Оқулық «Білім беруді дамыту Федералды институты»

12 
Процестердің қиындау жағдайларына байланысты анағұрлым күрделі 
басқару талап етіле бастады және адамның мүмкіндіктері шектеулі 
факторға айналды. Параметр процестерін өлшеу тәсілдері 
(температураны, қысымды, шығынды және басқа шамаларды) 
құрастырылды және сәйкес құрылғылар – датчиктер, сонымен бірге, 
процеске қажетті ықпал жасайтын атқарушы механизмдер жасалды.
Датчиктер мен атқарушы механизмдар – басқару жүйесінің екі 
негізгі бөлігі. Бірақ тағы да бір өте маңызды фактор бар, оның 
көмегінсіз басқару мүмкін емес, ол – шешім. Қысым мен 
температураның берілген мәні атқарушы механизмді қоғалысқа 
келтіруге тікелей пайдаланыламайды. Дегенмен, оны сараптама 
жүргізуге пайдалануға болады, оның негізінде шешім қабылданады 
және басқарушы ықпал жүзеге асады.
Есептеуші құрылғылар пайда болмай тұрып, басқарушылық ықпал 
шамасын оператордың өзі таңдағын. Оған тәжірибесі көмектескен, 
мысалы, процеске ықпал ету қажет болған жағдайда өлшегіш 
параметрі қажетті деңгейге қол жеткізген кезде вентильдің қалыбын 
қаншалықты өзгерту керектігін анықтаған. Ол өлшегіш аспаптарының 
нәтижесін оқыған, шамалап есептеулерді шығарған және 
басқарушылық ықпал жасаған. 
Бірақ процестердің күрделенуіне қарай, тіпті ең білікті 
оператордың өзі басқару міндеттерін орындауға қабілетсіз болып 
қалды. Сондықтан ұқсас реттегіш жасалды, ол өздігінен (оператордың 
көмегінсіз) бір параметрді үздіксіз реттеуді жүзеге асырды. Бірақ 
праметрлер саны ұлғайған сайын бір процеске бірнеше реттегіш қажет 
болды, бірақ олар бір-бірімен әрекеттесе алмады және біртұтас 
қалыпта жұмыс жасамады. Тіпті, реттегіштер барлық параметрлерді 
жақсы реттеумен қамтамасыз еткен жағдайда да оператор бұрынғыша 
барлық процесті басқару бойынша шешімді өзі қабылдауы керек.
Технологиялық операцияның әрқайсысы ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз 
қалған жағдайда міндет айралықтай жеңілдейді, мысалы бір бұйымды 
жаппай өндірген кезде.
XX 
ғ. 30-40 жылдарында-ақ Ресейде мойынтірек (подшипник) 
бөлшектерін өңдеуге арналған автоматты тізбектер пайда болды, ал 
XX
ғ. 40-жылдарының аяғында бізде әлемдік тәжірибеде алғаш рет 
барлық процестері автоматтандырылған (шикізатты тиеу мен дайын 
өнімді қаптауға дейін) трактор қозғалтқышына арналған поршен 
өндірісі іске қосылды. Электронды есептегіш машиналардың (ЭЕМ) 
пайда болуы технологиялық процестерді тәуелсіз жиынтық 
операциялары ретінде емес, тұтас дүние ретінде қарауға мүмкіндік 
берді.

ЭЕМ базасындағы АБЖ оптималды режимде барлық процестерді 
жүргізеді, технологиялық жабдықтарды қосады және өшіреді, оның 
жағдайын бақылайды және артық салмақтың алдын алады, апатты 
жағдайды болдырмауды қамтамасыз етеді, процестің өтуінің 
сараптамасы мен есебін жүргізеді; ал қажет жағдайда олар басқа өнімді 
шығаруға жылдам бейімделе алады.
Жаңаша өндіріс объектілері орталық ЭЕМ-де басқарудың жалпы 
жүйесіне біріккен өзара байланысты көпрежимді басқару жүйесінің 
жиынтығын қамтамасыз етеді. Өндірістік процестер икемді өндірістік 
модульдермен автоматты тізбектерде, ЭЕМ минимальді нұсқаулары 
базасында – микропроцессорлар мен микроЭЕМ-де жүзеге асады. 
Оларды иілгіш деп атаудың себебі, олар бұйымдарды өндіру 
барысында бір түрінен екіншісі түріне жылдам ауысуға қабілетті, бұл 
өндірісті әрдайым түрлендіріп отыруға мүмкіндік береді, өнім түрлерін 
ұлғайтады және сапасын арттырады. Көмекші операциялар мен негізгі 
операциялардың бір бөлігі өнеркәсіптік жұмыстармен атқарылады. Бұл 
жабдықтардың барлығы тасымалдау, жобалау және өндіріске 
дайындаудың автоматты жүйесімен бірлесе отырып иілгіш 
автоматтандырылған өндірісті қалыптастырады.  

жүктеу/скачать 4.68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: