50
Топырақтағы барлық элементтер қорының шамамен 2,0%-ы
ғана ерітінді күйінде кездеседі, ал негізгі бӛлігі (98%) органика-
лық қалдықтар, гумус (қара шірінді), нашар еритін органикалық
емес қосындылар және минералдар құрамында жинақталған. Бұ-
лар қоректік заттардың қоры. Топырақ түзілу
процесінде қара
шіріндінің (гумус) минерализациялануы,
қосындылардың бір-
тіндеп еруі, минералдардың үгілуі нәтижесінде топырақтың құ-
нарлылығы ӛте баяу артады.
Ӛсімдіктер үшін топырақтың негізгі қасиеттері: химиялық
құрамы (қоректік элементтер мен қара шірінді (гумус) мӛлшері,
қышқылдылығы, сілтілігі т.б.);
физикалық қасиеті, структура-
сы,
механикалық құрамы, топырақ түзілу бағыты, тұздылығы,
топырақ түрлерінің экологиялық маңызы үлкен.
Топырақ горизонттарының
бір-бірінен айырмашылықтары
бар және де тік (вертикальды) бағыттағы топырақ профилін құ-
райды. Бұл ӛсімдік тамырларының ӛсуіне және жанама тамыр-
лардың пайда болуына әсері бар.
Топырақта бұзылмаған және
шала шіріген органикалық
заттар бар. Осы органикалық заттардың біртіндеп шіруі және
ыдырауы нәтижесінде пайда болған қара шірінді (гумус) топы-
рақтағы минералды бӛлшектерді
бір-бірімен байланыстырып,
топырақтың структурасын, физикалық қасиетін жақсартады, құ-
нарлылығын арттырады. Ӛсімдіктердің жақсы ӛсіп дамуына мұ-
ның әсері зор. Мысалы Орталық Азиядағы және Арал ӛңіріндегі
сұр топырақта қара шірінді мӛлшері 1-2%, ал құнарлы,
кәдімгі
қара топырақтарда 7-8%.
Құнарлы, қара топырақты жерлерде ӛсетін ӛсімдіктерді –
Достарыңызбен бөлісу: