345
дай ішкі сұраныс пен ұсыныс қисықтары берілген, ал əлемдік баға
P
W
деңгейі автомобильге деген əлемдік сұраныс D
W
пен əлемдік
ұсыныс S
W
қисықтарының қиылысу нүктесінде қалыптасады.
Бұл жағдайда, əлемдік баға А елінің ішкі сұранысымен жəне
ұсынысымен анықталатын тепе-теңдік P
A
бағасынан төмен, олай
болса, А еліне автомобильді сырттан əлемдік
төмен бағамен
импорттаған тиімді болып табылады. Керісінше, əлемдік баға
В
елінің тепе-теңдік ішкі P
B
бағасынан жоғары, олай болса, В
еліне автомобильді сыртқа əлемдік жоғары бағамен экспорттаған
тиімді болып табылады.
Мемлекеттік сыртқы сауда саясаты екі типте жүргізіледі: про-
текционизм жəне еркін сауда (фритредерство).
1. Протекционизм (латынша «protectio» - қорғау) –
жергілікті тауар өндірушілерді шетелдік бəсекелестерден қорғау
саясаты. Протекционизм капиталдың алғашқы қорлануы кезінде
(ХVІ-ХVІІІ ғ.ғ) пайда болды. Оның теориялық негізін мерканти-
листер құрды жəне бас кезінде Францияда кең таралды. Ресейге
Петр І-нің билік еткен кезеңінде келді.
Протекционистік саясатты жақтаушылардың агрументтері:
1. Протекционизм ұлттық ресурстарды
пайдалану деңгейін
көтереді.
2. Протекционизм импорттық салықтарды қолданып, эконо-
микалық тиімділікті арттырады.
3. Протекционизм өзінің экономикалық дамуына келеңсіз
жағ дайларға ұшыраған салаларды көтеруге мүмкіндік береді.
4. Протекционизм тек өте үстіртін жағдайларда (төлем балан-
сы
тапшылығы, ұлттық экономиканы шетелдік субъектілердің
бəсекесінен қорғау үшін) қолданылады.
Сондай-ақ, протекционизмді жақтаушылар оның əлеуметтік-
экономикалық артықшылықтарын атап көрсетеді:
- протекционизм елдердің қауіпсіздік
қабілетін ұстауға жағ-
дайлар жасайды. Əр ел өзінің ұлттық қауіпсіздігіне қажетті
стра тегиялық маңызды салалардың (ауыл шаруашылығы, тамақ
өнеркəсібі, металлургия жəне т.б.) дамуын қамтамасыз етуі қажет;
- протекционизм өмір сүру деңгейі мен сапасы төмен елдерді
дамыған елдерден қорғау үшін қажет;
346
- протекционистік саясат кейбір əлеуметтік
топтар мен эко-
номикалық қызметтерді (крестьяндық, ұлттық қолөнерді) сақтап
қалуға мүмкіндік береді.
Достарыңызбен бөлісу: