Зияткерлік туралы қазіргі зерттеулер: зияттың қырлары

27
ортақ зият факторының бар екендігі туралы пікірді берік ұстанатын тұрақты дәстүрлер осы күнге 
дейін сақталып отыр. Алайда Говард Гарднер (2006) зияткерліктің өзара байланысын тап басып 
көрсету мүмкін емес деп, ондай дәлелдемелердің басым бөлігін жоққа шығарады.
Гарднер субъектілер көп қырлы зиятқа (КҚЗ) ие деп есептеген. Сол арқылы ол зиятты 
өлшенетін және зияткерлік коэффициентіне (IQ) қосылатын бірыңғай және жалпы қабілет ретінде 
қарастырмай, керісінше, лингвистикалық, математикалық, музыкалық, кинестетикалық және 
тұлғааралық қабілеттер мен кеңістікте бейімделу қабілеті сияқты өзара әлсіз қарым-қатынаста 
болатын көптеген зияткерлік қырлары бар екенін мойындауымыз керек деп қорытады.
Говард Гарднердің жұмысына айтылған жалпы сын оның теорияларының басым бөлігі 
эмпиристік зерттеулер аясындағы кешенді және толық негіздемелерге емес, өзінің жеке интуи-
циясы мен пайымдауларына негізделген дегенге келіп саяды. Қазіргі уақытта зияттың қырларын 
анықтауға және өлшеуге арнап әзірленген нақты кешенді тестілер жоқ. Оның үстіне, Гарднер ен-
таңба жапсырып, жалпы қорытынды жасауға апарып соғады ма деп секемденгендіктен, тестілеу 
әдісіне ден қоймаған. Мидың жұмыс істеуі жөніндегі зияттың қырлары тұжырымдамасын 
қолдайтын зерттеулер, тұтастай алғанда, әлі де жалғасып жатыр, бірақ олар Говард Гарднер 
теориясының ерекшелігін қолдай бермейді.
Зиятқа қатысты соңғы зерттеулер, атап айтқанда, Роберт Стернберг ұсынған «үштік модель» 
теориясы Гарднердің зияттың стандартты теориясына сенімсіздігі туралы ойларымен ұштасып 
жатты. Алайда, Гарднерге қарағанда, Стернберг адам санасында өңделетін нақты материалға 
аса мән бермейді. Оның орнына ол зияттың компоненттік, эмпиристік және мәнмәтіндік 
аспектілеріне назар аударады. Стернбергтің айтуы бойынша, адами зият – бұл «жеке тұлғаның 
өміріне қатысты шынайы ортаны бейімдеуге, іріктеуге және құруға бағытталған ой әрекеті» 
(Sternberg, 2007), яғни зият жеке тұлғаның өз өміріндегі қоршаған орта өзгерістерін қалай жеңе 
алатынын көрсетеді.

жүктеу/скачать 4.87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: