Мазмұны Кіріспе. Халықаралық бірліктер жүйесі Бөлім Молекула кинетикалық теория және термодинамика негіздері

65 
Айнымалы ток тiзбегi үшiн Ом заңы 
Бiр-бiрiмен тiзбектей жалғанған актив кедергiден, сыйымдылықтан және индуктивтi катушкадан 
тұратын айнымалы токтың толық тiзбегiн қарастыралық (4 – сурет ).
Егер осы тiзбектiң ұшына жиiлiгi ω, ал амплитудасы U
m
-ға тең бола 
отырып гармониялық заңдылықпен өзгеретiн айнымалы кернеуiн берсек, 
онда бұл тiзбекте
I = I
m
cos ωt (14) 
заңдылығымен өзгеретiн ток күшiнiң ерiксiз тербелiсi пайда болады. Ендi 
осы ток күшi мен кернеудiң тербелiсi амплитудаларының арасындағы 
байланысты, басқаша айтқанда осы айнымалы ток тiзбегi үшiн Ом заңын 
табалық.
Тiзбектегi толық кернеудiң лездiк мәнi осы тiзбектiң әрбiр бөлiгiндегi 
кернеулердiң түсуiнiң қосындысына тең, яғни
u = u
R
+u
L
+u
C
= U
Rm
cos ωt+U
Cm
cos(ωt - π/2)+U
Lm
cos(ωt + π/2) 
(15) 
Тiзбектегi толық кернеудiң амплитудасын оның бөлiктерiндегi кернеулердiң амплитудалары арқылы 
өрнектеу үшiн векторлық диаграмма деп аталатын әдiстi қолдану ыңғайлы.
Бұл әдiс тiзбек бөлiктерiндегi кернеулердiң фазаларының 
әртүрлi екенiн ескеруге мүмкiндiк бередi. Диаграмманы тұрғызу 
барысында алдымен тiзбектегi токка сәйкес бағытты таңдап 
алады да соған қатысты кернеулердiң амплитудалық мәндерiн 
олардың фазалар айырымын ескере отырып салады. Осылай 
тұрғызылған диаграмма 5 – суретте келтiрiлген. Бұл суреттен 
тiзбектегi толық кернеудiң амплитудасы (үшбұрыштар үшiн 
Пифагор теоремасын пайдаланғанда)
(16) 
екенi көрiнiп тұр. Онда, айнымалы ток тiзбегi үшiн Ом заңы
(17) 
түрiнде жазылады. Бұл өрнектегi
(18) 
шамасы тiзбектiң толық кедергiсi болып табылады.
Векторлық диаграммадан кернеу тербелiсiнiң фазасы ωt + φ екенi көрiнiп тұр. Сондықтан, кернеудiң 
лездiк мәнi
u = U
m
cos(ω+φ) 
(19) 
Ал кернеу мен токтың лездiк мәндерiнiң арасындағы фазалар айырымы
(20) 
Айнымалы ток тiзбегiндегi қуаттың лездiк мәнi p = I
2
R = I
m
R cos
2
ωt. Бiр тербелiс периоды кезiндегi 
cos
2
ωt функциясының орташа мәнi 1/2 болғандықтан тiзбектегi қуаттың орташа мәнi
(21) 

жүктеу/скачать 3.62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: