Оқулық жоғары оқу орындарының медицина факультеттерінің студенттері мен магистрлеріне арналған


құрушы негiз құралған негiз I құралған негiз II құралған негiз IV



бет60/105
Дата02.01.2022
өлшемі1.97 Mb.
#452601
түріОқулық
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   105
латын тілі(@kaz medical students)

құрушы негiз құралған негiз I құралған негiз II құралған негiз IV

Lob us бөлiк lob-ul (us) lobul ar (is) inter- lobular (is)


Сөз құраушы негiздi бөлiп алу үшiн сөздердi екi қатарға қою керек.

1) Бiр негiзден тұратын (немесе 1-түбiрден) және 2) бiр аффикстен тұратын (немесе аффикстерден).Мысалы: cholecys-itis, cholecyst-o pexia,cholcyest-o graphia,gastri itis,vagin itis т.б.

Сөз құраушы негiз тек қана құралған сөздiң негiзiн ғана құрамайды, сонымен қатар ол оның мағынасын да бiлдiредi.
Грек - латын терминоэлементтерi

Құралған сөздiң кез-келген бөлiгi, терминологияда берiлген мағынасына қарай сөзде қолданылуын - терминоэлемент деп атайды. Термин сөздердi ТЭ болу кезiнде, морфемаға бөлген сияқты сәйкес келмейдi. Себебi кейбiр ТЭ-лер бiрнеше морфемаларды бiрiктiредi. Мыс: asthen-opia-астенопия, Asthen-o-spermia, астен- о- спермия, бұл жерден asthen(o) астен терминоэлементiн бөлiп алуға болады, а- жоқ + sthenes әлсiз деген мағынаны бiлдiредi. Сонымен қатар tom ia томия, rhaph-ia рафия, log-ia логия терминоэлементтерiн алсақ, ол құрамына қарай екi морфемалық бөлiктен тұрады, мағынасы бiреу: түбiр iа + жұрнағы iс-қимылды бiлдiредi (кесу, тiгу, бiлiм). Ал ectomia - эктомия терминоэлементi үш морфемадан тұрады: ес алуы, + түбiр tome кесу+жұрнақ, iа - кесiп алып тастау.

Грек - латын терминоэлементтерi медициналық, биологиялық терминдердiң халықаралық “алтын қорын құрайды”. ТЭ бөлiктерi арқылы көптеген бiр типтi терминдер құралады. Олар бiр-бiрiмен бiрлесе отырып, күрделi терминдiк жүйенi жасайды.

Сөз құрау тәсiлдерi

Сөз құраудың негiзгi тәсiлдерi аффикстiк және аффиксiз болады. Аффикстiк тәсiл дегенiмiз - сөз құраушы негiзге префикс пен жұрнақ жалғау. Ал аффиксiз тәсiл көбiнесе күрделi сөздер құрған кезде қолданылады. Күрделi сөз бiрнеше сөз құраушы негiзден тұрады. Күрделi сөз сөздердi (негiздердi) бiрiктiру тәсiлiмен жасалады. Егер сөзде бiр сөз құраушы негiз болса жәй сөз деп аталады. Мыс: costalis, аticularis-жәй сөздер; a costoarticularis- күрделi сөз.
Жұрнақтандыру

Жұрнақтандыру дегенiмiз – сөз құраушы негiзге жұрнақ жалғауды айтамыз. Осындай жолмен жасалған сөздердi жұрнақтанған сөз дейдi.

Жұрнақ қызметi өте маңызды. Жұрнақтар көмегiмен сөздер әртүрлi мағынаны бередi. Мыс: - ul, (cul), ol жұрнақтары сөзге жалғанып кiшiрейтiлген деген мағынадағы сөздердi жасайды. Мысалы:( lobulus-бөлiкше, tuberculum- төмпешiк alveola- шұңқырша); iо жұрнағы арқылы iс-қимылды, процестi бiлдiретiн зат есiмдер жасалады. Мысалы: flexio-иушi, rotatio-айналдырушы, curatio-емдеуші; ал or жұрнағымен жасалған зат есiмдер iс-қимылды жасаушы атауын бiлдiредi. Мысалы: m.flexor-иiлдiрушi бұлшық етi, prosector-прозектор кесушi адамды айтады.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   105




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет