Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
үшін ең әуелі өз тұрмысымызды біл- ме гіміз, үйренбегіміз, халық аузын- дағы адабиятымызды жиып бір тәр- тіпке белгілі сарынға салмағымыз, өз жұртымызды әр жақтан білмегі- міз керек», – дегенде ұлт әдебиеті нің тарихын ғылыми тұрғыда зерттеуді көтеріп отырғаны анық. Автор дың «бір тәртіпке, бір сарынға салу ке- рек» дегендегі негізгі айтпақ ойы осында жатыр. Мақаланың ұлттық әдебиет ту- ралы ғылымының туа бастаған ке- зеңіндегі елеулі ғылыми-зерттеу ең бек екенін айтқан уақытта, әдеби- та рихи ой-пікірге қосқан тағы бір жаңалығын айтпай кетуге болмайды. Ол – ғылыми-зерттеушілік ой-пікір дің әдебиет тарихын тексеру бағы тында мәнді арна табудағы ұмтылы сында, басқа мақалаларда кездесе қой маған әдебиеттің халықтығы мәселесі. Ғы лыми-теориялық тұрғыда негіз- деле қаралмаса да автордың әдебиет қашанда ел өмірімен тығыз бай- ланыста болғанын, алдағы әдеби өркендеуде де бұл үрдістен айырыл- мау қажеттігіне тоқталуын көңіл ау- дарарлық ой қорытындысы деу керек. Нақты айтсақ, «адабият һәр қашан тұрмыспен айырылмай қол ұстасып бірге кетсін. Тұрмыстың һәрбір са- зына адабият жаңғырық – саз қайтар- сын, халықтың һәр бір қайғысын ада- бият айнадай көрсетсін. Сөздің қыс- қасы, адабият тұрмыспен берік бай- лаулы болсын», – деген тұжырым ның танымдық қана емес, ғылымилық мәні де зор. «Әдебиетімізге көз салу» мақаласы шын мәнінде әдебиетке ғылыми-зерттеушілік тұрғыда көз салып, бар-жоқты түсіндіруге, келешегін түзетуге ұмтылды. Қорыта айтқанда, ұлттық әде- биетті басқа да қоғамдық-әлеумет- тік мәселелермен бірге қарастыр- ған мақалалар мен ғұмырнамалық сипаттағы зерттеулер, әдебиет тари- хының мәселесін нақты көтерген ғы лыми мақалалар қазақ әдебиетта- ну ғылымы өзінің туу дәуіріндегі алғашқы қадамдарын нық басып, енді толысу, нығаю жолына бет алғанын дәлелдеп берді. Ғасыр басындағы ғылыми-зерт- теушілік ой-пікір фольклортану са- ласында да соны ізденістер жасап, ғылыми тұрғыда тексеруде көңіл аударарлықтай нәтижеге қол жет кізді. Қазақ баспасөзі бетінде фольклор- лық мұраның көптеген үлгілері жа- рияланды, жеке кітап болып шық ты, ол эстетикалық таным-біліктің өсе түсуі мен рухани мұраны танып- білуге деген халық сұранысына, оқу-білімге ұмтылған талабына сай келді. Қазақ кітаптарының тарихын зерттеушілердің дерегіне сүйенсек, ғасыр басында 322 кітап қазақ ті- лінде жарық көрген екен. Олардың көпшілігі фольклорлық шығармалар екені түсінікті. Егер ХІХ ғасырда фольклорлық мұраны жинап-жари- ялау жұмыстарында жалпыламалық Ре по зи то ри й К ар ГУ |