Технологиясы

186 
Ірі еткомбинаттары үшін жабдықтаудың көптеген түрлері 
консервілеу үрдісінің қарқынды өту мақсатында жасалған, алайда 
кəсіпорындарда ең жиі қолданылатын əдіс- құрғақ тұздықпен жайып 
ылғал тұздау болып табылады.
Терілерді тұздықпен тұздау консервілеу əдісінің қарқынды 
жүруіне үлесін қосып, құрғақ тұздыққа қарағанда сапасы жақсырақ 
былғары шикізаты алынғанымен, тұздау кезеңдеріне қосымша 
шығындар əкеледі. Сонымен қатар, тұздық регенерациясы қажет 
болады.
Консервілеудің кең қолданысқа ие əдістерінің ең үлкен кемшілігі-
ас тұзының көп мөлшерін қолдану, ол айтарлықтай дəрежеде 
канализациялық ағындарға жəне ағын суларға тұздық түрінде түсіп, 
ластайды.
Терілерді консервілеп болған соң іріктеу аймағына жібереді, ол, 
табиғи жарыққа қарама-қарсы орналасқан жақсы жарықтандырылған, 
электрлі жарықтандыру жабдығымен жабдықталған (лампыша 
қуаттылығы 200 В іріктеу үстелінен 1-1,5 м жоғары орналасқан) 
жерде өтеді. Іріктеу аймағы таразылармен, жарық сəулесін түсіретін 
үстелмен, іріктеу нəтижелерін тіркейтін үстелмен, үстел-арбалармен, 
пышақтармен, маркілеу бояуымен, қылқаламдармен жəне басқа да 
жабдықтар 
мен 
материалдармен 
жабдықталған. Іріктеу теріні қарап 
шығудан, ақаулар бар болса қай 
жерде орналасқанын анықтаудан 
тұрады. Ірі қара малдардың терісін 
таразыда өлшейді, ал шошқа, ұсақ 
қара малдардың терілерін ауданы 
бойынша өлшейді. 
Терінің түріне, массасы немесе 
ауданына байланысты 4 топқа бөледі. 
Əр топтың ішінен ақаулар саны жəне 
олардың орналасуына байланысты 
теріні 4 сортқа бөледі. Ақауларды 
органолептикалық əдіспен анықтап, 
көлемін 
өлшегіш 
құралдармен 
өлшейді. Терінің ең бағалы жерінде 
орналасқан 
(тоқымда 
немесе 
крупонда) ақауларға ерекше көңіл 
8-сурет. Ірі қара малдың тері 
топографиясы: 
1 – басы; 2 – жағасы;
3 – тоқым; 4 – жая;
5 – етегі; 6 – шандыр;
7 – аяқтары; 8 – құйрығы 

187 
бөлінеді. Сонымен қатар, терінің шетінде орналасқан үш ақау 
ортасында орналасқан бір ақауға тең болып келеді. Тері шетіне жаға, 
етегі, жаясы жатады (8-сурет.); шошқа крупонының шетіне тері 
пішінінен 3 см қашықтықта орналасқан аймақты жатқызады. Əр сортта 
рұқсат етілетін ақаулар 7-кестеде көрсетілген. 
7-Кесте. Əр сортта рұқсат етілетін ақаулар 
Топ
Ақаулар саны, кем емес
1-ші сорт 
үшін 
2-ші сорт үшін 3-ші сорт үшін 
Тері 
орта-
сында 
Тері 
шетінде 
Тері 
ортасында
Тері 
шетінде
Тері 
ортасында 
Тері 
шетінде
- 
2 1 2 5 1 
1 
1 2 1 8 - 
1 2 3 1 16 - 
3 - 5 - 18 - 
4-ші сортқа 3-ші сорттың талаптарына сəйкес келмейтін, бір 
жерде орналасқан пайдалы ауданы бар: ірі былғары шикізатында 25% 
аз емес; ұсақ жəне шошқада 35% кем емес терілерді жатқызады.
Іріктеу жəне маркілеуден кейін терілерді тиеуге дайындайды. 
Тиеуді қапталған немесе қапталмаған түрде өткізуге болады. 
Шикізатты түктерге немесе түпқоймаларға қаптайды. Бір түкке 
(түктеу) немесе түпқоймаға (түпқоймалау) бір түрдегі жəне бір 
əдіспен консервіленген терілерді қаптайды.
Тері консервілеу цезының шикізатын (2) формуламен жəне (5) 
формуламен есептейді. Консервіленген былғары шикізатын есептеу 
коэффициентін қолданумен есептейді.

жүктеу/скачать 2.15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: