Кәсіби педагогиканың ғылым ретіндегі мәртебесі

8 
көздейді. Ғылым объектісі – бұл нақты құбылыстар мен үдерістердің 
жиынтығы, оларды зерттеу мен негіздеуге ғылыми білімнің осы 
саласы бағытталған. Ғылым пәні – бұл зерттеуге ғылыми білімнің осы 
саласындағы тиісті нақты зерттеулер бағытталған объектінің жағы. 
Қазіргі заманғы ғылымтанумен зерттелетін бұл жалпы философиялық-
әдіснамалық ережелер кез келген ғылымға, соның ішінде кәсіби 
педогогикаға да қолданылуы мүмкін. 
Кәсіби педагогиканың нысаны – адамның еңбекке арнайы 
(кәсіптік) дайындығының салыстырмалы тар саласы ғана емес, 
сонымен қатар білім берудің барлық тұтас саласы. 
Білім берудің күтілетін нәтижелеріне қол жеткізуге ықпал ететін 
білім алушылардың білім беру, тәрбиелеу және дамытудың нақты 
технологиялары, әдістері, құралдары мен ұйымдастыру нысандары 
ғылым ретінде педагогиканың пәні болып табылады. Осыған орай, 
кәсіби педагогика пәні қандай да бір деңгей мен бейіндегі кәсіптік 
білім берудің ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлғаның кәсіби 
маңызды қасиеттерін қалыптастыру үдерісі болып табылады. 
Бірақ педагогтің іс жүргізу қызметі оқу жоспарына, оқу 
бағдарламаларына, алдын ала әзірленген және тиісті түрде негізделген 
әдістемелік материалдарға сүйенеді, онда білім беру мақсаты қандай 
да бір деңгейде, оның мазмұны, ықтимал әдістері, құралдары, 
ұйымдастыру нысандары белгіленген. 
Басқаша айтқанда, білім беру үдерісіне (мақсаттан нәтижеге 
қарай қозғалыстың іске асырылатын кезеңі ретінде) алдағы білім беру 
қызметінің жүйесін мұқият теориялық және әдістемелік әзірлеу қажет. 
Педагог – тәжірибе қызметінің барлық компоненттері: тиісті білім 
беру стандарттары, мақсаттары, мазмұны, әдістері, құралдары және 
ұйымдастыру түрлері, оқыту, тәрбиелеу және дамыту. 
Осылайша, педагогикада практикалық қызметпен қатар 
педагогикалық жүйені жобалау және құрастыру бойынша, ең алдымен 
білім берудің мақсаты мен мазмұнын негіздеу бойынша көп жоспарлы 
(ғылыми-зерттеу, әдістемелік) қызмет бар, олар білім беру қызметінің 
ұйымдастыру формалары мен құралдарын, құралдарын, үлгілерін 
негіздеп таңдау үшін алғышарттар жасайды. 
Баяндалғанды ескере отырып, кәсіби педагогика пәні екі 
аспектілі сипатқа ие болады: тұлғаның талап етілетін кәсіби маңызды 
қасиеттерін қалыптастырудың педагогикалық үдерісі және осындай 
қалыптасудың мақсатты, мазмұнды және іс жүргізушілік (техникалық-

9 
технологиялық) компоненттерін беретін педагогикалық жүйе. 
Педагогикалық үдеріс пен педагогикалық жүйе бір-бірімен 
органикалық байланыста екенін атап өту қажет [6]. 
Кәсіби педагогика пәнаралық ғылыми білім жүйесі ретінде 
қарастырылады және белгілі бір мамандық немесе мамандық бойынша 
жұмысшыны немесе маманды даярлауға ғана түспеуі тиіс. [7]. 
Кәсіби педагогиканың бұл ерекшелігі болашақ кәсіби маманның 
үздіксіз және тізбектілігі: 
— қарапайым және функционалдық сауаттылыққа қол жеткізу 
сатысы, мұнда алғашқы-бастапқы білім, білік пен дағды, әрі қарай 
білім беру үдерісі үшін қажетті тұлғаның дүниетанымдық және 
жетекші қасиеттері қолжетімді деңгейде қалыптасады; 
—қоршаған орта туралы қажетті білім алатын және қоршаған 
ортаның қандай да бір объектілерін тануға бағытталған жалпы біліктер 
мен дағдыларды қалыптастыратын жалпы білім беруге қол жеткізу 
сатысы; 
— кәсіби құзыреттілік сатысы осындай кәсіби маңызды 
қасиеттерді қалыптастырумен байланысты, адамға еңбек қызметінің 
нақты түрлерінде өзін толық жүзеге асыруға мүмкіндік береді; 
—мәдениетке ие болу сатысы, адам тек қана материалдық және 
рухани құндылықтарды сезініп қана қоймай, оған алдыңғы буынға 
мұраға қалған, сонымен қатар қоғамның дамуына өзінің жеке 
қатысуын барабар бағалай алатын, өз социумының да, тұтастай 
өркениеттің де үздіксіз мәдени құрушы үдерісіне өз үлесін қосуға 
қабілетті болатын.; 
—жеке тұлғаның жеке менталитетін, сондай-ақ адамның 
дүниетанымы мен мінез-құлқының тұрақты, терең негіздерін 
қалыптастыру сатысы. 
Сонымен, адамның жоғары жеке-тұлғалық мәдени-білім беру 
жағдайында көтерілу схемасы былайша берілуі мүмкін: сауаттылық 
(жалпы және функционалдық) – білімділік – кәсіби құзыреттілік – 
мәдениет – менталитет [8]. 
Жоғарыда 
көрсетілген 
сатылардың 
органикалық 
өзара 
байланысы білім беру саласының аса маңызды сипаттамалары мен 
параметрін көрсетуге, кәсіби педагогиканың ғылым ретінде мәртебесін 
анықтауға мүмкіндік береді. Ең алдымен білім беру жүйесінің 
тұтастығы мен бірлігіне назар аударамыз. Бұл параметрлер, егер 
жүйенің жекелеген компоненттерінің жұмыс істеуіндегі қандай да бір 

10 
іркілістер олардың деңгейі мен бейініне қарамастан, жүйенің жалпы 
жұмыс істеуінің қасиеттері мен тиімділігіне дереу әсер ететінін 
ескерсе, айқын болады. 
Мысалы, сауаттылықтағы олқылықтар жалпы білім беретін 
білімді, дағдылар мен іскерлікті қалыптастыру кезеңінде ең жағымсыз 
түрде көрінеді. Жалпы білім беретін базаның әлсіздігі кәсіби білім 
берудің кез келген кейінгі сатыларының жұмыс істеуінің 
оңтайлылығына сенім артуға мүмкіндік бермейді. Нақты мамандықты 
немесе мамандықты толық меңгермей, шынайы мәдени адамды 
елестете алмайды. Ақырында, білім берудің барлық алдыңғы 
сатыларының тиімді қызмет етуінсіз тұлғаның менталдық қасиеттерін 
табысты қалыптастыруға – оның дүниетанымы мен мінез-құлқының 
негізіне сенім артуға болмайды. Білім берудің барлық кезеңдері мен 
буындары өзара байланысты. Сондықтан білім беру саласы жүйе 
болып табылады. 
Кәсіби білім беру жүйесі, бір жағынан, білім берудің дербес ішкі 
жүйесі болып табылады. Ал екінші жағынан – кәсіби білім берудің 
идеялары мен әдістері барлық қалған білім беру кіші жүйелерінен 
оқшаулана алмайды, өйткені олардың әрқайсысында отбасылық және 
мектепке дейінгі білім беруден бастап және өмір бойы ұзартылған 
ересектердің 
білім 
алуына 
байланысты 
кәсіптік 
бағыттың 
компоненттері бар. Мұндай компоненттер баланың бастапқы еңбек 
дағдыларына, оқушының кәсіби бағдарына, арнайы (кәсіптік) 
компоненттер кәсіпқойының қалыптасуының барлық қажетті 
мазмұндық-процессуалдық блоктарын қалыптастыруға қарамастан, 
білім берудің барлық сатыларында іс жүзінде қаралады. 
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУҒА АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР 
1. Ғылымның саралауы дегеніміз не? 
2. Педагогикалық ғылымның даму бағыттарын атаңыз. 
3. Неге кәсіби педагогиканы салалық педагогикаға жатқызады?
4. Жалпы педагогиканың кәсіби педагогикадан айырмашылығы 
неде? 
5. Қазіргі заманғы білім берудің қандай мәселелері кәсіби 
педагогиканы шешуге көмектеседі? 
6. Кәсіби педагогиканың нысаны мен мәні қандай? 

11 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: