Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
шеберлігі төңірегіндегі сыншылдық ойға қарай ойыса беретіні байқалса, С. Мұқанов шығармашылығын шола баяндап, үстірт қарау басым түсіп жатты. Алайда, оларға бүгінгі күннің биік көзқарасы тұрғысынан қарап, жетіспеушіліктері мен маркстік-ле- ниндік әдіснаманың талаптарына сай топшылауларын қазбалай көр - сетудің қажеті шамалы. Қазір ай- туға оңай болғанмен, 1937-1938 жыл ғы зұлмат ызғары жойылған да, ұм тыл ған да жоқ еді. Сондық тан ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің 1920-1930 жылдардағы әдебиетке асқан сақтықпен қарауы түсінікті де еді. Басқалар түгіл, М. Әуезов пен С. Мұқановтың 20-30 жылдардағы шығармаларының кеңестік дәуір- дегі әдебиетті дамытудағы маңызы- на тереңдеп бара алмауының басты себептерінің бірі осында деп ойлау керек. С. Мұқановтың туғанына 50 жыл, жазушылық қызметіне 30 жыл толуына орай жазылған мақалалар- дың монографиялық тұрғыдағы зерт теу еңбектер дәрежесіне жете ал ма уының сыры да осында. Бұдан 20-30-жылдардағы әдебиет мүлде сөз болмады деген ұғым қалыптаспауы керек. Б. Кенжебаевтың «Қазақ со- вет әдебиеті дамуының алғаш- қы кезеңі» («ҒА хабарлары», 1948, №55), Қ. Жұмалиевтің «Қазақ со- вет әдебиетінің даму кезеңдері» («Әдебиет және искусство», 1949, №10 ) секілді мақалалары төңкерістен бергі әдебиеттің даму тарихы ту- ралы ғылыми түрде жүйелі түсінік беру мен зерттеу жолындағы басты көңіл аударарлық мәселелерді таныта білуімен ерекшеленеді. Негізгі айты- лар ой – С. Бәйішевтің 1947 жыл ғы «Қазақ әдебиеті мен әдебиет зерт- теудің күрделі мәселелері» («СҚ», 1947, 15 тамыз) атты мақаласындағы ғылым туралы партия саясатының талаптарынан туындап жатқанымен, осы дәуір әдебиетін зерттеуде алға басқан қадамдардың бірі екенін ашып айтқан дұрыс. Ұлттық әдебиет туралы ғы- лымның 1940 жылдардағы ғылыми ізденістерін сөз еткен уақытта, зерттеу әдістерінің қандай сипатта көрініс тапқанына көңіл аудармасқа болмайды. Өйткені, қандай да бол- сын ұлттық әдебиет туралы ғылыми бүкіләлемдік әдебиеттануға тән әр түрлі мектептер теориясына сай да- му жолын толықтай бастан өткерме- ген күннің өзінде, олардың негізгі белгілері байқалмай қалуы мүмкін емес. Маркстік-лениндік әдіснама төңкеріске дейінгі орыс әдебиеттану ғылымындағы академиялық мек- тептер қалыптастырған әдіс-тәсіл- дерді жоққа шығарғанымен, олар біржола құрып кетті дей алмаймыз. Көркемөнер мен ғылымды марк- с тік-лениндік әдіснаманың прин- цип терінен шығармаған партия сая- сатының 40-жылдары тізгінді сәл де болса босатыңқырағаны тарихи Ре по зи то ри й К ар ГУ |