Законы 10-е издание москва бином. Лаборатория знаний 2010 3

25 
нүктесі арқылы өтетін өстен айналуынан туатын 
жылдамдықтың 
қосындысына 
тең 
болады. 
Сонымен, дененің жазық қозғалысын негізгі 
екі қозғалыстың – ілгерiлемелі (дененің кез келген 
О' нүктесімен бірге) жəне айналмалы (О' нүктесі 
арқылы өтетін өстен айнала) қозғалыстарының 
жиынтығы түрінде өрнектеуге болады. Тағы да бір 
рет ескере кету керек О' нүктесімен берік 
байланысқан 
К'-санақ 
жүйесінің 
ілгерiлемелі 
қозғалысымен салыстырғандағы v' – A нүктесінің жылдамдығы. 
Басқаша айтқанда, қатты дененің жазық параллель қозғалысын екі 
негізгі қозғалыстардың жиынтығы түрінде қарастыруға болады – ілгерiлемелі 
дененің кез келген О' нүктесі мен бірге жəне айналмалы О' нүктесі арқылы 
өтетін өсті айналу. 
Енді жазық параллель қозғалысты таза айналмалы қозғалысқа қалай 
келтіруге болатындығын қарастырайық. Жазық параллель қозғалысы кезінде 
дененің кез келген О' нүктесінің жылдамдығы ω векторға перпендикуляр 
болады. Демек, денемен берік байланысқан, берілген уақытта жылдамдығы 
v=0 болатын М

 нүктені əрқашанда табуға болады. 
0
шартынан 
М нүктенің орнын, яғни оның нүктесіне қатысты 
радиус-векторын табуға 
болады (1.11-сурет). Бұл вектор ω жəне векторларға перпендикуляр жəне 
оның бағыты 
векторлық көбейтіндіге сəйкес келеді, ал модулі 
/ω. 
М нүктесі сəйкес өстің де қалпын анықтайды (оның бағыты ω 
вектормен бірдей түседі). Қатты дененің берілген уақыттағы қозғалысы осы 
өске қатысты таза айналыс болып табылады. Мұндай өсті лездік айналу өсі 
деп атайды. 
Жалпы алғанда, лездік айналу өсінің қалпы уақыт бойынша өзгеріп 
отырады. Мысалы, жазықтықта домалап келе жатқан цилиндр жағдайында 
лездік өс əрбір уақыт сəтінде цилиндр мен жазықтықтың жанасу сызығына 
сəйкес келеді.

жүктеу/скачать 2.75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: