Хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы

88 

орталық  звеносы  бар  кез-келген  қимыл-қозғалыс  актісі,  күрделі  кӛп  деңгейлі  құрылым  болып 

табылады.  Берілген  теория  түрлі  қозғалыс  жетіспеушілігін  түсінуге  және  түзету-  компенсаторлық 

жұмыстың жолдарын белгілеуге мүмкіндік береді.  

Негізгі  қозғалыс  дағдыларын  дамытуды  ерте  стимуляциялау  ерекше  маңызыдылықта.  Осыған 

байланысты  қозғалыс  бұзылыстары  бар  балаларды  адаптивті  дене  тәрбиелеу  ӛмірдің  бірінші 

айларынан  басталу  қажет,  ол  патологиялық  қозғалыс  стериотиптердің  қалыптасуын  алдын  алуға 

мүмкіндік береді. 

БЦС  кезінде  моторлы  даму  әр  деңгейде  баяулатылумен  қоса  спалы  түрде  бұзылған.  Қозғалыс 

бұзылыстарын  түзету  бойынша  жұмысты  дұрыс  құрастыру  үшін  бұзылыс  құрылымын  айқындау 

қажет,  одан  кейін  қандай  да  бір  церебральды  деңгейдің  жеткілікті  түрде  дамымаған  немесе 

«қозғалыстың жоқ компоненттерін» қалыптастыру қажет. 

Н.А.  Бернштейннің,  А.Р.  Лурияның,  Н.И.  Озерецкийдің,  И.М.  Сеченовтың  және  т.б.  мәліметтері 

бойынша  қозғалыс  саласының  жетіспеушіліктері  баланың  жалпы  дамуына,  оның  еңбекке  қабі-

леттілігіне, зиятының іс-әрекетіне және үлгеріміне жағымсыз әсер етуі мүмкін. 

Аномальды балалардың ағзасының негізгі жүйелерінің қалыпты қызмет етулерін қамтамасыз ету 

үшін  Б.В.  Сермеев  моториканы  белсендірудің  проприоцептивті  жетіспеушілігінің  барлық  фи-

зиологиялық  қызметтердің  және  жүйке-бұлшықет  аппаратының,  ең  күшті  стимулятордың  орнын 

толтыруды ұсынады. 

Нозологиялық  топпен  қарастырылатын  балаларды  дене  тәрбиелеудің  негізінде  аурудың  түрлі 

клиникалық  түрлеріне  тән,  сапалық  спецификалық  бұзылыстарды  еспепке  алумен  моторлы  дамуды 

онтогенетикалық кезектілікке сай стимуляциялау жатыр.  

Түзету жұмысының барысында Левченко Л.Ю. және басқалар келесі міндеттерді бӛледі: 

-  Бастың орналасуы және оның қозғалысы бойынша бақылауды қалыптастыру. 

-  Дененің жоғарғы бӛлігін тік ұстауға оқыту. 

-  Тіреуіш қол қызметтерін жаттықтыру. 

-  Дамыту: денені бұру (арқадан, ішке және іштен арқаға аунау). 

-  Отыру және ӛзбетінше отыра білу қызметтерін қалыптастыру. 

-  Тӛрт аяқтап тұруды оқыту, тепе-тендікті дамыту және сол қалыпта еңбектеуді дамыту. 

-  Тізерлеп отыруға, одан кейін аяққа тұруды оқыту. 

-  Тік қалыпты ұстап тұруды және сүйемелдеумен жүруді дамыту. 

-  Ӛзбетімен жүруді белсендіру мен ол бұзылысты түзету.  

Сонымен  қоса  кез-келген  қозғалыс  актісін  тек  физикалық  жаттығу  немесе  психикалық  іс-әрекет 

ретінде  ғана  емес  психомоторлы  акт  ретінде  қарастыру  қажет  екенін  белгілеу  керек.  И.М.  Сеченов 

«тірі адам қозғалыстарының түбінде  ойлар жатыр»  деген тұжырымға келген. Қозғалыс үрдісінде ӛз 

түрлілігі бар психомоторлы құрылым пайда болады –  ой қорытындының аналогы, қозғалыс туралы 

ойша пішіндеу, яғни психоқозғалысты бағдарламаны іске асыру. 

Түрлі  дағдылардың  бағытталған  жаттықтырулары  қозғалыс,  сӛйлеу  тіл  және  психикалық 

қызметтердің (3 жасқа дейін) құрылуы кезеңінде нәтижелі. Қалыпты қалыпты және қимылдарды ерте 

ӛндірудің  қажеттілігі,  ӛмірдың  бірінші  айларында  қимылдар  күшті  афферентті  стимуляциямен 

белсендірілетінімен байлансты. Импульстер жүйке жүйесіне экстерорецептерлер (кӛру,  есту, сезіну, 

сипап-сезу) және проприорецепторлар (бұлшық ет, байланыстар, суставтар) арқылы жетеді. 

Бала сенсомоторлы тәжірибені ӛте ерте менгереді: басында примитивті, одан кейін ананың кӛмегі 

үрдісінде күрделі қалып пен қозғалыстар. Бірақ, церабральды сал ауруы бар балада басқаша жағдай, 

ми  ӛзінің  проприоцепторлары  арқылы  тек  патологиялық  бұлшық  ет  тонусын,  іске  асырылудың 

мүмкін  еместігін  алды:  мақсаттылы  бағытталған  қозғалыстар,  оған  сәйкес  ерте  жастан  бастап  оның 

сенсомоторлы  тәжітибесі  патологиялық  болып  табылады.  Әр  балаға  аурудың  түріне,  жасына, 

қозғалыс  белсенділігіне  және  контрактурдың  болуына  қарай  емдікдене  шынықтыру  және  массаж 

таңдалады. 

Емдеу  гимнастикасының  негізгі  міндеттері  патологиялық  тоникалық  рефлекторлы  белсенділікті 

тежеу,  осы  негізде  бұлшық-ет  тонусын  қалыптандыру  және  ерікті  қозғалысты  жеңілдету,  баланың 

жастық  қозғалыс  дағдыларын  кезектілі  дамытуды  жаттықтыру.  Жалпы  маториканың  дамуының 

бастапқы  кезеңдерінде  барлық  шаралар  бағытталған:  тежелген  статокинетикалық  рефлекстерді 

тәрбиелеуге  және  тоникалық  рефлекстердің  әсер  етуін  жою,  содан  кейін  белсенді  қозғалыстардың 

жүктеу/скачать 2.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: