ОқУ-Әдістемелік кешені пәні: Денсаулық сақтаудағы құқық және экономика негіздері Мамандығы
Экономикалық ғылым, оның негізгі сипаттамалары. Денсаулық сақтау экономикасы
жүктеу/скачать 71.97 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Денсаулық сақтау экономикасы
- Денсаулық сақтау экономикасының мақсаты
- Денсаулық сақтау экономикасының пәні болып табылады
| Экономикалық ғылым, оның негізгі сипаттамалары. Денсаулық сақтау экономикасы
Денсаулық сақтау экономикасының түсінігі. «Экономика» термині ежелгі гректің οἰκονομία сөзінен шыққан, сөзбе-сөз «үй шаруашылығын жүргізу өнері». Біздің эрамызға дейінгі IV ғасырда. e. Ксенофонт Сократ пен Критобулдың диалогы түрінде «Домострой» (ескі грекше «Οἰκονομικός») деп аталатын трактат жазды. Тұжырымдама 1821 жылы Шотландиялық Джеймс Миллдің «Саяси экономияның элементтері» жарияланғаннан кейін жалпы қолданыла бастады. Басқа шотланд экономисі Адам Смиттің «Ұлттардың байлығының табиғаты мен себептерін зерттеу» (1776) еңбегі. , экономиканы жеке ғылымға бөлуге негіз болды. Экономиканың негізін екі іргелі факт құрайды 1. Адамдар мен қоғамның материалдық қажеттіліктерінің шексіздігі 2. Экономикалық ресурстардың (қызметтер мен тауарларды өндіру құралдарының) шектеулілігі (сиректігі). Денсаулық сақтау экономикасы- халықтың денсаулығын қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтау, менеджмент және маркетингте ресурстарды, экономикалық іс-әрекеттерді ұтымды пайдалану бойынша білімдер мен әдістер жүйесі. Денсаулық сақтау экономикасы – «денсаулық» түсінігінің күрделілігі мен жан-жақтылығымен, оның басқа артықшылықтардан айырмашылығымен, этикалық нормалардың болуымен және басқа факторлармен байланысты бірқатар нақты сипаттамаларға ие экономика ғылымының саласы. Денсаулық сақтау экономикасының мақсаты- денсаулық сақтау нарығына қатысушылар арасындағы экономикалық қатынастарды, адамдардың денсаулығына әсер ететін экономикалық факторлар мен заңдылықтарды зерттеу, халықтың денсаулық сақтаудағы қажеттіліктерін анықтау. Денсаулық сақтау экономикасының пәні болып табыладымедициналық көмек көрсету процесінде объективті түрде дамып, туындайтын экономикалық қатынастар, яғни кәсіби медициналық қызмет. Денсаулық сақтау экономикасының пәні «өнеркәсіп» сияқты ұғымдармен тығыз байланысты - орындалатын функциялардың, жасалатын өнімнің түрі мен мақсатының және технологиялық процестің белгілі бірлігімен сипатталатын экономикалық қызмет саласы. «Әлеуметтік, білім беру және ақпараттық қызмет саласында қызметтерді/тауарларды жасайтын материалдық өндіріс салалары (немесе өндірістік сфера) мен әлеуметтік-мәдени саланың (немесе өндірістік емес сфера) салалары ажыратылады». Экономикада макроэкономикалық деңгей бар, ол әдетте шартты түрде «өсу, инфляция және жұмыссыздық мәселелеріне қатысты экономикалық белсенділіктің жалпы көлемі» ретінде анықталады. Денсаулық сақтау экономикасында макроэкономика жалпы жүйенің тиімділігіне қатысты. Макроэкономика экономикалық өсуді түсінуге және оған әсер етуге және экономикалық саясатты жобалауға көмектесетін үлгілерді ұсынады. Макроэкономикалық аналитикалық әдістер аурудың жан басына шаққандағы ЖІӨ-ге әсерін бағалау үшін әдетте елдер бойынша тарихи уақыт қатарларының деректерін пайдаланады. Олар экономиканың әртүрлі салаларында, соның ішінде денсаулық сақтау саласында, бірақ мемлекеттік деңгейде бағалау жүргізе алады. Мысалы, мұндай модельдер елдердің жалпы ішкі өніміне безгек пен туберкулездің макроэкономикалық әсерін бағалау үшін пайдаланылды. Микроэкономика өндіріспен айналысатын біртұтас ұйым (фирма) деңгейінде экономикалық қызметті зерттеуге мүмкіндік береді Тұрмыстық Рухани өндіріс: ғылым, мәдениет, бұқаралық ақпарат құралдары Қызметтер: білім беру, денсаулық сақтау, жолаушылар көлігі, әлеуметтік қызметтер және т.б. Адам қызметінің негізгі топтары: Өндірістік қызмет: өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс және т.б. 8 және нарыққа тауар немесе қызмет көрсету. Бұл жағдайда тұтынушылардың тауарларды немесе қызметтерді сатып алу процесі жүреді. Жеке адамдар бір-бірімен тығыз байланысты бағаға, санға және сапаға негізделген сатып алу туралы шешім қабылдайды. Микроэкономика барлық үш өлшемді олардың өзара әрекеттесуінде және тұтынушылардың мінез-құлқына әсер етуінде зерттейді. Денсаулық сақтауда микроэкономика медициналық ұйымдардың шаруашылық қызметін қарастырады. Ресурстарды оңтайлы бөлу және басқару, медициналық ұйымдар деңгейінде жұмыстың тиімді әдістерін іздеу, кәсіпорындар денсаулық сақтау микроэкономикасының негізгі міндеті Денсаулық сақтаудың қолжетімділігі проблемасы әлемнің барлық елдері үшін проблема болып табылады және 21 ғасырда талқылау үшін таптырмас тақырып болып табылады. Медициналық технологиялар, препараттар, әдістер әлі де көп жағдайда қымбат. Халықтың қартаюы, емдеудің жаңа технологиялары мен түрлерінің, жаңа қымбат дәрілердің пайда болуы денсаулық сақтаудың жалпы құнының өсуіне ықпал етеді. Адами капиталға (оның денсаулығына, біліміне) инвестициялар енді қаржылық шығын ретінде қарастырылмайды, өйткені қоғам мен мемлекеттің дамуы еңбек ресурстарының әлеуеті мен нәтижелеріне тікелей байланысты. Денсаулық сақтау экономикасының зерттеу бағыттарының бірі денсаулық сақтаудың медициналық, әлеуметтік және экономикалық тиімділігін негіздеу болып табылады. Денсаулық сақтау жүйесінің медициналық тиімділігінің критерийі болып алға қойылған мақсаттар мен міндеттердің көрсеткіштері/нәтижелері (немесе оларға қол жеткізілу дәрежесі) жатады: аурушаңдық деңгейін төмендету, өндірістік жарақаттану деңгейін бақылауға алу, вакцинацияны арттыру. балалар популяциясын қамту – мұның барлығы халық деңгейінде; науқасты белгілі бір аурудан кейін оңалту, жалпы тәжірибелік дәрігердің жұмысын жақсарту және т.б. – жеке деңгейде. «Денсаулық сақтаудың әлеуметтік тиімділігі – бұл әлеуметтік нәтижеге қол жеткізу дәрежесі. Денсаулық сақтаудың әлеуметтік тиімділігі тууды оңтайландырудан, өлім-жітім деңгейін төмендетуден, өмір сүру ұзақтығын арттырудан тұрады, бұл сайып келгенде жұмыс күшінің саны мен сапасына, халықтың өмір сүру сапасына әсер етеді. Белгілі бір науқасқа қатысты бұл оның жұмысқа және қоғамдағы белсенді өмірге оралуында, медициналық көмекке қанағаттануында көрінеді. Денсаулық сақтаудың экономикалық тиімділігі денсаулық сақтаудың халықтың денсаулығын жақсарту және өмір сүру ұзақтығын арттыру арқылы ұлттық табыстың өсуіне қосатын оң үлесі (тікелей немесе жанама)» [1]. 9 1.2 «Денсаулық» категориясының әлеуметтік-экономикалық жағы Физиологиялық және биохимиялық процестердің қалыпты жүруімен молекулалық, жасушалық, тіндік, мүшелік деңгейде организмнің қалыпты қызметі денсаулықтың биологиялық категориясы болып табылады. Адам денсаулығының әлеуметтік-экономикалық жағын ғалымдар «мақсатқа сай, тиімді, қоршаған орта жағдайларының өзгеруі кезіндегі және организм бейімделуге қабілетті белгілі бір қызмет түрлерінің жиынтығы шеңберіндегі тиімді қызмет» [2]. Адам денсаулығының жағдайы оның еңбекке қабілеттілік деңгейіне әсер етеді. Дегенмен, халықтың денсаулығы мен отбасының, кәсіпорынның немесе елдің экономикасы арасындағы байланыс басқа аспектілерде де көрінеді.Әрбір азаматтың денсаулығы мен халықтың денсаулығы елдің ұлттық қауіпсіздігінің шарты болып табылады және кез келген мемлекет үшін стратегиялық маңызға ие. Денсаулық – еңбек потенциалын ұдайы өндірудің ең маңызды шарты. Денсаулықты қамтамасыз ету мемлекет тарапынан да, тұрғындар тарапынан да ресурстарды жұмсауды талап етеді. Денсаулық – халықтың деңгейінің, сапасының және өмір салтының индикативті көрсеткіші» [2]. 1.3 Ауру-сырқау, мүгедектік және өлім-жітім салдарынан болатын экономикалық зиян Ауру және өлім-жітім салдарынан қоғам шеккен жалпы экономикалық залал (экономикалық зиян) тікелей және жанама болып бөлінеді. Тікелей экономикалық шығындарға медициналық көмектің әртүрлі нысандарындағы (амбулаториялық: алғашқы медициналық-санитарлық көмек, консультативтік-диагностикалық, стационарлық, жедел медициналық жәрдем, санитарлық авиация, оңалту емдеу және т. VUT үшін өтемақылар мен жеңілдіктер. Жанама немесе жанама экономикалық шығындар еңбек өнімділігі төмендегенде, кәсіпорында өндірілген өнім көлемі орындалмағанда, ауруға, уақытша еңбекке жарамсыздыққа, еңбекке жарамсыздыққа, персоналдың/экономикалық белсенді халықтың қайтыс болуына байланысты тоқтап қалу немесе жұмысқа келмеу нәтижесінде табыстың төмендеуі. Мұндай жағдайлар үлкен жоғалған пайдаға (жанама шығындар), кірістің төмендеуіне әкеледі. Қауіптер мен қауіп-қатерлерді уақтылы талдау, аурулардың алдын алу және алдын алу, скринингтік тексерулер, халықты иммундау денсаулықтың жағымсыз жағдайларынан болуы мүмкін экономикалық залалды азайтудың 10 тәсілі болып табылады. Сонымен, денсаулық сақтаудың экономикалық тиімділігін белсенді емдік рекреациялық іс-шараларға дейін және одан кейінгі аурушаңдықпен байланысты экономикалық зиянның айырмашылығы ретінде анықтауға болады [1]. Бақылау сұрақтары 1. «Экономика», «денсаулық сақтау экономикасы» ұғымдарына анықтама беріңіз 2. Денсаулық сақтау экономикасының пәні қандай? 3. Денсаулықты биологиялық, әлеуметтік, экономикалық категория ретінде сипаттаңыз 4. Микроэкономика мен макроэкономиканың айырмашылығы неде? 5. Денсаулық сақтаудың медициналық, әлеуметтік экономикалық тиімділігі қандай? 6. Денсаулық сақтау экономикасы зерттейтін негізгі мәселелерді атаңыз 7. Ауруға шалдығу, мүгедектік және өлім-жітімге байланысты экономикалық зиянның құрылымын сипаттаңыз. №8 дәріс жүктеу/скачать 71.97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|