– ұжымның өзін-өзі ұйымдастыру әдісі –

58 
ұжымның іс басқармасына нақты құқықтар мен өкілеттіктер берілген 
жұмысқа қабілетті органдар қосылған жағдайда оның мүшелерінің 
өзара жауапкершілігі мен ұйымдастырушылық қасиеттерінің 
қатынастарын қалыптастыруды қамтамасыз етеді [16]. 
Өзін-өзі басқару әдісі ұжымды ұйымдастыру әдістерінің жүйесін 
қисынды түрде аяқтайды, басқа әдістерді жинақтап және синтездейді, 
өйткені өзін-өзі басқаруы дамыған ұжымда тәртіп пен өзіне-өзі қызмет 
көрсету, және жарыс барлығының қамқорлығы мен ісіне айналады. 
Әдістердің келесі тобы кәсіптік білім беру мекемелерінің 
оқушыларының санасын қалыптастыруға ықпал етеді, оларға 
гуманистік көзқарастар мен жеке наным-сенімдерді, яғни адам өзінің 
мінез-құлқын басшылыққа алатын терең меңгерген идеяларды 
қалыптастыруға көмектеседі. Бұл сенім әдістері (мұнда "сендіру" 
термині екі мағынада қолданылады: сананың формасы ретінде сендіру 
және наным-сендіру тәрбиелеу әдісі ретінде, не ажырата білу керек.): 
ақпарат, іздеу, пікірталас және өзара ағарту. Оларды елестету 
әдістерінен, яғни қазіргі заманғы жарнаманың кеңінен қолдануымен 
санаға әсер етуінен ажырату керек. Тәрбиеленушілерге адамзаттың 
рухани мәдениетінің негіздерін меңгеру және гуманистік жеке 
көзқарастарын қалыптастыру арқылы өзінің өмірлік тәжірибесін 
ұғынуға ықпал ету үшін сенудің белсенді әдістемесін тағайындау. 
Ақпарат – сенімнің бастапқы әдісі – тәрбиеленушілерге сол 
немесе өзге де мәліметтерді тікелей педагогпен хабарлауды және 
олардың жаңа білімге деген қызығушылығын, оларды меңгеру 
қажеттілігін ынталандыруды қамтамасыз етеді. Бұл әдіс бастапқы деп 
санауға болады, өйткені тәрбиеленушілерді адамгершілік ағартудың 
және ғылыми білімнің негізгі мазмұнын құрайтын жаңа идеялармен, 
теориялармен, фактілермен және басқа да мәліметтермен бастапқы 
таныстыру кезінде қолданылады. 
Іздеу – сенімнің жетекші әдісі – тәрбиеленушілерді өз бетінше 
білім алу, ақпаратты жинау және зерттеу, ғылыми және құндылық-
бағдарлы сипаттағы үдерістерге тартуды қамтамасыз етеді. Дәл осы 
негізде өздігінен білім алу іс-әрекетінің дағдылары мен іскерліктері 
қалыптасады. Тәрбиеленушілер жаңа біліммен танысқаннан кейін ол 
туралы жалпы түсінік алды және ең бастысы жаңа мәліметтерге 
қызығушылық танытты, жастарды әдеби және басқа да көздерден өз 
бетінше білім алуға белсенді түрде қосқан жөн. Іздеу әдісі 
эвристикалық, 
зерттеу, 
шығармашылық 
деп 
аталады. 
Бұл 

59 
сипаттамалар іздеу қызметінің алуан түрлілігін дұрыс көрсетеді [3]. 
Іздестіру қызметінің негізгі кезеңдерін атаймыз: 1) іздестіру 
мақсаты мен объектісін анықтау, оның міндеттерін нақтылау және 
түсіндіру; 2) ұжымдық күш біріктірілетін материалдарды жинау, 
жұмыс әр түрлі топтардың құрамында жүргізіледі; 3) жиналған 
материалдарды өңдеу, жүйелеу және зерделеу; 4) өндірілген 
материалды ресімдеу және оны одан әрі пайдалану. 
Дискуссия – сенімнің түзету әдісі – тәрбиеленушілерді Достық 
пікір алмасуға тартуды қамтамасыз етеді, адамгершілік-этикалық 
түсініктерді қолдау мен дамытуға ықпал етеді, өз-өзіне сыншылдық 
пен қате көзқарастар мен дұрыс емес көзқарастарды жеңуге 
дайындықты қалыптастырады.
Пікірталас әдісінің ең типтік түрі – 
алдын ала ойластырылған проблеманы ұжымдық талқылау. Диспутты 
дайындау және өткізу педагогтан бірқатар ерекше міндеттерді: өзекті 
тақырыпты таңдау, талқылау үшін мәселелерді қалыптастыру, барлық 
қатысушыларды уақтылы хабардар ету, тәжірибелік жетекші таңдау, 
талқылау барысында кіріспе сөзбен және репликалармен оның 
қатысушыларын "қысып", нақты регламентті белгілеу және диспутқа 
қатысушылар жиналатын орын-жайды шебер ресімдеу мүмкіндігін 
талап етеді. Олардан ең бастысы – көпшілік алдында сөйлей білу 
қажет. 
Өзара ағарту – сенімнің Өзін-өзі ұйымдастыру әдісі – 
тәрбиеленушілерде өз білімдерін, көзқарастарын және нанымдарын 
насихаттаудың қажеттілігі мен іскерлігін қалыптастыруды қамтамасыз 
етеді және өз достары арасында күнделікті насихаттау жұмысында 
іске асырылады. Бұл кезеңде ұжым тәрбие жұмысының субъектісі 
болады,ал педагог көмекші және кеңесші рөлін атқарады.
Гуманистік тәрбие әдістемесінде педагогикалық ынталандыру 
әдістері маңызды орын алады: талап, болашақ, көтермелеу, жаза, 
жалпы пікір. 
Талап – педагогикалық ынталандырудың бастапқы әдісі – 
тәрбиеленушілердің белгілі бір мінез-құлқын шақыруды және 
педагогтің тәрбиеленушілермен жеке қарым-қатынасында, олармен 
қарым-қатынаста мінез-құлық нормаларын білдіру арқылы олардың 
іскерлік және адамгершілік қасиеттерін көрсетуді қамтамасыз етеді. 
Талап нысаны бойынша тікелей және жанама болады. Тікелей та-
лап нұсқамалық, бір мәнді және нақты. Жанама талаптардың қатарына 
өтініш, сенім, мақұлдау, кеңес, соттау, сенімсіздік білдіру және, ақыр 

60 
соңында қауіп жатады. 
Болашақ-педагогикалық ынталандырудың жетекші әдісі – тәрби-
еленушілердің қоғамдық пайдалы қызметін олардың алдында жас 
адамдардың жеке ұмтылыстары мен тілектеріне айналған қызықты, 
маңызды мақсаттарды ұсыну арқылы жолға қоюды қамтамасыз етеді. 
Көтермелеу және жазалау – педагогикалық ынталандырудың 
түзету әдісі – тәрбиеленушілердің ұжым мүшелері ретінде жеке құ-
қықтары мен міндеттеріне өзгерістер енгізу, сондай-ақ олардың іс-
әрекеттерін моральдық бағалау арқылы олардың пайдалы және 
жағымсыз қызметін тежеуді қолдауды қамтамасыз етеді. 
Оқыту және тәрбиелеу әр түрлі әдістер емес, педагогикалық 
ынталандырудың бірыңғай әдісі – түзету. Шын мәнінде, тәрбиеле-
нушілердің мінез-құлқын ақылға қонымды түзету – бұл әдістің негізгі 
функциясы. 
Қоғамдық пікір – педагогикалық ынталандырудың Өзін-өзі ұйым-
дастыру әдісі – моральдық талаптарды орындау, қоғамдық маңызы бар 
перспективаларды қою және іске асыру, ұжым мүшелерінің мінез-
құлқын адамгершілік бағалау арқылы тәрбиеленушілердің қоғамдық 
пайдалы қызметін қолдау мен дамытуды және адамгершілік қасиет-
терін көрсетуді қамтамасыз етеді. [6]. 
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУҒА АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР 
1. Гуманистік тәрбиенің мақсаттары мен міндеттері қандай? 
2. Тәрбие қағидаттарын атаңыз, сипаттама беріңіз. 
3. Тұлғаның кәсіби маңызды қасиеттерін қалыптастырудағы 
гуманистік тәрбие қағидаттарының қайсысы маңызды болып 
табылады? 
4. Неге" пән " ұжымды ұйымдастырудың бастапқы әдісі болып 
табылады?
5. Тәрбие әдістерін қолдану кезінде қиындықтар неде? 

61 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: