  Мәліметтерді түрлендіру;
  

Мәліметтердің негізгі құрылымы.

Мәліметтердің сызықтық құрылымы дегеніміз әрбір элементтің адресі мен номері бірмәнді анықталған реттелген құрылым. Сызықтық құрылымға мысал ретінде тізімдерді алуға болады.

Кестелік құрылымды мәліметтермен танысу үшін біз көбейту кестесін еске түсірсек жеткілікті. Кестелік құрылымдардағы элементтер ұяшық адрестерімен анықталады. Ұяшық адресі кестенің қиылысқан жолдар мен бағандарының нөмерімен анықталады.