Оқулық құрал Бірінші тарау Ортопедиялық стоматологияда қолданылатын материалдар туралы түсінік
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
| 4.16. Отк,а төзімді массалар
Силикатты щалыптьщ материалдар. Кварц құмдарьшық химиялық негізі-кремний тотығы S1O2 болып табылады. Құрамында 2% саз қоспалары бар кварц қүмдары жоғарғы температурада балқитын құймалар үшін қалыптық материалдар дайындауға қолданылады (1000°С жоғары). Кремний тотығы - қоспалардын, негізгі _ компаненті. ІОл қалыптық материалға отқа төзімділік қасиет бёреді және белгілі бір температура аралығында қүйылатын металдың шөгуіне сай қалыптық көлемін үлғайтады. Кремний тотығынын, белгілі үш аллотропиялық түрінен (кварц, үш димит және '■ кристобалЛит) қыздырғанда көлемініқ ұлғаюы тек кварц пен кристобаллитте болады. Кремний тотығының осы екі түрі қалыптық қоспалар дайындауда қолданылады. Кремний тотығының аллотропиялық өзгерістерін төмендегі схемадан көруге болады. а = кристобаллит b 180-270°C ү = кристобаллит = үш димит = үш димит b = үш димит Кремний тотығының ерскшелігі онын, аллотропиялық ауысу-ларының қайтымдылығы. Кварц, үш димит және кристобаллит қалыпты температурада а-қалыбында болады. Схемадағыдай қыздарған кезде а-қалыбы b-қалыбына ауысады да, кварц пен кристобаллиттің көлемдері үлғаяды. Үш димиттің осындай қасиетініқ болмауы қалыптық материал ретінде қолдануына тежеу болып отыр. Отқа төзімді қабық (қабат) жасалынатын қалыптық материалдар өте жоғары дисперсті ұнтақ болуы қажет. Құйылған бөлшектің беткі қабатының тазалығы, тегістігі осы ұнтақтар түзетін тегіссіздіктерге байланысты. Беткі қабатынын, тазалығы кварц ұнтақтары № 140 електен (тесіктерінің диаметрі 0,1 мм) толық өткенде немесе № 270 електе (тесіктерінін, диаметрі 0,05 мм) елегеннен сон, 50% қалдық қалғанда қотданғанда болады. Мүндай күйдірілген үсақ дисперсті ұнтақ кварц үны (маршалит) деп аталады. Кварц үны басқа қоспалардан таза болу керек болған күндс қалдык, 1,5% аспауы қажет. Ол үшін алдымен жуып, содан соң екі сағат бойы 900°С температурада термиялық өңдеуден өткізеді.Тазартыл^ын кварц ұнынын, құрамында кремний тотығығы S1O2 98%-тен кем болмауы абзал. Этилсиликат [ортокремний қышқылыньщ этил эфирі Si(OC2H5)4l Қүйма қалыптарын дайындауда байланыстырғыш 33V рстінде қолданылады. Оны кремний тотығыньгң үнтағымен араластырғанда, балауыз модельдерге арнайы отк,а төзімді қабат алуға арналған қаймак, тәріздес масса алынады. Этилсиликат мөлдір жасыл-сарм түсті, аздап эфирдін, иісі бар сүйық. Ол сумен оңай гидролизге тусіп түрақсыз силоксандар түзеді. Силоксандар күйдірген кезде таза кремний тотығына айналады. К,орыта айтқанда, ошекейлі қабат (көйлек деп те атайды) толы-гымен кремнийден түрады. Этилсиликаттын гидролизін томендегі реакция арқылы бейне-леуге болады. 1) силоксандар тузу 2Si(OC2H5) + H2O -> (C2H5O) Si-O-Si(OC2H5) + 2C2H5OH Si(OC2H5)4 + 4H2O -> Si(OH)4 v + 4C2H5OH 2) полислоксанның ыдырауы және кремний тотығының бөлінуі n Si(OH)4 -> (SiCfe)n + 2nliO Гидролизді тездету үшін суға этил спиртін жоне 0,2-0,3% сутекті хлор қышқылын к.осады. Кварц қумы қүюға арналған опокаларды толтыру үшін к.олданылады. Оны балауыздан жасалған модсльдін, үстін әшекейлі к.абықпен жапқаннан соң, артынша себеді. Бүл сүйық әшскей мас-санын. ағып кетпеуі жэне отқа төзімді қабаттың мықтылығын арт-тырады. Кварц құмын тыянак,ты түрде тазартады: жуады және күйдіреді. Калған дайындықтар кварц үнын дайындағандай тек бүны №70 (0,25) жоне №40 (0,4) електен өткізеді. Суйык, шиасы бар қалыптық қоспа. Қалыптык, материалдарды араластыру ушін этилсиликаттын, орнына сұйық шыны да ко.іданылады. Ол натрий силикатының судағы ерітіндісі, сұйық срігіш шыныны суда срітіп нсмесе кремнезсмнін, натрий гидроокисімсн автоклавта қысым арқылы әрекеттесуі арқылы алынады. Сүйық шынының тығыздығы 1,43-1,65 г/см^. Сұйық шынының байланыстырғыш өрекеті оның аммоний хло ридімен химиялық рсакцияға түсіп екі тотықты кремний түзу қаблеттілігіне негізделген және кептіргенде толтырғыш түйіршіктерімен мықтап байланысады. ЫагО nSiQ+ 2NH4CI -> nSiQ?+ 2NaCl + 2№J + ҢО Сұйық шыныны қолданып қалыптау, құйылатын қалыпқа қойылатын барлық талаптарга сай емес. Бұндай қалыптарды қүю кезінде қүйындының беткі қабаты таза болмайды,өйткені реакция кезінде түзілген зат әшекейлі қабаттың корроэияға төзімділігін темендетеді. Гипстік қалыптық материал гипстен (20-40%) және кремний тотығынан тұрады. Гипс бұл жерде байланыстырғыштың қызметін атқарады. Кремний тотығы массаға қажет жылуға тұрақтылық пен қалыбынық шегу шамасын анықтайды. Қатаю жылдамдағын және температуралық үлғаю коэффициентін реттеу үшін 2-3% натрий хлоридін немесе бор қышқылын қолданады. Бұл массадан жасалған қалыптар балқу температурасы 1200 - 1600°С болатын тот баспайтын болатты құюға жарамайды. Фосфатты қалыптық материал үнтақтан (мырышфосфат цементі, үсақталған кварц, кристобаллит, каолин, алюминий тотығының гидраты) және сүйықтан (фосфор қышқылы, магний тотығы,су, алюминий тотығынық гидраты) тұрады. Бұл қалыптық материалдар тот баспайтын болаттың суытқан кездегі шөгуін көлемінің үлғаюы арқылы қалпына келтіреді. Үнтақтың құрамына кіретін металл тотықтарын сұйықпен (фосфат қышқылы) араластырғанда фосфаттар түзеді де қалыптық материалдың толтырғыштарымен (кристобаллит,кварц және т.б.) мықты байланысқа түседі. Термиялық өндеу нэтижесінде фосфаттар ортоқалыптан отқа төзімді 1200 - 1600°С пироқалыпқа ауысады. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|