Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
бағдардың басталуына сай зерт- телу нысанасына нақты түскені оған айқын дәлел. Сонымен қатар, оны осы кездегі сын, рецензиялық мақалалардағы көркем шығарманың ішкі құрылысына қарай талдау жасауға деген қадамдардың аяқ алы- сынан да көруге болады. Бұл қазақ әдебиетінде әдеби жанрлардың да- му жолын тексеруде деген ізденіс- тердің басталуына, жанр табиғатын теориялық тұрғыда танып білу жо- лындағы алғашқы барлаулар жасала бастауына әкелді. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір- дің осы кезеңдегі екінші жетістігі оқулықтар, ғылыми мақалалар жә- не зерттеу еңбектердегі тексеріле бастаған ақын-жазушылардың қа- зақ әдебиеті тарихындағы ала- тын орындарының дұрыс жөне әділ бағалануы еді. Оған біз қате қау лы лардың қағидаға айналған тұжырымдары өз күшін жойғаннан кейін ғана көз жеткіздік. Көптеген дарындардың әдеби мұрасын зерт- теудегі осы маңызды бастаманы тек соңғы он жыл ішінде ғана жал- ғастыруға мүмкіндік туды. Оған дейін қазақ әдебиеттану ғылы- мының 1940 жылдарда-ақ қол жет- кізген осы табысы бұрмалана түсін- діріліп келді. Ол «Қазақ әдебиеті тарихының» ІІІ томында: «Алайда соғыс кезінде жазылған оқулықтар мен зерттеу еңбектерде идеялық қа- теліктер жіберілді. Өткен дәуірдегі ақындардың бәрін бірдей халық ақыны, ағартушы-демократ етіп көр сетпек болған көзқарастар, яғни «бірыңғай ағым» теориясы бұл тұстағы қазақ әдебиетшілерінің ең- бектерінен орын алды. Сондықтан әдебиет тарихын зерттеуде орын тепкен қате-кемшіліктер мен шала- ғайлықтар мезгілінде және соғыстан кейінгі дәуірде партияның идеоло- гия мәселелері жөніндегі қаулыла- рында сыналып көрсетілді», – деп бағаланды [27, 160]. Бұл – негізсіз және тым артық айтылған пайым- дау. Себебі, осы 40-жылдардағы оқу құралдары мен зерттеулерді қа- растырғанда, классик деп тану үш ұлы ағартушы-ойшылымыздан бас- қа тек Сұлтанмахмұтқа байланысты айтылған екен. Ал бұл шындықтың ау- лынан алыс жатқан жоқ. Оның өзінде де ақынның Қазан төңкерісін бірден түсінбей «адасушылыққа» ұшыра- уын таптық көзқарасқа сай түсінді- ре кету де назардан тыс қалмаған. Зерттеушілер бұлардан басқа ақын- жазушылар мұрасын сөз еткенде, қоғамдық және дүниетанушылық көзқарастарын ашуға айрықша кө- ңіл аударуы маркстік-лениндік әдіс- нама талаптарынан табылуға деген амалсыздықтан еді. Бұл жерде біз коммунистік идеялар мен таптық көзқарасқа біржола берілгендік се- німді жоққа шығарайын деп отыр- ған жоқпыз. Тым өріс алып кете қой мағанмен ол да болғаны жалған Ре по зи то ри й К ар ГУ |