Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Ертіс өзені жайылмасы» кешендік мемлекеттік табиғи қорғалым
| «XXI Сәтбаев оқулары»
«СТУДЕНТТЕР» сериясы бұйра пеликан мен фламинго жатады. Қоныстандыру нәтижесінде пайда болған бірқатар түрлер бақылау кезеңінде атап көрінді: дүпілдек (Jynx torquilla), кішкентай ала тоқылдақ (Picoides minor), ақ (Motacilla alba) және жасырынған (Motacilla personata) шақшақай торғай (Passer domesticus), қара (Sturnus vulgaris) және ән салатын барылдақ торғай (Melospiza melodia). Құстардың аталған тізімі Баянауыл саябағының заманауи ұя салатын орнитофаунасының негізін құрайды. Болашақта ұя салатын құстардың құрамына қосымша нақтылаулар болатыны сөзсіз. Фаунистік тізімі қоныс аударатын және ұшатын түрлерімен айтарлықтай толықтырылады деп болжауға болады, сондықтан ұлттық саябақта орнитологиялық бақылауды жалғастыру өте маңызды [2, 696 б.]. «Ертіс өзені жайылмасы» кешендік мемлекеттік табиғи қорғалым 1986 жылы Орта Ертіс жайылмасының қазақстандық учаскесінде «Ертіс өзені жайылмасы» мемлекеттік табиғи қорғалым ұйымдастырылды. Жалпы ауданы 3771,33 км². Қорық Қазақстанның солтүстік-шығысында Павлодар облысының шекарасында Құлынды және Ертіс маңы жазығы, сондай-ақ Барабалық ойпаты шегінде орналасқан. Оның көп бөлігі Батыс Сібір ойпатының оңтүстік шеті болып табылатын Ертіс жазығында орналасқан. Бұл Ертіс алқабының екі тең бөлігіне бөлінген жұмсақ қол жетімді жазық орналасқан. Солтүстік-шығыс бөлігінің аумағына Барабалық даласы, ал Шығыс және оңтүстік-шығыс бөлігіне Құлынды даласы кіреді. Ертіс өзенінің орта бөлігінің жайылмасында Павлодар облысының аумағында мекендейтін барлық құстардың 70 %-дан астамы кездеседі. Авифауна ұя салатын, қоныс аударатын және қыстайтын түрлермен ұсынылған. Құстар түрлері үшін қоныс аударуға жарамды мекендейтін жерлердің биотүрлілігі бар екендігіне байланысты, жүргізілген зерттеулерде экологиялық тұрғыдан әр түр үшін ең маңызды қоршаған орта параметрлері анықталып, тіршілік ету түрлері қолайлы деп бағаланды. Қорық аумағында 13 түрдің ұя салуы тіркелген, олардың 6 түрі Алакөз сүңгуір (Aythya nyroca), турпан (Melanitta fusca), балықшы (Pandion haliaetus), лашын (Falco peregrinus), сұр тырна (Grus grus), безгелдек (Tetrax tetrax) сирек ұя салады. Сонымен қатар, қорықша аумағында әр жылдары Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген құстардың 25 түрі тіркелген (2-кесте). Олар 5 отряды мен 8 отбасынан тұрады. 4 түрден тұратын үйректерді қоспағанда, қалған тұқымдастарға бір немесе екі түр кіреді. Кесте 2 – Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген «Ертіс өзені жайылмасы» мемлекеттік табиғи қаумалының құстардың түр саны № Құс түрі Мәртебесі: Категориясы Келу сипаты Авторы Ескекаяқты құстар отряды – Pelecaniformes, Ескекаяқты құстар тұқымдасы – Pelecanidae 1 Pelecanus onocrotalus – Қызғылт бірқазан 1 КҰ [1],[2] 2 Pelecanus crispus – Бұйра бірқазан 2 КҰ [1],[2] Дегелектәрізділер отряды – Ciconiiformes, Құтандар тұқымдасы – Ardeidae 3 Egretta garzetta – Кіші аққұтан 3 СКҰ [1],[2] Тырнақұтандар тұқымдасы – Threskiornithidae 4 Platalea leucorodia – Жалбағай 2 КҰ [1],[2] Дегелек тұқымдастар тұқымдасы – Ciconiidae 5 Ciconia nigra – Қара дегедек 3 Ұ [1] Қоқиқазтәріздестер отряды – Phoenicopteriformes, Қоқиқазтәріздестер тұқымдасы – Phoenicopteridae 6 Phoenicopterus roseus – Қоқиқаз 2 Ұ [1] Қазтәрізділер отряды – Anserlformes, Үйрек тұқымдасы – Anatidae 7 Cygnus cygnus – Сұңқылдақ аққу 2 ҰС [1],[2] 8 C. bewickii – Кіші аққу 5 КҰ [2] 9 Aythya nyroca – Алакөз сүңгуір 3 СҰС [1] 10 Oxyura leucocephala – Ақбас үйрек 1 ҰС [1],[2] 11 Melanitta fusca – Қара тұрпан 3 СҰС [2] Сұңқартәрізділер отряды – Falconiformes, Балықшы тұқымдасы – Pandionidae 12 Pandion haliaetus – Балықшы 1 СҰС [1],[2] Қаршыға тұқымдасы – Аccipitridae 13 Circaetus gallicus – Жыланшы бүркіт 2 КҰ [1],[2] 14 Aquila pennatus – Бақалтақ қыран 3 Ұ, ҰС [1],[2] 15 A. neliaca – Қарақұс 3 ҰС [2] 16 A. chrysaёtus – Бүркіт 3 Ұ, ҰС [2] 17 Haliaeetus leucoryphus – Кезқұйрықты субүркіт 1 КҰ [1],[2] 18 H. albicilla – Аққұйрықты субүркіт 2 ҰС [1],[2] Сұңқарлар тұқымдасы– Falconidae 19 Falco rusticolus – Ақ сұңқар 3 Ұ [1] 20 Falco peregrinus – Лашын 1 СҰС [1] Тырнатәрізділер отряды – Gruiformes, Тырналар тұқымдасы – Gruidae 21 Grus leucogeranus – Ақ тырна 1 Ұ [1] 2 G. grus – Сұр тырна 3 СҰС [1],[2] Дуадақтар тұқымдасы – Otididae 23 Tetrax tetrax – Безгелдек 2 СҰС [2] Татреңтәрізділер отряды – Charadriiformes, Татрең тұқымдасы – Charadriidae 24 Chettusia gregaria – Тарғақ 1 ҰС [2] Шағалалар тұқымдасы – Laridae 25 Larus ichthyaetus – Қарабас өгізшағала 2 ҰС [1],[2] Ескертпе: ҰС – ұя салуы; СҰС – сирек ұя салуы; Ұ, ҰС – ұшуы, ҰС (ұя салуы: көктемгі ұшу анықталған, аймақтағы бірнеше ұя салатын түрлер); КҰ – кездейсоқ ұшу; СКҰ – сирек кездейсоқ ұшу. [1] – Соломатин, Шаймарданов, 2005; [2] – қазіргі күндер. |