202
ретінде кəсіпкерлер ірі монополистер, шағын жəне орта бизнес-
мендер, мемлекет, жекелеген жұмыскерлер жəне олардың ассо-
циациялары (кəсіподақтар) қарастырылады. Еңбек нарығында
қалыптасатын бағалар жұмыс күшінің ақшалай нысандағы құны
болып табылатын жалақы мөлшерлемелері
ретінде сипаттала-
ды. Еңбек нарығының динамикасы оның негізгі екі элементінің
арақатынасына, яғни: жұмыс күшіне деген нарықтық сұраныс пен
жұмыс күшінің нарықтық ұсынысына тəуелді болып табылады.
Жұмыс күшіне деген нарықтық сұраныстың факторлары:
- жұмыскерлермен өндірілетін тауарлар мен қызметтерге де-
ген сұраныс көлемі;
- еңбек ресурстарына деген бағалардың деңгейі, яғни жалақы
деңгейі;
- өндіріс үдерісіндегі капитал мен еңбектің өзара алмастыры-
лу дəрежесі;
- экономикалық циклдің фазалары;
- елде орын алып отырған экономикалық жағдаят;
- ғылыми-техникалық прогресс;
- жұмыс берушілердің монопсониялық əрекеттері.
Жұмыс күші ұсынысына əсер ететін факторлар:
- демографиялық факторлар;
- еңбек ресурстарының əртүрлі демографиялық жəне этни ка-
лық топтарының экономикалық белсенділік деңгейі;
- жұмыскерлердің зейнеткерлік жасы;
- еңбекке қабілетті халықтың имиграциясы;
- жұмыскерлерің кəсіби біліктілік дайындығының деңгейі;
- жұмыс күнінің ұзақтылығы;
- кəсіподақтардың жұмыс күшін монополиялық тұрғыдан
сатудағы əрекеттері;
- жалақыдан басқа табыс алудың басқа да мүмкіндіктері;
- жұмыс орнын таңдау кезіндегі еңбек жағдайының қолай-
лылығы.
Еңбек нарығының
экономикалық жəне
əлеуметтік деген екі
негізгі қызметі бар.
Экономикалық қызметі еңбекке қабілет-
ті халықтың ұдайы өндірісінің тиімді үрдістерін
қамтамасыз
етуден көрінеді, ал
əлеуметтік қызметі жұмыскерлердің жəне
олардың отбасыларының өмір сүру сапасының жоғары деңгейін
қамтамасыз етумен сипатталады.