Оқулық Алматы, 012 Əож 330 (075. 8) Кбж
жүктеу/скачать 2.94 Mb. Pdf көрінісі
|
| тар (D
G ). Толығырақ, мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары туралы категорияларды төмендегі кестемен түсіндіруге болады. Бюджет-салық саясатын əзірлеу жəне оны іске асыру жауап- кершілігін мемлекеттің атқарушы жəне заң шығарушы билік ор- гандары өз мойнына алады. Экономикалық саясатпен қарулан - ған саяси үрдіс өте күрделі құбылыс болып табылады жəне ол үнемі жетілділіріп отыруды талап етеді. Тарихи тұрғыдан алған- да, мемлекеттік шығындардың жалпы ұлттық өнімнің (ЖҰӨ) құрамындағы үлесі ХХ ғасыр бойы өсудің тұрақты үрдісінде болды. Сол уақытта, неміс экономисі Адольф Вагнер осы үрдісті бірінші болып байқағандықтан, «Вагнер заңы» деген құбылыс пайда болды. Вагнер заңы – бұл əлемдік экономиканың дамуымен байла- нысты ЖҰӨ-гі мемлекеттік шығындар үлесінің тұрақты түрде өсіп отыру құбылысы. Біз білетініміздей, мемлекеттік бюджеттің үш күйі қарасты- рылады: 124 5.1-кесте. Мемлекеттік шығыстар мен кірістердің негізгі катего- риялары 1 Мемлекеттік шығыстар Мемлекеттік кірістер 1. Мемлекеттік тұтыну 2. Мемлекеттік инвестициялар 3. Трансферттер мен субсидиялар 4. Мемлекеттік қарызды жабу А) Мемлекеттік қызметкерлерге жалақы төлеу (Y g H ) Ə) Тауарлар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу (С G ) (I G ) А) Үй шар- уашы лықтарына трансферттер (Тr H ) Ə) Бизнес- ке субсидиялар беру (Tr B ) (rD G ) 5. Мемлекеттік секторда жасалған игіліктерді сату (факторлық табыс) 6. Салықтар 7. Мемлекеттік қарызды жасау (Y G ) А) Тікелей салықтар (Т х dir ). Ə) жанама салықтар (Т х ind ) (D G ) 1 Селищев А. С. Макроэкономика. 3 - е изд. - Спб.: Питер, 2005. Глава 4. 1. Егер мемлекеттік бюджеттің шығыстары оның кірістері- не тең болса, онда баланстанған мемлекеттік бюджет орын алады. 2. Егер мемлекеттік бюджеттің шығыстары оның кірістері - нен асып кетсе, онда бюджет тапшылығы орын алады. 3. Егер мемлекеттік бюджеттің кірістері оның шығыстары- нан асып кетсе, онда сəйкесінше, бюджет артықшылығы орын алады. Қазіргі уақытта, əлемнің көптеген елдері өз бюджеттерін тапшылықпен орындап отырады. Соның ішінде, Қазақстанның республикалық бюджетінің қазіргі күйі жəне оның тапшылығы туралы да атап өтуге болады (5.2-кесте). |