Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
дықты» әшкерелеуге енді сол кездегі көркем әдебиеттегі космополиттерді талқандау қосылды. А. Жұбановтың «Көркем өнердегі космополиттер- ді әшкерелейік» атты мақаласын- дағы шақыруды Қ. Жармағанбетов, С. Бақбергенов «Қазақ әдебиетіндегі сыңаржақ сыншылар», Х. Сүйініш- әлиев «Әдебиетімізге жат, сыңар жақ идеяға орын жоқ», Н. Сабитов «Против реакционный идеологии панисламизма и пантюркизма» де- ген солақай мақалаларымен қызу қолдады. Ғылыми-зерттеу жұмысына арналмаған басқа қаралағыш сын- дарды айтпағанда космополиттер- ді әшкерелеу ұлтшылдықпен ты ғыз байланыстырылып, қызды-қызды- мен келгенде Ғылым Академиясы- ның «Хабаршысы» «За искоренение космополитизма и буржуазно-наци- оналистических извращений в на- уке» (1949, №3) деген мақаласында Абай, Шоқан, Кенесары туралы зерттеулердегі маркстік-сталиндік ғы лымнан ауа жайылушылықты сы- нап, ұлы ағартушылар шығарма шы- лығына «тұрпайы социологизмге» негізделген күмән туғызып қойды. Қанаушы қоғамда өмір сүргендіктен және үстем таптан шыққандықтан, олардың дүниетанымдық көзқара- сындағы таптық қайшылықты ашу- дан көрі бірыңғай мадақтау басым деп көрсетеді. Бұндай көзқарастың айтылуында негізде жоқ емес еді. «Ұлтшыл» әдебиетшілер зерттеген- діктен сезіктене қарау орын алғаны да рас. Салыстыра қарағанда, 1947-1949 жылдары Шоқан мен Абай мұрасы- на қарағанда ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің көбірек назар аударғаны Ы. Алтынсарин шығармашылығы екен. Ғылыми сипаты әр түрлі дең гей- дегі оннан астам мақаланың жария- лануы – соның айғағы. Бұларды және Шоқан, Абай, Сұлтанмахмұт туралы бірді-екілі мақалаларды (олардың өзін сынға ұшыраған Е. Ысмайылов, Б. Кенжебаев, Қ. Жұмалиевтер жаз- ды) қарастыра отырып, тығырыққа тірелген ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің қыспақтан шығар жол іздегенін байқау қиын емес. Ол үшін 1947 жылғы Ж. Шаяхметов жасаған баяндамадағы «ҚК(б)П Орталық Ко- ми теті кейбір сыншылардың қазақ халқының өткендегісінің бәрін жоқ қа шығару дұрыс емес деп табады. Қа- зақ халқының қоғамдық санасының қалыптасуына көмектескен өткен де- гі бірде-бір прогресшіл қайраткерді кімнің болсын тарихтан шығарып тастауына жол бермейміз. Өткен за- мандағы қайраткерлердің творче- ствосын маркстік-лениндік ғылыми методология тұрғысынан қарап зерт- теу керек» деген тезисін тірек ете отырып, зерттеу жұмыстарын тоқ- татпауға ұмтылды. Ол екі сипатта көрініс тапты. Біріншісі, маркстік- лениндік әдіснаманың таптық прин ципі ықпалында болса да өз ізде ністерін жалғастыра беру бол- Ре по зи то ри й К ар ГУ |