Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
өз «қателіктерін» большевиктер ше түзетуге амалсыздан кірісті. 1947 жы лы С. Кеңесбаев «Тіл және әде- биет институты өзінің қателіктерін большевикше түзетуде» («СҚ», 22 мау сым) мақаласында партияның «әділ сынынан» қорытынды шыға- рып жатқанын хабарлап, бұл ба- ғыттардағы жұмыстардың жал- пы жобасын баяндап берді. Қаулы мен оны насихаттаған баяндама- лар және мақалалардағы «совет дәуіріндегі қазақ әдебиеті тарихын зерттеуді назардан тыс қалдырды» деген сынынан қорытынды шығару ісі қолға алынғаны дәлелдене бас- тады. Ол «Вестник АН КазССР- де» Қ. Жұмалиев, Б. Кенжебаев, М. Ритман-Фетисовтардың «Работа над историей казахской советской литературы» (№4), М.Сильченко мен Ә.Тәжібаевтың «На пути к созда нию истории казахской литературы» (№8), Қ.Сатбаевтың «Наука в Казахстане за 30 лет Советской власти» (№12) секілді мақалаларда көрініс тапты. Бұларға М. Әуезовтің 1948 жылғы «Қазақ әдебиетін жасау мәселелері» («Әдебиет және искусство», №2) атты мақаласын қоссақ, ұлттық әде- биет туралы ғылыми-зерттеушілік ой-пікір маркстік-лениндік әдіснама- ның әдебиеттің таптығы, халық- тығы секілді қате қағидаларының тар шеңберлі құрсауына біржо- ла түскенін көрер едік. Әсіресе, М. Әуезов өз мақаласында фольклор- тану саласындағы алға басқандық болып танылатын соны табыстар мен ізденістерді жоққа шығаруға мәжбүр болды. Атап айтсақ, І том- ды жаңаша редакциялауда әдет-салт жырлары таптық, тарихи, халықтық тұрғыдан қайта қарастырылды, ба- тырлар жырынан халыққа салт- санасы жат ақындар жырлап келген «Едіге», «Орақ-Мамай», «Шора ба- тыр», т.б. жырлар алынып тасталды. Лиро-эпостық жырлардың таптық, қоғамдық негізі қаза тексерілді, та- рихи жырлардан Абылай, Кенесары- Наурызбай, Қабанбай және басқа ха- лық батырлары туралы жырлардың» халыққа жат мазмұнда» екені атап көрсетілді, шешендік сөздер фоль - клор классификациясынан шетте- тілді. М. Әуезов осы мақаласында басқа да фольклорлық жанр түрлерін таптық, идеологиялық позицияда қарау керектігін, рушылдық, ескі са- налы қайшылықтарды ашу қажеттігін маркстік-лениндік әдіснама талапта- рына сай баяндап берді. Қаулы мен идеологиялық сая- саттын қатаң талаптарына сай ғылыми зерттеу жұмыстарындағы қателіктерді түзету үшін оқулықтар мен оқу құралдарын қайта жазу ісі де қауырт қолға алынды. Бұл са- лада бұрын жұмыс жасап жүрген авторлардың көбіне саяси сенімсіз- дік білдірілді және қырағылықпен қадағаланып отырылды. Сол се- бептен 8 сыныпқа арналған «Қазақ Ре по зи то ри й К ар ГУ |